Al-Judeida (Jenin)
Al-Judeida[1][oh 1] (arabieraz: الجديدة) Jenin probintziako herrixka palestinarra da, Zisjordaniaren mendebaldean, Jeninetik 14 kilometro hegoaldera. Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren arabera, hiriak 4.738 biztanle zituen 2007ko erroldan eta 5.950 2017an.[2]
| Al-Judeida | |
|---|---|
| herrixka | |
| Administrazioa | |
| Estatu burujabe |  Palestina |
| Mendeko lurralde | Zisjordania |
| Palestina Estatuko lurralde-antolaketa | Jeningo Gobernazioa |
| Izen ofiziala | الجديدة Al-Judeida |
| Posta kodea | 295 |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 32°20′05″N 35°18′07″E / 32.334669°N 35.301878°E |
 | |
| Azalera | 6.532 Dunam |
| Altuera | 430 m |
| Demografia | |
| Biztanleria | 5.950 (2017) |
| Dentsitatea | 1 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Ordu eremua | UTC+02:00 eta UTC+03:00 |
Historia
aldatuAl-Judeida herri zaharra da, eta zeramika bizantziarrak aurkitu dituzte han.[3] Adam Zertal arkeologoak dio garai bizantziarreko aztarnak al-Judeidaren muinoaren ertzean leudekeela.[4]
Herrixkan aurkitutako zeramikazko zatiak Erdi Aroko eta Otomandar larrainak dira. Gurutzaden garaian, 1168an, al-Judeida Gidideh izeneko estatu bat zen.[4]
Otomandar Aroa
aldatuPalestina osoa bezala, Al-Judeida Otomandar Inperioan sartu zen 1517an. 1596ko zeraga-erregistro otomanoen arabera, al-Judeida herrixka erabat musulmana zen, 10 familiakoa, Nahiya Jabal Samin kokatua, Nablus Sanjaken.[4] Herritarrek %33,3ko zerga-tasa finkoa ordaindu zuten nekazaritza-produktuetan, garia, garagarra, udako laboreak, olibondoak, ahuntzak eta erlauntzak barne, baita noizbehinkako diru-sarrerak eta mahats xarabea edo oliba-olioa biltzeko prentsa ere; guztira 3.500 akçe.[5]
Judeidako gune zaharreko eraikin gehienak XVI. eta XVII. mendeetakoak dira.[4]
1838an, Edward Robinsonek inguruan egin zuen bidaian ikusi zuen, Marj Sanur arro emankorraren ondoan zegoela.[6] Nabluseko iparraldean dagoen Haritheh barrutiko parte gisa aipatu zuen.[7]
1870ean, Victor Guérin bidaiari frantsesa Judeidara joan zen, eta honela deskribatu zuen: "piko, granada eta oliben lorategien erdian dago. Badirudi leku zaharra dela, izan ere, harriz betetako zisterna ugari eta 35 etxeetako hormetan ondo landutako harriak baitaude".[4][8][4][9]
Mandatu britainiarraren aroa
aldatu1922ko zentsu britainiarrean, Al-Judeidak 361 biztanle zituen, musulman guztiak, 1931ko zentsuan 569 biztanle, denak musulmanak, eta 106 etxetan bizi zen.[10][11]
1945eko estatistiketan, biztanleria 830ekoa zen, musulman guztiak, 6.360 dunameko lur-eremuarekin, lurrari eta biztanleriari buruzko inkesta ofizial baten arabera.[12][13] Herrixkako lurretatik, 2.211 dunam erabili ziren landaketetarako eta ureztatze-lurretarako, 2.850 dunam zerealetarako, eta 20 dunam eraikitakoak (etxebizitzak).[13][13]
Jordaniar aroa
aldatu1948ko Arbiar-israeldar gerraren eta 1949ko ondorengo Armistizio Akordioen ondoren, Al-Judeidak jordaniarren menpe geratu zen.
1961eko Jordaniako erroldak 1.351 biztanle aurkitu zituen Judeidan.[14]
1967tik aurrera
aldatu1967ko Sei Eguneko Gerratik, Al-Judeida israeldarren mende egon da. Osloko Akordioen arabera, hiria A eremuari esleitu zitzaion.[15]
2016ko urtarrilaren 9an, larunbatean, Ali Abu Maryam herritarra tiroz hil zuten soldadu israeldarrek Beka'ot-eko errepidean.[16][17]
Geografia
aldatuAl-Judeida Marj Sanur bailararen hegoaldeko ertzean dago, muino txiki batean, itsasoaren maila baino 425 metro gorago. Al-Judeidako nukleo zaharra herrixkaren erdian dago, eta nahiko txikia da, 14 dunameko azalera baitu. Hirigune zaharraren erdian karratu batean biltzen diren kale estuak ditu.[4] Hurbileko herriak Siris hego-mendebaldean, Meithalun ipar-mendebaldean, Sir iparraldean, Aqaba ipar-ekialdean eta Tubas ekialdean dira.
Demografia
aldatuAl-Judeidak 3.639 biztanle zituen 1997ko zentsuan, Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren arabera. Palestinako errefuxiatuak eta haien ondorengoak biztanleen %17,5 ziren.[18] 2007ko SCPko zentsuan, Al-Judeidako populazioa 4.738 hazi zen. 923 etxe zeuden, eta etxe bakoitzak, batez beste, bost kide zituen. Emakumeak biztanleriaren %49,8 izan ziren eta gizonak %50,2.[2]
Oharrak
aldatu- ↑ Berria Estilo Liburuak honako hau gomendatzen du: "Artikulua letra larriz hasieran, eta xehez tartean. Marratxoz loturik idazten da".
Erreferentziak
aldatu- ↑ «Palestina: Transkripzio taula» Berria Estilo Liburua (Noiz kontsultatua: 2023-11-13).
- ↑ a b (Arabieraz) Table 26 (Cont.): Localities in the West Bank by Selected Indicators, 2007. Palestinian Central Bureau of Statistics, 106 or.. Aipuaren errorea: Invalid
<ref>tag; name "PCBS2007" defined multiple times with different content - ↑ Dauphin, 1998, p. 760
- ↑ a b c d e f g Zertal, 2004, p. 246
- ↑ Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 127.
- ↑ Robinson and Smith, 1841, vol 3, p. 153
- ↑ Robinson and Smith, 1841, vol 3, 2 appendix, p. 129.
- ↑ Guérin, 1874, pp. 352-353
- ↑ Conder and Kitchener, 1882, SWP II, p. 156
- ↑ Barron, 1923, p. 29.
- ↑ Mills, 1932, p. 69
- ↑ Government of Palestine, Department of Statistics, 1945, p. 16.
- ↑ a b c Government of Palestine, Department of Statistics.
- ↑ Government of Jordan, Department of Statistics, 1964, p. 25
- ↑ B'Tselem Interactive Map https://www.btselem.org/map
- ↑ Two Palestinians, From Different Walks of Life, Brought Together in Death at a Checkpoint Gideon Levy 16/1/2016, Ha'aretz
- ↑ Israeli Army Says Two Palestinians Killed After Attempted Stabbing, Gili Cohen, 9/1/2016, Ha'aretz
- ↑ Palestinian Population by Locality and Refugee Status. .
Kanpo estekak
aldatu- Ongi etorri Judeidara
- Judaydah, Ongi etorri Palestinara
- Mendebaldeko Palestinari buruzko inkesta, 11. mapa: IAA, Wikimedia commons
