Wikipedia

Barrundia

Arabako udalerria


Barrundia Arabako iparraldeko udalerri bat da, Arabako Lautadako kuadrillakoa. Mugakide du Gipuzkoa iparraldean, eta 923 biztanle ditu.

Barrundia
 Araba, Euskal Herria

Barrundiako armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaArabako Lautada
Izen ofiziala Barrundia
AlkateaIgor Medina Isasa (Euskal Herria Bildu)
Posta kodea01206
INE kodea01013
Herritarrabarrundiar
Kokapena
Koordenatuak42°54′55″N 2°30′11″W / 42.9153°N 2.503°W / 42.9153; -2.503
Map
Azalera97,43 km²
Garaiera560 metro
Distantzia18 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria897 (2023)
−17 (2022)
alt_left 392 (%43,7) (%54,7) 491 alt_right
Dentsitatea0,09 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 31,25
Zahartze tasa[1]% 16,18
Ugalkortasun tasa[1]‰ 65,57
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 87,5 (2011)
Genero desoreka[1]% 3,44 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 7,36 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 26,96 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera[3]% 14.33 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data1960
Webguneahttp://www.barrundia.net/

Etimologia

aldatu

Donemiliaga Kukulako kartularioan (1205) Barrundiz gisa ageri zen. 1417ko agiri batean, aldiz, Barundia gisa.

Geografia

aldatu

Barrundia Arabako iparraldean dago, Elgeako mendilerroaren hegoaldeko magaletan eta Arabako lautadaren ekialdeko atalaren ipar partean. Bertatik igarotzen da Gasteiz eta Agurain lotzen dituen A-1 autobidea.

Mugak

aldatu

Herriak

aldatu

Hamasei herrik osatzen dute Barrundiko udalerria (biztanleen kopurua 2020ko datua da)[4]:

Inguru naturala

aldatu
 
Ozetaren ikuspegia.

Iparraldean, Elgeako mendilerroak banatzen du Gipuzkoako Debagoiena eskualdetik. 2000an 40 haize errotako parke eoliko bat ezarri zuten han, EAEko lehena.

Hegoaldeko mugan, Uribarri Ganboako urtegia du.

 
Hermuako hiriguneko baserria.

Historia

aldatu

Barrundiko udalerriak Arabako lau ermandade eta jaurerri historiko biltzen ditu: Gebara, Ganboa, Larrintzar eta Barrundia izen berekoa.

1835ean jaurerriak eta ermandadeak desagertu ziren, eta honako udalerri hauek osatu ziren:

  • Barrundia. Honako herriak hartzen zituen: Audikana (hiriburua), Dallo, Etxabarri Urtupiña, Deredia, Hermua, Larrea, Matura, Otatza, Ozeta eta Zuhatzola.
  • Ganboa. Honako herriak ziren: Garaio, Larrintzar, Marieta, Mendixur, Azua (hiriburua), Mendizabal, Langara, Orenin eta Zuhatzu.
  •  
    Gebarako gaztelua eta Arabako lautada
    Gebara, herri hauekin: Elgea, Etura, Gebara eta Urizar, baita Oñati ere hasiera batean.

1885ean, Barrundia eta Gebara batu egin ziren, eta hiriburua Ozetan jarri zen.

Azkenik, XX. mendearen erdialdean (1955ean), Uribarri Ganboako urtegia eratu zutenean, Ganboako haranaren zati handi bat ur azpian geratu zen, eta uretatik libre geratu ziren herriek inguruko udalerriekin bat egin zuten. Barrundiaren kasuan Garaio, Marieta, Larrintzar, Zuhatzu eta Mendixur integratu ziren udalerrian.

Demografia

aldatu

XX. mende ia osoan zehar populazioak beheranzko joera izan zuen Barrundian, eta mende hasieran 1.300 biztanle inguru bazituen, 1990erako 481 besterik ez ziren bizi bertan. Ordutik, joera aldatu eta populazioa hazten hasi zen. XX. mendearen azken hamarkadan eta XXI. mendearen lehenengoan hazkunde esanguratsua gertatu zen eta populazioa bikoiztu egin zen.

Barrundiko biztanleria

Politika

aldatu
Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Barrundian»
 
Barrundiako udaletxea (Urrutia jauregia), Ozaetan.

2019ko udal hauteskundeak

aldatu

2019ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Barrundiko alkatea EH Bilduko Igor Medina da.

Barrundiako udalbatza

Alderdia

2019ko maiatzaren 26a

Zinegotziak Boto kopurua
Euskal Herria Bildu (EH Bildu)
5 / 7
265 (% 56,5)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
2 / 7
158 (% 33,69)
Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)
0 / 7
20 (% 4,26)
Alderdi Popularra (PP)
0 / 7
17 (% 3,62)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Alkateak

aldatu

Hauek izan dira Barrundiako azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[5]
Felix F. Ruiz de Azua Barrena[5] 1979 1983 Euzko Alderdi Jeltzalea
Emiliano Uriarte Garay[5] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Serapio Uriarte Isasmendi[5] 1987 1991 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose A. Perez de Arrilucea Madinabeitia[5] 1991 1995 Euzko Alderdi Jeltzalea
Araceli Urcelay Azcoitia[5] 1995 1999 Euzko Alderdi Jeltzalea
Araceli Urcelay Azcoitia[5] 1999 2003 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Felix Uriarte Uriarte[5] 2003 2007 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Felix Uriarte Uriarte[5][6] 2007 2011 Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Josefa Celaya Zumelaga[5] 2011 2011 a Bildu
Afrodisio Olabe Martinez de Albeniz[5] 2011 2015 Bildu
Afrodisio Olabe Martinez de Albeniz[5][7][8][9] 2015 2019 Euskal Herria Bildu
Igor Medina Isasa[5][10][11][12] 2019 2023 Euskal Herria Bildu[13]
Igor Medina Isasa[12] 2023 Jardunean Euskal Herria Bildu

a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.

 
Mendixurko San Roman eliza

Garraioa

aldatu

Araba Bus sareko   lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

  Araba Bus
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
4 Gasteiz
(geltokia)		 Gasteiz (Alas/Boulebard) • Zurbao • Ilarratza • Matauku • Arbulu • Argomaiz • Venta del Patio • Mendixur • Matura • Ozeta • Hermua • Larrea • Axpuru • Barria (bidegurutzea) • Barria (aterpe) • Narbaxa • Arriola • Gordoa Galarreta

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak 2 linea ditu udalerrian:

  Eskualdeko Garraioa
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
7 Azilu
Burgu
Dulantzi
Ozeta		 Elgea • Marieta • Matura • Mendixur • Gebara • Etura • Audikana • Deredia • Dallo • Arrieta • Txintxetru • Etxabarri Urtupiña • Arbulu • Argomaiz • Gazeta • Añua • Trokoniz • Ixona • Egileta • Eretxun Azilu
Burgu
Dulantzi
Ozeta⁠
8b Agurain
Erdoña
Ozeta		 Etxabarri Urtupiña • Audikana • Etura • Gebara • Mendixur • Matura • Marieta-Larrintzar • Elgea • Hermua • Larrea • Axpuru • Narbaxa • Zuhatzola • Deredia • Dallo • Arrieta Agurain
Erdoña
Ozeta

Kultura

aldatu

Euskara

aldatu

1879an, gaur egun Barrundia osatzen duten guneetan 430 euskal hiztun zeuden. Garai hartan 2.000 biztanle inguru zegoenez, euskal hiztunak % 21 ziren. Frankoren diktaduraren azken urteetan, 1973an, berriz, 3 euskal hiztun besterik ez ziren egiaztatu Barrundian: bat Marieta-Larrintzarren, beste bat Elgean, eta beste bat Ozaetan.[14]

Ondoren izandako berreskurapenaren eraginez, gaur egun barrundiarren % 27 euskal hiztunak dira, eta herritarren beste % 19k euskara ulertzen du. 1996an 77 euskaldun (%14) eta 2001ean 128 (%20.5) erroldatuta zeuden, guztira 549 eta 623 herritar bizi zirelarik, hurrenez hurren. Erdi euskaldunak ziren 21 eta 92.

Ondasun nabarmenak

aldatu
 
Gebaratarren dorretxea behean, eta gazteluaren hondarrak tontorrean.
 
Marietako Gurutze Santuaren eliza

Jaiak

aldatu

Uztailaren 4an Bartea izeneko erromeria egiten da Larrean eta Hermuan. Bigarren mailako irinez egindako ogi handi bati deitzen zaio bartea, eta izen hori hartzen du egun horretan Hermuan ospatzen duten erromeriak. Hermua herrira abiatzen dira Larreako biztanleak oinez. San Martin baselizan meza entzun ostean, bertan soka-­dantza edo aurreskua danzatzen dute[16].

 
Hermuako San Pedro eliza

Barrundiar ospetsuak

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Arabako biztanleria datuak herrika eustat.es webgunean
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-05).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «Alcalde de Barrundia (Álava) condena "sin paliativos" la explosión del artefacto colocado en el repetidor de Urdingain» Europa Press 2008-07-04 (Noiz kontsultatua: 2023-02-12).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «EH Bildu gobernará en nueve municipios de Álava durante la presente legislatura» 20 minutos 2015-06-13 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «Gorka Urtaran, nuevo alcalde de Vitoria» El Diario Vasco 2015-06-27 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Placer, ‘in memoriam’» Diario de Noticias de Álava 2017-07-09 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) «Barrundia contará con una escuela rural el curso que viene» Naiz 2020-01-16 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
  11. ↑ «Diputación Foral de Álava finaliza las obras del recorrido perimetral de la Ruta Verde del Embalse de Ullíbarri Gamboa» Europa Press 2022-03-21 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
  12. ↑ a b (Gaztelaniaz) «EH Bildu refuerza su poder municipal en la Llanada alavesa» Diario de Noticias de Álava 2023-05-29 (Noiz kontsultatua: 2023-08-03).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-29).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) Euskara – Ayuntamiento de Barrundia. (Noiz kontsultatua: 2024-03-19).
  15. ↑ Larreako Lazarraga dorrea kultura ondasun izendatzeko erabakia[Betiko hautsitako esteka], Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria.
  16. ↑ Ezpalak 2015 Larreako herritarrak: Bartearen aurreskua. (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Herriko Wikiatlasa


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Barrundia&oldid=9862051"(e)tik eskuratuta