Koinè Emijana

On di mutif parché sta koinè l’é stê fata so, ’l é al bxoagn d ardûxr i seign diacrétich es el létar dal abicî. A j·é pió soun par letra o ditongh int al alfabaid dla koinè, mo pr i natif emijan cusché ’l é fâsil cunpagn a coal ed prema.

Al abicî dla koinè ’l é furmê de stel letar e ditongh ché:

La ciôpa gv l’é bain ispès iscreta gu, mo quisti ’j en el raighel:

Al acèint tônich, se int la parôla an j·é di seign diacrétich ch’i·l mêrchen, al crauda soura dla penutma vuchêl se la parôla la fines par vuchêl, o soura dl’utma vuchêl se la parôla la fines par cunsunant.

â, ai, au, ê, è, ei, î, ie (finêl), ô, oa, ou e û ej en sainper tônichi.

â, î e û, quand ch’ej en el penutmi vuchêj ed parôl ch’el finésen par vuchêl, o el utmi vuchêj ed parôl ch’el finésen par cunsunant, el j·an de gnir screti sainsa acèint:

Mo:

Par parôl ch’ej abzoagna adsténgvar al’s adrauva pur:

O chêx lémet cunpagn a:

Al’s adrauva pr ugnir pêrt dla ciacra cum artéchel, prunom relatif o partixèl pronuminêl, o par mustrêr che, int al parlê, la crauda na vuchêl.

Al’s adrauva pr ugnir un vêrub a i sau prunom riflesif.

Quand ch’t ê de vultêr de na grafie luchêl a la koinè, int el vuchèj atônichi ch’ej·s câten prema ’d coala tônica, ej·s adrûven stel raighel ché, faura che in chêx int i qui aj bzoagna fêr dixanbiguasioun (ex.: padêl, pedêl) es in chêx ed parôla ’d urézen furèsta, tètnega o sientéfica:

In emijan a j·é quâter artéchel determinatif:

In emijan a j·é du artéchel in determinatif: on, un pr i masc, ona pr el fèman.

In emijan unifichê, nom e agetif i en ascuêx cunpagn par raighel ed declinasioun, cun i ûtum pió flesebli a’l gènar e al nómar.

Al plurêl di nom maschil, se la parôla l’é mia invariâbil, l é fat so, la pió pêrt del vault, par mèz ed na canbiasioun a la vuchêl tônica dla parôla:

Al plurêl di nom feminil al é sainper invariê, as zonta -i a fein parôla admè s’a j·é bxoagn ed gnoasar el dou declinasioun maschil e feminil ed sta parôla parsixa ché:

In ste chêx ché emijana ’l é al maschil ed emijan ch’l à dounca sia la fourma pr i masc che coala pr el fèman: aj’s zonta -i.

Al plurêl di agetif l é cunpagn a coal pr i nom, mo que, in teurie, a j·é sainper d’arsptêr el raighel ed declinasioun, anca s’an j·é brixa bxoagn prâtich ed gnoasr el dou fourmi dla parôla.

Socuanti vault sta raigla ché la veign mia arsptêda.

Ché zò a j·é na tabèla ed prepuzisioun sainplisi e articulê.

La prepuxisioun so l’é mia asê druvêda. Aj’s parfares in sema a o in vèta a.

Stra l’é druvêda abasta, mo as paul sèntar anch tramèz a o damèz a.

I prunom i en me, te, lo, li, nuêter, vuêter e lour.

I prunom dirèt i’s adrauven pr i vêrub tranxitif, qui indirèt par i intranxitif.

I vêrub emijan, cum in francèix e ej êtri laingv lunbêrdi o gal-itâlichi, i j·an anch na fourma interugativa.

Vèd che la dexinainsa dla prema parsouna plurêla la paul êser -oam cum -ain.

Ste vêrub ché al paul èser avzijêr.

Ste vêrub ché al paul èser avxijêr.

Anch vêrub cum fêr, vlair o dêr i en iregulêr.

A ste grop ché i fan pêrt vêrub cum caghêr, magnêr, pistêr.

A ste grop ché i fan pêrt vêrub cum piaxair (a).

A ste grop ché i fan pêrt vêrub cum vèdar, seider, dscoarar.

A ste grop ché i fan pêrt vêrub cum suplir, capir, burir.

A ste grop ché i fan pêrt vêrub cum taur.

In emijan, cum pr al lunbêrd, a j·é fes ed vêrub cunpaust par dir di cuncêt sainplis, cum "andêr faura" (andà fœura o sortì in lunbêrd, uscire in toscueign).

"Tot i èsar uman i nâsen lébar e cunpagn in dgnitê e diret. I en dutê ’d raxoun e ’d cusainsa, e i j·an de cunpurtêr·es on cun cl êter cum di bon fradej."

"Gninta in sta Dciarasioun (al) paul èsar interpretê int al sains ed [...] fêr n’ativitê o un at ch’al mira a la distrusioun ’d un queydon di diret e del libartê pruclamê(di) in sta Dciarasioun ché."

In emijan i nómar fin a’l 3 (tault vie al 0) i j·an al gènar masc e fèmna.

Pr i nómar urdinêj doap dal 10 as paul druvêr la fourma -eixum, cunpagna a cla dal tuscan -esimo, mo admè in cuntêst furmêj:

Ex.: "Pêpa Bandèt sediceizum", e brixa "Pêpa Bandèt coal dal sèdx".

In Emijan ej our ’j en 12+12. Par dir l’oura as dix al nómar pió la parôla "our". Admè par l’1:00-1:59 as dix l’ona e stiêvo, sainsa "our".

Exainpi:

• L’é n’oura e mèz. - It's half past one.
• É dou our manch un quêrt. - A quarter to two.

• Al Reddit int la koinè Emijana
• Count dal Instagram int la koinè Emijana