Maŝhado

Maŝhado · مشهد‎
urbo de Irano vd
Administrado
Lando	Irano
Provinco	Rezaa Ĥorasano
Ĝemelurboj Milano Urumĉio Mazar-i Ŝarif Santiago de Compostela Verono Fresno Karaĉio Lahoro Kuala-Lumpuro Surabajo vd
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	3 001 184  (2016) [+]
Loĝdenso	9 150 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	36° 18′ N, 59° 36′ O (mapo)36.29749444444459.605923055556Koordinatoj: 36° 18′ N, 59° 36′ O (mapo) [+]
Alto	982 m [+]
Areo	328 km² (32 800 ha) [+]
Horzono	UTC+03:30
DEC Situo de Maŝhado · مشهد‎
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Mashhad [+]
v • d • r

Maŝhado (perse مشهد [maŝhad]  aŭskulti) kun pli ol 3 milionoj da loĝantoj, estas milionurbo, universitata urbo, la plej granda urbo nordoriente en Irano. Ĝi estas la ĉefurbo de la provinco Centra Ĥorasano aŭ Rezaa Ĥorasano.
Antaŭ lastatempa disdivido de Ĥorasano al kelkaj provincoj, Maŝhado estis la ĉefurbo de la plej granda provinco de Persio/Irano, t.e. Ĥorasano. Ĝia nomo, arabdevena, signifas "la loko de martiriĝo" aŭ "martiriĝejo", kaj aludas al la mortigo de imamo Reza, kiu entombiĝis ĉi tie en malgranda vilaĝo, kaj la grandkvanta ŝijaisma pilgrimado al lia tombo kaŭzis la pligrandiĝon de la loko al milionurbo.

• Koordinatoj: 36° 18′ N 59° 36′ O / 36.300 °N, 59.600 °O / 36.300; 59.600 (mapo)
• Loĝantaro: 3 001 184 (2016)
• Areo: 351 km²
• Supermara alteco: 995 m
• Horzono: UTC + 3:30 (somere UTC + 4:30)
• Poŝtkodo: 91000
• Telefonkodo: +98 51

Maŝhado situas en valo de rivero, 850 kilometrojn oriente de Teherano, 250 km-ojn de Aŝgabato, ĉe la centro de la Rezaa Ĥorasano proksime al la limoj de Afganio kaj Turkmenio.

La urbo Mashhad, la ĉefurbo de la provinco Khorasan Razavi, kun areo de 351 kvadrataj kilometroj, situas en la nordoriento de Irano je la longitudo de 59 gradoj 15 minutoj ĝis 60 gradoj 36 minutoj kaj la latitudo de 35 gradoj. kaj 43 minutoj ĝis 37 gradoj kaj 8 minutoj kaj ĝi situas en la Kashfroud-akvodislimo inter Binaloud-montoj kaj Hazar Masjid. La alteco de la urbo super marnivelo estas proksimume 1050 metroj (maksimume 1150 metroj kaj minimumo 950 metroj).

En la 9-a jarcento Maŝhado estis malgranda vilaĝo nomata "Sanabad". En 808 tie mortis kalifo Harun al-Raŝid, en 818 imamo Ali al-Reza martiriĝis kaj entombiĝis apud Harun. Tio estas ankaŭ nun pilgrimejo. La fama mondo-vojaĝanto Ibn Batuta vizitis la urbon en 1333, li raportis ke ĝi estis granda urbo kun riĉaj fruktarboj, riveretoj kaj muelejoj. Granda kupolo de eleganta konstruo dominas la noblan maŭzoleon, la muroj estante ornamitaj kun koloredkaheloj. Baldaŭe la uzbekoj okupis la urbon. En 1994 bomboatako okazis.

En Maŝado jare pluvas po 256 mm, (inter decembro-majo pluvas, foje neĝas, dum la ceteraj monatoj apenaŭ. Post majo la temperaturo atingas la 30 °C-ojn. Inter decembro-februaro la temperaturo estas iomete sub frostopunkto.

Maŝhado havas internacian flughavenon. Trajnoj trafikas al la ĉefurbo kaj Turkmenio. En la urbo metroo konstruiĝas.

• tombo de la 8-a ŝijaisma imamo Reza, nome Sanktejo Imamo Reza
• moskeo Molla Hejdar el la 19-a jarcento
• Moskeo de Imam Hasan
• biblioteko kun malnovaj manuskriptoj
• muzeo
• banejo de 1648
• parkoj

La lingvo de la homoj de Mashhad estas la persa kun la Mashhad-dialekto. Tiu ĉi dialekto estas plena de malnovaj kaj enradikiĝintaj persaj vortoj. La Mashhad-dialekto estas konsiderita unu el la plej gravaj kaj influaj dialektoj de la persa kaj estas la origino de la origina literaturo de famaj poetoj kiel ekzemple Ferdowsi, Attar kaj Khayyam. Tiu dialekto estas konsiderita branĉo de Dari Persian, kaj multaj el la perditaj vortoj de tiu lingvo povas esti trovitaj en la komuna parolado de la homoj de Maŝhado. Pro la miksado kaj proksima kontakto de Mashhadis kun aliaj etnoj, spuroj de aliaj lingvoj kaj dialektoj kiel la araba, turka, mongola, afgana (paŝtuna), kurda, angla, hinda, rusa kaj franca videblas en ĝi.^[1]

Taghi Vahidian Kamiyar, profesoro en Ferdowsi University of Mashhad diras:

La plej proksima dialekto al norma farso estas la Mashhad-dialekto, do la plej aŭtentika kaj enradikiĝinta persa povas esti aŭdita de la homoj de tiu ĉi grandurbo.

Kontraŭe al popolkredo, kiu konsideras la radikojn de la persa lingvo esti de Fars kaj Ŝirazo, la origina Dari Farsi estis disvastigita de antikva Tus, Neishabur, kaj aktuala Mashhad.

Mehdi Sidi, esploristo kaj eksperto en la kampo de Mashhadi-akĉento kaj dialekto, diras:

La dialekto kaj dialekto de Mashhad, aŭ en pli sciencaj esprimoj, Mashhad Persian, estas unu el la plej efikaj dialektoj en Dari Farsi; Ĉar la origino de la persa estas Dari, same kiel la origina persa literaturo de ĉi tiu dialekto kaj bela lingvo.

Nuntempe, malmultaj homoj inter la junuloj de Mashhad parolas kun ĉi tiu akĉento. La plej multaj el la junularoj de Mashhad konsideras paroli kun ĉi tiu akĉento esti formo de aroganteco. Tamen, ĉi tiu dialekto daŭre estas populara inter la maljunuloj. Fakuloj opinias, ke unu el la kialoj de la malaprobo de homoj de la Mashhad-dialekto estas la ne tiom pozitiva agado de radio kaj televido.

Por la Esperantistoj Maŝhado gravas, ĉar tie Esperanto bone disvolviĝis kaj i.a. Esperanto-kursoj okazis kaj okazas por afganaj rifuĝintoj enkadre de la projekto "Zaban-e-Salam"/Lingvo de Paco.^[2]

• travivaĵo de Serba Esperantistino en Maŝado
• germanlingva informo de 2002 pri la projekto "Zaban-e-Salam"

• Hejdar Raŝidi;

• Milano, Italio
• Kuala-Lumpuro, Malajzio
• Lahore, Pakistano
• Fresno, Usono

• Mohammad Javad Kamali, tradukisto, profesoro de francaj lingvo kaj literaturo kaj fondinto de la Franca Departemento en Azad-Universitato de Maŝhado, UEA-delegito en Maŝhado pli ol dek jaroj, kaj tradukinto de la libro L'Espéranto de Pierre Janton (Que sais-je?) en la persan.

• Metroo de Maŝhado

• Oficiala retejo (perse)
• Ferdousia universitato de Maŝhado

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri Irano. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).