Συνθήκη της Λισσαβώνας

Η ανάγκη για αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικά υπό την αναμενόμενη ένταξη των δέκα νέων κρατών το 2004, αναδείχθηκε σε μια δήλωση στη Συνθήκη της Νίκαιας το 2001. Οι συμφωνίες στη Νίκαια είχαν ανοίξει το δρόμο για την περαιτέρω διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μεταρρύθμιση κάποιων εκλογικών διαδικασιών, αλλά η Συνθήκη θεωρήθηκε ότι δεν έφτασε «αρκετά μακρυά». Η ανακήρυξη του Laeken το Δεκέμβριο του 2001 δέσμευσε την Ευρωπαϊκή Ένωση στο να βελτιώσει τη δημοκρατία, τη διαφάνεια και τη λειτουργικότητα και ξεκίνησε μια διαδικασία όπου θα μπορούσε να εφαρμοστεί το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Η Ευρωπαϊκή Συνέλευση συγκλήθηκε υπό την προεδρία του Γάλλου πρώην Προέδρου Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εστέν και του δόθηκε η αποστολή να δημιουργήσει το προσχέδιο του Συντάγματος. Το τελικό κείμενο του Συντάγματος αποφασίσθηκε στη σύνοδο κορυφής στις 18-19 Ιουνίου 2004 υπό την προεδρία της Ιρλανδίας.

Το Σύνταγμα συμφωνήθηκε από τις κυβερνήσεις των 25 κρατών μελών και υπογράφηκε σε μια τελετή στην Ρώμη στις 29 Οκτωβρίου 2004. Πριν να μπορέσει να εφαρμοστεί ωστόσο, έπρεπε να επικυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη. Η επικύρωση πήρε διαφορετικές μορφές σε κάθε κράτος μέλος, ανάλογα με τις παραδόσεις, συνταγματικές ρυθμίσεις και πολιτικές διαδικασίες της κάθε χώρας. Το 2005 οι Γάλλοι και οι Ολλανδοί ψηφοφόροι απέρριψαν το Σύνταγμα σε δημοψηφίσματα και παρόλο που η πλειοψηφία των Ευρωπαϊκών κρατών είχαν επικυρώσει το Σύνταγμα, κυρίως με βουλευτική επικύρωση (η Ισπανία και το Λουξεμβούργο είχαν δημοψηφίσματα), έγινε ξεκάθαρο ότι δεν μπορούσε να εφαρμοστεί. Αυτό οδήγησε σε μια «περίοδο περισυλλογής» και στο πολιτικό τέλος του Συντάγματος.

Το 2007 η Γερμανία ανέλαβε την κυλιόμενη προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δηλώνοντας ότι η «περίοδος περισυλλογής» είχε τελειώσει. Το Μάρτιο, στην 50ή επέτειο των Συνθηκών της Ρώμης η Διακήρυξη του Βερολίνου υιοθετήθηκε από όλα τα κράτη μέλη. Η διακήρυξη υπογράμμιζε την πρόθεση όλων των χωρών στο να συμφωνήσουν σε μια νέα Συνθήκη πριν από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.^[2]

Στη Διακήρυξη του Βερολίνου οι Ευρωπαίοι ηγέτες έβαλαν ένα ανεπίσημο χρονοδιάγραμμα για την καινούργια Συνθήκη, το οποίο όμως τροποποιήθηκε, καθώς δεν είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία επικύρωσης.

• 21–23 Ιουνίου 2007: Συνάντηση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες
• 23 Ιουλίου 2007: Εκκίνηση Διακυβερνητικής Συνέλευσης στη Λισαβόνα, κείμενο Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης
• 7–8 Σεπτεμβρίου 2007: Συνάντηση Υπουργών Εξωτερικών
• 18–19 Οκτωβρίου 2007: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Λισαβόνα, τελική έγκριση της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης
• 13 Δεκεμβρίου 2007: Υπογραφή της Συνθήκης στη Λισαβόνα
• 1 Ιανουαρίου 2009: Αρχική ημερομηνία έναρξης ισχύος της Συνθήκης
• 1 Δεκεμβρίου 2009: Έναρξη ισχύος της Συνθήκης

Η συνθήκη χωρίζεται στα εξής τμήματα:

• Προοίμιο
• Τροποποιήσεις οι οποίες επιφέρονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση
• Τροποποιήσεις οι οποίες επιφέρονται στη Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
• Τελικές διατάξεις
• Πρωτόκολλα
• Διακηρύξεις

Η Συνθήκη της Λισσαβώνας πρόκειται να διατηρήσει τις περισσότερες θεσμικές καινοτομίες που είχαν συμφωνηθεί στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, όπως τη δημιουργία θέσης Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με θητεία δυόμιση χρόνων, σε αντικατάσταση του υπάρχοντος συστήματος της κυλιόμενης προεδρίας. Επίσης δημιουργείται θέση για έναν ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, αυτή η θέση στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα ονομαζόταν Υπουργός Εξωτερικών της Ένωσης. Αλλες θεσμικές καινοτομίες που παραμένουν ίδιες με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα είναι η ίδια διανομή κοινοβουλευτικών θέσεων, ένας μειωμένος αριθμός διοικητικών επιτρόπων και ένα μοναδικό νομικό πρόσωπο (αυτή τη θέση την έχει τώρα η Ευρωπαϊκή Κοινότητα) που θα επιτρέπει στην ΕΕ να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση θα απορροφήσει πλήρως την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία θα πάψει με τη σειρά της οριστικά να υπάρχει.

Η Συνθήκη περί ιδρύσεως της ΕΚ (Συνθήκη της Ρώμης) μετονομάστηκε σε Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα άρθρα της θα επαναριθμηθούν και θα αναδιαταχθούν.^[3] Σε αντίθεση με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, το οποίο θα είχε αντικαταστήσει τις δύο κύριες συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και θα τα ένωνε σε μια και μοναδική συνθήκη, η Συνθήκη της Λισσαβώνας απλώς θα τα τροποποιήσει.

Επιπρόσθετα θα γίνουν αλλαγές στα θεσμικά όργανα της Ένωσης: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα γίνουν επίσημα θεσμικά όργανα, το «Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων» θα μετονομασθεί σε «Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και ο όρος «Ευρωπαϊκή Επιτροπή» θα χρησιμοποιείται στις συνθήκες έναντι του «Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων»^[4].

Συμφωνήθηκε να μην εφαρμοστούν τα κρατικά χαρακτηριστικά, όπως το όνομα «Σύνταγμα», καθώς και οι αναφορές σε Ευρωπαϊκά σύμβολα (Ευρωπαϊκή σημαία, ύμνος κλπ). Ωστόσο όλα τα σύμβολα ήδη χρησιμοποιούνται, η σημαία έχει υιοθετηθεί από τη δεκαετία του 1980 και το σύνταγμα θα της έδινε μια πιο επίσημη υπόσταση.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. καταγράφει τα ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των πολιτών. Ο σκοπός του είναι να ρυθμίζει τους κανονισμούς και της οδηγίες της ΕΕ ώστε να μην προσκρούουν στην "Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιώματων του Ανθρώπου", η οποία είναι επικυρωμένη από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, στην οποία προσχώρησε η ΕΕ με τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης.^[4])

Άρθρο 6

1. Η Ένωση αναγνωρίζει τα δικαιώματα, της ελευθερίας και τις αρχές που περιέχονται στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 7ης Δεκεμβρίου 2000, όπως προσαρμόσθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2007, στο Στρασβούργο, ο οποίος έχει το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες. Οι διατάξεις του Χάρτη δε συνεπάγονται καμία επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης, όπως αυτές ορίζονται στις Συνθήκες. Τα δικαιώματα, οι ελευθερίες και οι αρχές του Χάρτη ερμηνεύονται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του τίτλου VII του Χάρτη που διέπουν την ερμηνεία και την εφαρμογή του και λαμβανομένων δεόντως υπόψη των επεξηγήσεων οι οποίες αναφέρονται στον Χάρτη και στις οποίες μνημονεύονται οι πηγές των εν λόγω διατάξεων.
2. Η Ένωση προσχωρεί στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Η προσχώρηση στην εν λόγω Σύμβαση δε μεταβάλλει τις αρμοδιότητες της Ένωσης όπως ορίζονται στις Συνθήκες.
3. Τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως κατοχυρώνονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών και όπως απορρέουν από τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών, αποτελούν μέρος των γενικών αρχών του δικαίου της Ένωσης.^[5]

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας χρειάζεται ομοφωνία ανάμεσα στα μέλη της Ένωσης σύμφωνα με τη Συνθήκη. Θα συγχωνεύσει τις θέσεις του Ύπατου Εκπρόσωπου της Ένωσης για θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ), με τη θέση του Επιτρόπου Εξωτερικών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι Επίτροποι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας θα γίνει επίσης και αντιπρόεδρος στην Επιτροπή και θα ασκεί διπλωματικές αρμοδιότητες. Επιπλέον, θα εκπροσωπεί την Ένωση στη διεθνή σκηνή και θα επικουρείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, η οποία θα απαρτίζεται από υπαλλήλους του Συμβουλίου, της Επιτροπής και των εθνικών διπλωματικών υπηρεσιών. Το Σύνταγμα αποκαλούσε αυτή τη θέση Υπουργός Εξωτερικών της Ένωσης, ενώ η Συνθήκη την ονομάζει Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας.^{[6] [7]} Στο πλαίσιο του καθορισμού του ρόλου της ΕΕ στον κόσμο, η Συνθήκη της Λισσαβώνας κάνει επίσης αναφορά στην κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, την οποία θεωρεί ως αναπόσπαστο τμήμα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας. Η Συνθήκη περιλαμβάνει τη «ρήτρα αλληλεγγύης», σύμφωνα με την οποία η Ένωση και οι χώρες μέλη οφείλουν να ενεργούν από κοινού, όταν μια χώρα μέλος γίνεται στόχος τρομοκρατικής επίθεσης.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες της ΕΕ, θα αποκτήσει νέες σημαντικές εξουσίες όσον αφορά τη νομοθεσία και τον προϋπολογισμό της ΕΕ αλλά και τις διεθνείς συμφωνίες. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας ενισχύει τις νομοθετικές και δημοσιονομικές αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και τις αρμοδιότητές του σε ό,τι αφορά την έγκριση διεθνών συμφωνιών. Επίσης, αλλάζει τη σύνθεση βουλευτών, ο αριθμός των βουλευτών δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 751, ενώ η κατανομή των εδρών μεταξύ των χωρών μελών θα γίνει με βάση την αρχή της φθίνουσας αναλογικότητας. Συγκεκριμένα, η αρχή αυτή σημαίνει ότι οι ευρωβουλευτές των πολυπληθέστερων χωρών θα εκπροσωπούν μεγαλύτερο αριθμό πολιτών από τους ευρωβουλευτές των χωρών με μικρότερο πληθυσμό. Η Συνθήκη προβλέπει ακόμη ότι κάθε χώρα μέλος δεν θα μπορεί να έχει λιγότερους από 6 και περισσότερους από 96 ευρωβουλευτές. Ειδικότερα, η αυξημένη χρήση της διαδικασίας συναπόφασης κατά την άσκηση της πολιτικής θα διασφαλίσει την ισότιμη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί τα κράτη μέλη για το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας της ΕΕ.

Τα εθνικά κοινοβούλια θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να συμμετέχουν στις εργασίες της ΕΕ, κυρίως χάρη σε ένα νέο μηχανισμό που θα διασφαλίζει ότι η Ένωση ενεργεί μόνο στις περιπτώσεις που μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα σε επίπεδο Ένωσης. Σε συνδυασμό με τον ενισχυμένο ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το γεγονός αυτό θα προωθήσει τη δημοκρατία και τη νομιμότητα κατά τη λειτουργία της Ένωσης. Επίσης η Συνθήκη της Λισσαβώνας αναγνωρίζει για πρώτη φορά τη δυνατότητα ενός κράτους μέλους να αποχωρήσει από την Ένωση.

Άρθρο 8Γ

Τα εθνικά κοινοβούλια συμβάλλουν ενεργά στην καλή λειτουργία της Ένωσης:
α) με το να ενημερώνονται από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και να τους κοινοποιούνται τα σχέδια νομοθετικών πράξεων της Ένωσης σύμφωνα με το Πρωτόκολλο σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση,
β) μεριμνώντας ώστε να τηρείται η αρχή της επικουρικότητας σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται στο Πρωτόκολλο σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας,
γ) συμμετέχοντας, στα πλαίσια του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, στους μηχανισμούς αξιολόγησης της υλοποίησης των πολιτικών της Ένωσης σε αυτό τον τομέα, σύμφωνα με το άρθρο 61Γ της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συμπράττοντας στον πολιτικό έλεγχο της Ευρωπόλ και στην αξιολόγηση των δραστηριοτήτων της Eurojust σύμφωνα με τα άρθρα [69 Ζ και 69 D] της εν λόγω Συνθήκης,
δ) συμμετέχοντας στις διαδικασίες αναθεώρησης των Συνθηκών, σύμφωνα με το άρθρο [48] της παρούσας Συνθήκης, 17.12.2007 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 306/15
ε) με το να ενημερώνονται σχετικά με τις αιτήσεις προσχώρησης στην Ένωση, σύμφωνα με το άρθρο [49] της παρούσας Συνθήκης,
στ) λαμβάνοντας μέρος στη διακοινοβουλευτική συνεργασία μεταξύ εθνικών κοινοβουλίων και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.^[5]

Αυτά ήταν τα σημεία στα οποία διαφώνησε ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας, Jan-Peter Balkenende, ο οποίος ήθελε μεγαλύτερη δύναμη για τα εθνικά κοινοβούλια στις αποφάσεις της ΕΕ.^[8] Τα εθνικά κοινοβούλια έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν απο την ΕΕ να αναθεωρήσει μια πρόταση της. Για να συμβεί αυτό, το ένα τρίτο των ψήφων πρέπει να είναι υπέρ μιας αναθεώρησης.

Σύμφωνα με την Συνθήκη της Λισσαβώνας η δομή των τριών πυλώνων θα αντικατασταθεί. Η αρμοδιότητα της Ένωσης, ωστόσο, στη Δικαστική Συνεργασία σε Ποινικές Υποθέσεις και την Αστυνομική Συνεργασία θα ενισχυθεί. Ωστόσο το Ηνωμένο Βασίλειο εναντιώθηκε σε αυτή την επέκταση εξουσίας, με σκοπό να αποφύγει ένα εθνικό δημοψήφισμα.

Στη Συνθήκη της Λισσαβώνας οι τομείς πολιτικής τοποθετούνται στους εξής τομείς:

• Αποκλειστική αρμοδιότητα: Σε αυτό τον τομέα η ΕΕ έχει αποκλειστικές αρμοδιότητες στο να κάνει ρυθμίσεις. Επίσης έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα στο να συμπεριλάβει μια διεθνή συνθήκη όταν παρέχεται σε μια νομοθετική πράξη της ΕΕ.
• Συντρέχουσα αρμοδιότητα: Η αρμοδιότητα στην νομοθεσία σε αυτό τον τομέα μοιράζεται ανάμεσα στα κράτη μέλη και την ΕΕ.
• Υποστηρικτική αρμοδιότητα: Εδώ η ΕΕ έχει το δικαίωμα στο να υποστηρίξει, να συντονίσει ή να συμπληρώσει τις πράξεις των κρατών μελών.

Η Συνθήκη θα δίνει το δικαίωμα στις χώρες να αντιπαραταχθούν σε πολιτικές της ΕΕ στους τομείς του αστυνομικού και ποινικού νόμου.^[7]

Η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη θα συστήσει νέες μεθόδους ψηφοφορίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν χρειάζονται ομόφωνες αποφάσεις. Με αυτή την μέθοδο αγγίζουμε την αναγκαία πλειοψηφία όταν η πλειοψηφία των χωρών (55%) που αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία των πολιτών (65%) ψηφίσουν υπέρ μιας πρότασης. Όταν το Συμβούλιο δεν έχει να κάνει με πρόταση της Επιτροπής, η αναγκαία πλειοψηφία αυξάνεται στο 72% ενώ το πληθυσμιακό ποσοστό παραμένει το ίδιο. Για να απορριφθεί μια νομοθεσία τουλάχιστον 4 χώρες πρέπει να είναι ενάντια στην πρόταση.

Η τωρινή θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δύσκολα προσδιορίζεται, με τις Συνθήκες της Ένωσης να δηλώνουν ότι την Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα την έχει ο αρχηγός της κυβέρνησης της χώρας που είναι στην Προεδρία η οποία αλλάζει κάθε 6 μήνες.^[9] Εάν επικυρωθεί, ο καινούριος Πρόεδρος του Συμβουλίου θα εκλέγεται για μια διάρκεια 2.5 χρόνων. Η εκλογή θα παίρνει μέρος ανάμεσα σε αναγκαία πλειοψηφία μελών του σώματος και ο Πρόεδρος θα μπορεί να αφαιρεθεί από την θέση του με τον ίδιο τρόπο.^[10]

Η δουλειά του Προέδρου θα είναι κυρίως διοικητική στο να συντονίζει την δουλειά του Συμβουλίου και στο να οργανώνει συσκέψεις.

Ιδιαίτερη σημαντική τομή της νέας αυτής συνθήκης αποτελεί η επέκταση της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που καλύπτει συνολικά το δίκαιο της Ε.Ε., εκτός αν ορίζεται κατά περίπτωση διαφορετικά. Κατ΄ αυτή την τομή το σύνολο του δικαιοδοτικού συστήματος της Ένωσης ονομάζεται πλέον Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούμενο από τρία επιμέρους δικαιοδοτικά όργανα: το καθαυτό Δικαστήριο, το Γενικό Δικαστήριο και το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης.

Η Συνθήκη της Λισσαβώνας έχει επιπρόσθετες συμφωνίες που αφορούν την κλιματική αλλαγή και την καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου που έχει τεθεί ως στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, ορισμένα τμήματα των συνθηκών έχουν τροποποιηθεί ώστε να περιλάβουν ενότητα στο θέμα της ενεργειακής παροχής καθώς και στην ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία έχουν αγωνιστεί για τη συμπερίληψη ενός πρωτοκόλλου για την αποφυγή της πλήρους εφαρμογής του «Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης» από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις χώρες τους, παρόλο που θα εξακολουθεί να δεσμεύει τα Ευρωπαϊκά Ιδρύματα και να εφαρμόζεται στο έδαφος του νόμου της ΕΕ:

Άρθρο 1

1. Ο Χάρτης δε διευρύνει την ευχέρεια του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή οποιουδήποτε δικαστηρίου της Πολωνίας ή του Ηνωμένου Βασιλείου, να κρίνει ότι οι νόμοι, οι κανονισμοί ή οι διοικητικές διατάξεις, πρακτικές ή δράση της Πολωνίας ή του Ηνωμένου Βασιλείου δεν συνάδουν με τα θεμελιώδη δικαιώματα, ελευθερίες και αρχές που επιβεβαιώνει.

2. Ειδικότερα, και προς αποφυγή πάσης αμφιβολίας, ουδέν στον Τίτλο IV του Χάρτη παράγει αγώγιμα δικαιώματα τα οποία εφαρμόζονται στην Πολωνία ή στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκτός εάν η Πολωνία ή το Ηνωμένο Βασίλειο προβλέπουν τέτοια δικαιώματα στην εθνική τους νομοθεσία.^[11]

Άρθρο 2

Όταν μια διάταξη του Χάρτη αναφέρεται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, εφαρμόζεται στην Πολωνία ή στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνον στο βαθμό που τα δικαιώματα ή οι αρχές που περιέχει αναγνωρίζονται στη νομοθεσία ή τις πρακτικές της Πολωνίας ή του Ηνωμένου Βασιλείου.^[11]

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας έχει δηλώσει ότι ίσως να εντάξει η χώρα αυτόν τον χάρτη σταδιακά.^[12]

Η Τσεχία θα λάβει κάποιες εξαιρέσεις σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έπειτα από απαίτηση του προέδρου Κλάους. Το σχετικό πρωτόκολλο θα προσαρτηθεί στη Συνθήκη σε επόμενη απόφαση.

Η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν αποσύρει την συμμετοχή τους από τις ομόφωνες αλλαγές με αναγκαία πλειοψηφία στον τομέα των αστυνομικών και δικαστικών υποθέσεων, η απόφαση να επανεξετασθεί στην Ιρλανδία τρία χρόνια αφού εφαρμοστεί η Συνθήκη. Και τα δύο κράτη μέλη θα έχουν το δικαίωμα να εντάξουν αυτά τα εκλογικά θέματα σταδιακά.

Η Ουγγαρία ήταν η πρώτη χώρα της ΕΕ, της οποίας το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, στις 17 Δεκεμβρίου του 2007. Ακολούθησε η επικύρωση στις 6 Φεβρουαρίου του 2008. Η Τσεχία ήταν η τελευταία χώρα που επικύρωσε τη Συνθήκη στις 13 Νοεμβρίου 2009.

Για να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη, θα πρέπει να εγκριθεί από το Νομοθετικό Σώμα κάθε χώρας και το έγγραφο επικύρωσης να κατατεθεί στην κυβέρνηση της Ιταλίας.

Η Ιρλανδία ήταν η μοναδική χώρα που έπρεπε να διοργανώσει δημοψήφισμα, βάσει του συντάγματός της. Έτσι διεξήχθη για πρώτη φορά δημοψήφισμα στις 12 Ιουνίου 2008. Το αποτέλεσμά του, όμως, ήταν αρνητικό. Συγκεκριμένα ψήφισε υπέρ το 47%, ενώ κατά το 53%. Για να μπορέσει να συνεχιστεί η διαδικασία επικύρωσης της Συνθήκης της Λισσαβώνας η ιρλανδική κυβέρνηση αποφάσισε τη διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος στις 2 Οκτωβρίου του 2009. Η απόφαση αυτή λήφθηκε αφότου η Ιρλανδία έλαβε εγγύησεις απο την ΕΕ για θέματα όπως η φορολογία, η έκτρωση και η εθνική άμυνα, τα οποία πιστεύεται ότι οδήγησαν στο αρνητικό αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα του ήταν θετικό. Πιο συγκεκριμένα ψήφισε υπέρ το 68,9%, ενώ κατά το 31,1%.

Οι Νήσοι Ώλαντ, οι οποίες ανήκουν στη Φινλανδία, ως αυτόνομη περιοχή της χώρας με δικό τους Κοινοβούλιο, ψήφισαν ξεχωριστά για την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβώνας στις 25/11/09 στην επικράτειάς τους. Το αποτέλεσμα ήταν θετικό: 24 ψήφοι υπέρ, 6 κατά.

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, δήλωσε:

...μία Ευρώπη διευρυμένη σε 27 κράτη μέλη, επανενωμένη γύρω από την ελευθερία και τη δημοκρατία και μια Ευρώπη που θα έχει καλύτερη θέση από οποιαδήποτε άλλη χώρα ή ομάδα χωρών, όχι για να επιβάλει, αλλά για να προτείνει συνολικές λύσεις τις οποίες χρειάζεται ο κόσμος επειγόντως. Για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα, όλες οι κυβερνήσεις έδειξαν πολιτικό θάρρος. Σας καλώ τώρα να επιδείξουμε την ίδια αποφασιστικότητα κατά την περίοδο της επικύρωσης. Με την υπογραφή της Συνθήκης της Λισσαβώνας βάζουμε τέλος στις συζητήσεις έξι ετών πάνω στους θεσμούς μας. Τώρα είναι καιρός να προχωρήσουμε. Η Ευρώπη οφείλει να αναλάβει πολλές προκλήσεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές, και οι πολίτες μας θέλουν αποτελέσματα.^[13]

Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίαρχα ευρωπαϊκά κράτη έχουν συνάψει συνθήκες και ως εκ τούτου συνεργάστηκαν και εναρμόνισαν πολιτικές (ή συνέδεσαν την κυριαρχία) σε έναν αυξανόμενο αριθμό τομέων, στο έργο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή στην οικοδόμηση της Ευρώπης (γαλλικά: la construction européenne). Το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα περιγράφει τη νομική έναρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) - το κύριο πλαίσιο για αυτήν την ενοποίηση. Η ΕΕ κληρονόμησε πολλές από τις σημερινές της ευθύνες από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚ), οι οποίες ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1950 στο πνεύμα της Διακήρυξης Σουμάν.

• Συνθήκη της Λισαβόνας Αρχειοθετήθηκε 2007-12-15 στο Wayback Machine.
• Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• "Νews in.gr" Η Ευρώπη «εν κινήσει» με συμφωνία για νέα Μεταρρυθμιστική Συνθήκη
• Καθημερινή Τι πρέπει να γνωρίζετε για τη Συνθήκη της Λισαβόνας^{[νεκρός σύνδεσμος]}