Bontemperita klavarinstrumento

 [[:Aŭdvidaĵo:Bach C Major Prelude Equal.ogg|Prelude numero 1 en C majoro, BWV 846]]

Bontemperita klavarinstrumento
serio de verkoj • muzika verko aŭ komponaĵo
Aŭtoroj
Lingvoj
Eldonado
Eldondato	1744
Partoj • The Well-Tempered Clavier 1 • The Well-Tempered Clavier 2 vd
v • d • r

La Bontemperita klavarinstrumento (germane Das wohltemperierte Klavier) konsistas el du libroj de preludoj kaj fugoj en ĉiuj 24 tonaloj. Johann Sebastian Bach komponis la ciklon "por la profito kaj uzado de muzikaj junuloj lernemaj kaj aparte por la distrado de tiuj, kiuj estas jam lertaj en tiu ĉi studo". Kvankam klavarinstrumentoj estas ĉiaj instrumentoj, kiaj nur havas klavaron, la Bontemperita klavarinstrumento estas ordinare ludata sur klaviceno aŭ piano.

La unua libro estis kompilita en 1722 dum la dungado de Bach en Köthen; la dua libro sekvis ĝin post dudek jaroj dum li loĝis en Leipzig. Ambaŭ vaste cirkuladis en manuskriptaj eldonoj, sed presitaj ekzempleroj ne estis faritaj ĝis 1801.

La libroj enhavas po dudek-kvar parojn da preludoj kaj fugoj. La unua paro sonas en C maĵora, la dua en C minora, la tria en C diesa maĵora, la kvara en C diesa minora, kaj tiel plu. La supreniranta kromata ŝablono daŭras ĝis ĉiu tonalo estas reprezentita per unu preludo kaj unu fugo.

Bach reuzis kelkajn el la preludoj kaj fugoj el pli fruaj fontoj; ekz. la Klavierbüchlein por Wilhelm Friedemann Bach el 1720 enhavas versiojn de dek-unu el la preludoj. La preludo kaj fugo en C diesa maĵora en la unua libro originale sonis en C maĵora — Bach nur aldonis tonalsignon de sep diesoj por ĝin transigi en la postulatan tonalon.

La titolo de la verko sugestas, ke Bach uzadis ian sistemon de muzika agordo, kiu faris, ke ĉiuj tonaloj povu esti ludataj agorde (tio kontrastis ekz. al temperado meza, ĉe kiu kelkaj tonaloj sonas misagorde). Dum longa tempo oni supozis, ke tiu ĉi sistemo estas temperado egala, sed modernaj scienculoj sugestas, ke anstataŭe ĝi estis ia formo de bontemperado.

Ĉi tiuj du volumoj estas instrua ekzemplo de la kontrapunkta tekniko, kulminante per la fugoj. La plej konata verko el la libroj estas la preludo en C-maĵoro (BWV 846) de la unua volumo (eble pro la uzo de la komponisto Charles Gounod de la verko, kiam li uzis ĝin por akompani la melodion "Ave Maria"). Ĉi tiu preludo ricevis multajn aranĝojn por solaj instrumentoj: violonĉelo, violono, kaj aliaj instrumentoj. La verkoj en la dua volumo estas pli modernaj laŭ sia stilo, kaj multaj ĉapitroj estas verkitaj en la galant stilo kaj en la formo de la du-parta baroka sonato.

La unuan plenan registraĵon de la Bontemperita klavarinstrumento faris Edwin Fischer inter 1933 kaj 1936. Ekde tiam la verko gajnis multajn konatajn prezentojn grandaj muzikistoj, inter ili: Glenn Gould, Friedrich Gulda, Angela Hewitt, Sviatoslav Richter, Edwin Fischer, kaj Andras Schiff (piano), Wanda Landowska, Christophe Rousset, Gustav Leonhardt, Kenneth Gilbert, Bob van Aspen kaj Ton Koopman (Klaviceno).