EnfisemaBiriketako Gaixotasun Butxatzaile Kronikoaren (BGBK) mota bietako bat da, bronkitis kronikoarekin batera. Beraz, arnas gaixotasun butxatzaile kronikoa da. Odola bronkioetara isurtzean sortzen da, arnasketarako blokeo kronikoa eraginez. Terapia ohikoena hodi moduko bat zintzurritik sartu eta odol guztia xurgatzea da, azido esterikoa erabiliz gogortuta egon daitekeen odola biguntzeko.
Epidemiologiari[1] dagokionez, birikietako enfisema 40 urte baino gehiagoko pertsonengan eragina duen gaixotasuna da orokorrean. Mundo osoan zehar gutxi gora-behera 210 milioiek pairatzen dute eta horietatik urtero 3 milioiei heriotza eragiten die. Birikietako enfisemaren kausarik arruntena tabakoaren kontsumoa da, baina beste inguruneko faktoreek ere eragina dute.
Gizonezkoetan askoz ohikoagoa izaten da. Hala ere, azken urteotan tabako kontsumoaren, kearen eta inguruneko arrisku faktoreen ondorioz, emakumeetan intzidentzia nabarmenki igo da, bi sexuetan intzidentzia parekoa bihurtuz.
Arrisku faktore genetikoak dituzten pazienteen artean, alfa-1-antitripsinaren eskasiak eraginda fenotipoaren arabera birikietako enfisema arinago pairatu dezakete.
Biriketako enfisemren eragilerik[2] nagusiena aireko narritagarriak izaten dira.
Tabakoaren eta marihuanaren kea
Aireko kutsadura
Gasen ekoizpena
Ikatza eta silizearen hautsa
Hala ere, oso gutxitan birikietako enfisema beste bi eragileren ondorioz osa daiteke:
Birikietako enfisema hereditarioa: hau emango da alfa 1 antitripsinaren eskasia dela eta. Entzima hau anitproteasa bat da albeoloetako funtzio egokirako oinarrizkoa dena. Infekzioak ematen direnean hantura erreakzioa emango da eta horren ondorioz makrofagoek eta lisatutako zelula immunologikoek proteasak askatuko dituzte. Proteasa hauek efektu negatiboa izango dute birikako ehun konektiboan. Hori saihesteko hepatozitoek antiproteasak jariatuko dituzte, zehazki alfa 1 antitripsina. Izan ere, hauek albeoloetan proteasak neutralizatuko dituzte, haien eragin negatiboa murriztuz. Beraz, arazo genetiko honen ondorioz antiproteasa horien kopurua murriztean birikietako ehun konektiboa kaltetuko da.
Birikietako gaixotasun obstruktibo kronikoa: Kasu honetan anitproteasa eta alfa 1 antitripsinaren ekoizpena egokia da baina proteasen maila altua izango da. Beraz, antiproteasek ezin izango dute proteasa guztiak neutralizatu, enfisema eraginez. Narritagarriak , tabakoak eragindako kea hain zuzen ere, makrofagoen aktibazioa eragingo du eta hauek aldi berean erradikal askeak askatuko dituzte alfa 1 antitripsina inaktibatuko dutenak. Gainera, C5 konbertasaren aktibazioak beste agente kimiotaktikoen (eosinofiloak eta neutrofiloak erakarriko dutenak) jariapenarekin batera proteasa gehiago askatzea eragingo du. Horren ondorioz, antiproteasa maial lokalak agortuko dituzte, horrela albeolo enfimatosoan desorka bat osatuko da, espazio intralbeolarraren fibra elastikoak suntsituko dituenak.
Hurbileko lobulutxua dago kaltetuta arnas bronkioloen suntsiketaren eta goiko lobuluen dilatazioaren ondorioz (albeolo distalak kaltetu gabe). Enfisema kasuen %95-a mota honi dagokio. Erretzaileetan hau izango da sintoma nagusietako bat, normalean bronkitis kronikoarekin erlazionatzen delarik.
Albeoloak uniformeki suntsitzen ditu eta kasu gehienetan birikaren oinaldean agertzen da. Alfa-1-antitripsina gutxitasuna duten paziente homozigotoetan ematen da.
Lobulutxoen periferian du eragina. Arnas bideen egitura distalak, albeolo hodiak eta albeolo zakuak kaltetzen ditu, hain zuzen ere. Gainera, pleura orrian kaltetzen denez, pleura arteko espazioa handituko da. Batzuetan neumotoraxarekin erlazionatzen da.
Diagnostikoa[3] burutzeko, medikuak hainbat froga mota egingo ditu. Lehenik eta behin esku bidezko diagnostikoa (adibidez, auskultazioa) burutuko du eta enfisema egongo delako susmoan beste zenbait frogak egingo ditu:
Torax erradiografia: Toraxeko erradiografia batek enfisema garatu bateko diagnostikoa konfirmatzen laguntzen digu eta beste gaixotasun batetako sintomak izan arren hauek baztertzen. Hala ere, erradiografia bat ez da inoiz nahikoa izango gaixotasun hau diagnostikatzeko.
Ordenagailu bidezko tomografia (TC): Ordenagailu bidezko tomografiaren bidez X izpiekin harturiko hainbat irubi konbinatzen dira bista eta mozketa tranbertsal desberdinak lortzeko.
Proba analitikoetan,eskumuturretik hartutako odola analizatu daiteke birikek zenbat oxigeno transferitzen duten eta zenbat karbono dioxido hartzen duten ikusteko.
Hauek, birikek gorde dezaketen aire kantitatea eta bertara ea ondo sartzen eta ateratzen den ere neurtzen dute.
Gainera, espirometriaren bidez, oxigenoa odolera ondo transferitzen den neurtu daiteke. Hau, froga erabiliena da eta espirometro baten bidez egiten da, zeinetan pazienteak putz egiten duen. Butxaduraren indikatzailea FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 Second) da, hau espirazio fortzatuaren lehen segunduan botatzen den aire kantitatea da. Honen arabera larritasunaren hiru maila daude:
1. Enfisema arina: FEV1 %60-80a.
2. Enfisema ertaina: FEV1 %40-60a.
3. Enfisema larria: FEV1 <%40a.
Beste parametro bat FVC (Capacidad vital forzada), hau behin oso sakon inspiratzean esalatzean bota daitekeen aire kantitate masimoa da. Normalean, FVC-aren %75-80 lehen segunduan ateratzen da.
Beraz FEV1/FVC ratioa %70-a baina txikiagoa bada, pertsonak gaixotasuna izango du.
Proba osagarri nagusia espirometria da, non ikusten baita biriketako gaitasuna. Butxaduraren indikatzailea FEV1 (Forced Expiratory Volume in 1 Second) da. Honen arabera larritasunaren hiru maila daude:
Erradiografietan ez da gauza berezirik ikusten normalean, enfisemadun batzuengan berezko patroiak ikusten diren arren.
Erretzeari uzteko sendagaiak. Bupropion klorhidratoa eta bareniklina bezalako farmakoak erretzeari uzten lagundu dezakete. Erretzeari uztea funtsezkoa da gaixotasunaren progresioa gelditzeko.
Bronkodilatadoreak. Eztula, arnas falta eta arnasteko zailtasuna arintzen dute estuturiko arnasbideak zabalduz. Dena den, enfisemaren aurrean ez dira asmaren edo bronkitis kronikoaren aurrean bezain eraginkorrak.
Esteroide inhalatuak. Aerosol moduan arnasturiko kortikosteroideak arnas falta arindu dezakete baina epe-luzeko erabilerak hezurrak ahuldu ditzake eta presio arterial altua, kataratak eta diabetesa eragin.
Birika erreabilitazioa. Birika erreabilitazio programek arnasketa ariketak eta arnas falta murrizteko teknikak erakusten dituzte, ariketa gaitasuna hobetzen delarik (arnas fisioterapia). Nutrizioaren inguruko aholkuak ere ematen dira. Izan ere, pertsona askok enfisemaren lehen faseetan pisua galdu behar izaten dute, fase aurreratuetan ordea pisua lortu behar izan ohi dute.
Oxigeno gehigarriak. Enfisema larria edota odolean oxigeno maila baxua izatekotan, oxigeno gehigarria erabiltzen da oxigeno mailak erregulatzeko etxean eta ariketa fisikoa egiterakoan. Paziente askok oxigenoa 24 orduz erabiltzen dute. Ohikoena sudur-hobietan ahokatzen den tutu mehe baten bidez ematea da.
Enfisemaren larritasunaren arabera kirurgia teknika ezberdinak gomendatuko dira. Hauen artean:
Birika bolumenaren murriztapena. Kalteturiko birika ehunaren zati txikiak erauzten dira. Honela beste birika ehuna era eraginkorragoan lan egingo du arnasketa erraztuz.
Birika transplantea. Enfisema larria izatekotan eta beste aukerak huts egin badute, aukera onena izaten da.
Biriketa enfisema dute pertsonek erraztasun handiago dute hainbat gaixotasun garatzeko:
Birikaren kolapsoa, (neumotoraxa): biriketako enfisema duen pertsonengan birika baten kolapsoa mortala izan daiteke; izan ere, haien biriken funtzionamendua berez mugaturik dago.
Bihotzeko arazoak: egoera kronikoetan enfisemak bihotza eta birikak konektatzen dituen arteriaren presioa handitzen du. Ondorioz, bihotza hipertrofiatu egiten da odola biriketara ponpatzeko. Honek sobrekarga eta ahulezia sortzen du eskuineko bentrikuluan, eskuineko bihotz gutxiegitasuna sortuz.
Neumotorax espontaneoaZulo handien eraketa biriketan, bulla erraldoiak: enfisema duten pertsona batzuk biriketan ponpa moduko espazio hutsak eratzen dituzte. Bulla hauek birika erdia bezain handiak izan daitezke. Ondorioz, birika zabaltzeko espazioa erdira murriztu dezakete, gainera hauek infekta daitezke neumotorax egoera bat sortzera bultzatuz.
