Βικιπαίδεια

Σφαγή του Κομμένου

Η σφαγή του Κομμένου ήταν η εκτέλεση 317 αμάχων στο Κομμένο Άρτας τον Αύγουστο του 1943 από στρατιωτικό τμήμα της Βέρμαχτ κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας. Με αφορμή τον εντοπισμό στο χωριό εκπροσώπων των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ, στις 16 Αυγούστου ο 12ος Λόχος του 98ου συντάγματος της 1ης Ορεινής Μεραρχίας επιτέθηκε στο χωριό και εκτέλεσε το μισό πληθυσμό του, ενώ παράλληλα δημιούργησε εκτεταμένες υλικές καταστροφές. Μεταπολεμικά, οι θύτες δεν τιμωρήθηκαν. Θεωρείται ένα από τα χειρότερα εγκλήματα των Γερμανών στη κατεχόμενη Ευρώπη.

Σφαγή του Κομμένου
Μέρος της Κατοχής της Ελλάδας
Το μνημείο της σφαγής, 2008
Ημερομηνία16 Αυγούστου 1943
ΣτόχοςΆμαχος πληθυσμός
ΈκβασηΚαταστροφή του χωριού
Νεκροί317[1]

Ιστορικό πλαίσιο

Επεξεργασία

Έως το 1943 το Κομμένο δεν είχε επηρεαστεί ιδιαίτερα από την κατοχή, καθώς η ιταλική διοίκηση της Άρτας αντιμετώπιζε με ανεκτικότητα τους κατοίκους και ανεχόταν την παρουσία ανταρτών.[2] Λειτουργώντας ως τοπικό κέντρο διακίνησης αγαθών, αντάρτες επίτασσαν τρόφιμα από το χωριό για τη στήριξη του αντάρτικου.[3] Στις 12 Αυγούστου του 1943 μηχανοκίνητη αναγνωριστική ομάδα στην οποία βρισκόταν και ο διοικητής του 98ου Ορεινού Συντάγματος, αντισυνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ είχε βγεί για να επιθεωρήσει μία ιταλική φρουρά στο χωριό του αμβρακικού, Αλυκή.[4] Κατά την επιστροφή, ο Ζάλμινγκερ έδωσε εντολή στον οδηγό του οχήματος να περάσει από το επόμενο μεγάλο χωριό και τυχαία είδε αντάρτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ στη πλατεία του Κομμένου να διαφιλονικούν αναφορικά με τα τρόφιμα που θα λάμβανε η κάθε οργάνωση.[4] Αντικρίζοντας τους ένοπλους αντάρτες, ο οδηγός του αυτοκινήτου έχασε τον έλεγχο και έπεσε σε ένα χαντάκι.[5] Ορισμένοι κάτοικοι έσπευσαν να βοηθήσουν το όχημα να ξεκολλήσει.[5] Το συμβάν τρομοκράτησε τους κατοίκους, οι οποίοι πέρασαν τη νύχτα στα χωράφια, φοβούμενοι αντίποινα των Γερμανών.[6] Την επόμενη μέρα αντιπροσωπία των κατοίκων αποτελούμενη από τον πρόεδρο του Κομμένου Λάμπρο Ζορμπά, τον ιερέα Λάμπρο Σταμάτη και τον δάσκαλο Στέφανο Παππά αναχώρησε για την Άρτα προκειμένου να αναφέρει το συμβάν στον Ιταλό διοικητή.[5] Ο διοικητής τους διαβεβαίωσε πως ήταν ασφαλείς.[6]

 
Στρατιώτες της 1ης Ορεινής Μεραρχίας κατά την κατάληψη της Κέρκυρας.

Ωστόσο, η ομάδα της Βέρμαχτ είχε ήδη αναφέρει στο αρχηγείο της 1ης Ορεινής Μεραρχίας των Ιωαννίνων την παρουσία ανταρτών στο Κομμένο[6], ενώ ανέφερε ψευδώς πως το όχημα δέχθηκε επίθεση από τους αντάρτες.[7] Καθώς οι αντιαντάρτικες επιχειρ��σεις «Ζάλμινγκερ» και «Αύγουστος» της μεραρχίας στη βορειοδυτική Ελλάδα είχαν αποτύχει να εκκαθαρίσουν την περιοχή και προκειμένου να δικαιολογηθεί η αποτυχία των Γερμανων, θεωρήθηκε πως οι αντάρτικες βάσεις είχαν μετακινηθεί νοτιοδυτικά της Άρτας.[3] Έτσι στις 14 Αυγούστου[8] αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί επίθεση ενάντια του χωριού, την οποία ανέλαβε ο 12ος Λόχος του 98ου Ορεινού Συντάγματος.[6]

Τα γεγονότα του Κομμένου

Επεξεργασία

Η σφαγή

Επεξεργασία

Το ξημέρωμα της 16ης Αυγούστου, μετά τις 5 π.μ., 100 άνδρες του 12ου λόχου με διοικητή τον υπολοχαγό Βίλλιμπαλντ Ρέζερ, οπλισμένοι με όλμους, πολυβόλα, χειροβομβίδες και αυτόματα όπλα, περικύκλωσαν το χωριό.[9] Εκείνη την ημέρα στο Κομμένο είχαν έρθει και 31 κάτοικοι γετονικών χωριών προκειμένου να γιορτάσουν την κοίμηση της Θεοτόκου.[10] Η εντολή που πήραν από τον Ρέζερ ήταν ότι κανείς κάτοικος δεν επιτρέπεται να ζήσει, όλοι πρέπει να εξοντωθούν.[11] Παρά την πλήρη απουσία ανταρτών, οι στρατιώτες επιτέθηκαν στους κατοίκους χωρίς διακρίσεις, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.[9] Οι οικογένειες που προσπάθησαν να διαφύγουν χτυπήθηκαν από τα πυρά των φρουρών στην έξοδο του χωριού.[9] Αρκετοί κάτοικοι κατάφεραν να γλυτώσουν τη σφαγή, διασχίζοντας την όχθη του Αράχθου η οποία καλύπτονταν από πυκνή βλάστηση και αποτελούσε τη μόνη αφύλακτη δίοδο εξόδου από το Κομμένο.[9] Από τους 657 ανθρώπους που βρίσκονταν στο Κομμένο συνολικά εκτελέστηκαν 317, από τους οποίους 172 ήταν γυναίκες, 2 ήταν ιερείς και 97 ήταν κάτω των 15 ετών.[12] Παράλληλα με τη σφαγή, έλαβαν χώρα βιασμοί καθώς και βανδαλισμοί επί των πτωμάτων,[13] ενώ κάηκαν περίπου 300 σπίτια και παρέμειναν όρθια μόλις 7.[14] Η σφαγή διήρκησε συνολικά έξι ώρες.[15] Στη συνέχεια άνδρες της μονάδας περισυλλογής (Aufräumtrupp) προχώρησαν στη συλλογή ζώων∙ παράλληλα αρκετοί στρατιώτες πήραν αντικείμενα αξίας όπως χαλιά και κοσμήματα.[15]

Επακόλουθα

Επεξεργασία

Την επόμενη της σφαγής, ο επιλοχίας του Ιταλικού στρατού Ούγκο Τούρρι βρέθηκε στο Κομμένο όπου του εξήγησαν οι επηζήσαντες τα γεγονότα που είχαν λάβει χώρα.[14] Η ιταλική ηγεσία διαμαρτυρήθηκε στον υποστρατηγό Βάλτερ Στέττνερ ο οποίος αρνήθηκε πως Γερμανοί στρατιώτες διέπραξαν ωμότητες έναντι αμάχων.[14] Το 98ο σύνταγμα μετά τη σφαγή έστειλε μέσω ασυρμάτου αναφορά στο αρχηγείο Ιωαννίνων σχετικά με τα γεγονότα, αναφέροντας ψευδώς πως έλαβε χώρα μάχη μεταξύ ανταρτών και Γερμανών και πως σκοτώθηκαν 150 άμαχοι.[16] Στις 17 Αυγούστου ο υπολοχαγός Κούρτ Βαλντχάιμ κατέγραψε στο ημερολόγιο πολέμου της μονάδας του πως οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν αναπτύξει έντονη δράση και πως το Κομμένο καταλήφθηκε ύστερα από «έντονη εχθρική αντίσταση».[17] Μέσα από τη διαδοχική παραχάραξη των γεγονότων η σφαγή προβλήθηκε ώς πράξη άμυνας.[18] Οι στρατιώτες του λόχου επέστρεψαν στο Κομμένο στις 18 Αυγούστου έχοντας λάβει την εντολή να θάψουν τα πτώματα, σε μία προσπάθεια απόκρυψης της σφαγής.[19]

Οι στρατιώτες είχαν ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με τη σφαγή∙ ορισμένοι θεώρησαν τις εκτελέσεις μια απαράδεκτη πράξη, ενώ άλλοι τις υπερασπίστηκαν ως απαραίτητες με την ιδέα ότι το χωριό στήριζε τους αντάρτες και οι κάτοικοι του αποτελούσαν -δυνητικά- εχθρούς.[20] Πάρα τις όποιες ενοχές, κανένας στρατιώτης δεν εναντιώθηκε στην εκτέλεση της διαταγής, ούτε υπήρξαν σοβαρές έμπρακτες αντιδράσεις στο εσωτερικό του λόχου εξαιτίας της.[21]

Μεταπολεμικές εξελίξεις

Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης, ο Στέφανος Παππάς επιδίωξε την προβολή της σφαγής και την απόδοση δικαιοσύνης καταδεικνύοντας τους υπεύθυνους Γερμανούς αξιωματικούς.[22] Ωστόσο, οι θύτες δεν τιμωρήθηκαν ουτε από την γερμανική κυβέρνηση, η οποία επιδίωκε την κάθαρση από τα εγκλήματα του παρελθόντος με τις ελάχιστες δυνατές συνέπειες, ούτε από την ελληνική, η πολιτική της οποίας καθορίστηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 από το κυρίαρχο εμφυλιοπολεμικό κλίμα.[23] Έρευνα που διεξήγαγε η αυστριακή και η δυτικογερμανική αστυνομία τη δεκαετία του 70, δεν οδήγησε στη δικαστική δίωξη των εκτελεστών, η πλειοψηφία των οποίων εντάχθηκε στην μεταπολεμική κοινωνία της Δυτικής Γερμανίας και της Αυστρίας.[24]

Δημόσια μνήμη

Επεξεργασία

Το 1946 ο Στέφανος Παππάς, εξέδωσε το έργο «Το Ολοκαύτωμα του Κομμένου» και την επόμενη χρονιά ο ποιητής Γιάννης Δάλλας την «Σφαγή του Κομμένου».[25] Την θηριωδία κατέγραψε αναλυτικά ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ, καθώς και ο συγγραφέας Χέρμαν Φρανκ Μάγερ, δεκαετίες μετά το γεγονός.[26] Η σφαγή του Κομμένου θεωρείται ένα από τα χειρότερα εγκλήματα των Γερμανών στη κατεχόμενη Ευρώπη.[13] Κάθε χρόνο στις 16 Αυγούστου λαμβάνουν χώρα μνημόσυνο και τελετές σε ανάμνηση της σφαγής.[27]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 42
  2. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 219.
  3. ↑ 3,0 3,1 Αποστολόπουλος 2016, σελ. 66.
  4. ↑ 4,0 4,1 Μάγερ 2009, σελ. 295.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Μάγερ 2009, σελ. 296.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Μαζάουερ 1994, σελ. 220.
  7. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 43.
  8. ↑ Μάγερ 2009, σελ. 297.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Μαζάουερ 1994, σελ. 221.
  10. ↑ Μάγερ 2009, σελ. 316.
  11. ↑ Μάγερ 2009, σελ. 302.
  12. ↑ Αποστολόπουλος 2016, σελ. 67· Μάγερ 2009, σελ. 316-17.
  13. ↑ 13,0 13,1 Φλιτούρης 2016, σελ. 49.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Μάγερ 2009, σελ. 317.
  15. ↑ 15,0 15,1 Μαζάουερ 1994, σελ. 222.
  16. ↑ Μαζάουερ 1994, σελίδες 223-24· Αποστολόπουλος 2016, σελ. 67.
  17. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 224-25.
  18. ↑ Μάγερ 2009, σελ. 322.
  19. ↑ Μάγερ 2009, σελ. 318.
  20. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 226-27.
  21. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 227.
  22. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 46.
  23. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 46-7.
  24. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 405.
  25. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 48.
  26. ↑ Φλιτούρης 2016, σελ. 48-9.
  27. ↑ Τσώλη 2021.

Πηγές

Επεξεργασία
  • Αποστολόπουλος, Δημήτρης (2016). «Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ως πρόφαση για εγκλήματα πολέμου: συμπεράσματα από τη δράση της 1ης Ορεινής Μεραρχίας της Βέρμαχτ στην Ήπειρο». Στο: Δορδανάς, Στράτος· Τζούκας, Βαγγέλης· Φλιτούρης, Λάμπρος· Λάζου, Βασιλική, επιμ. Κατοχική βία 1939-1945, Η ελληνική και ευρωπαϊκή εμπειρία. Κομμένο Άρτας: Ασίνη. σελίδες 53–72. ISBN 978-618-820-266-5. 
  • Μαζάουερ, Μάρκ (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ: Η εμπειρία της Κατοχής. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. 
  • Μάγερ, Χέρμαν Φράνκ (2009). Αιματοβαμμένο Εντελβάις Η 1η Ορεινή Μεραρχία, το 22ο Ορεινό Σώμα Στρατού και η εγκληματική δράση τους στην Ελλάδα, 1943-1944. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, τόμος Α΄. ISBN 9789600514230. 
  • Φλιτούρης, Λάμπρος (2016). «16 Αυγούστου 1943». Στο: Δορδανάς, Στράτος· Τζούκας, Βαγγέλης· Φλιτούρης, Λάμπρος· Λάζου, Βασιλική, επιμ. Κατοχική βία 1939-1945, Η ελληνική και ευρωπαϊκή εμπειρία. Κομμένο Άρτας: Ασίνη. σελίδες 41–51. ISBN 978-618-820-266-5. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σφαγή_του_Κομμένου&oldid=10616946"