Βικιπαίδεια

Σπονδή

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για τη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|26|12|2024}}

Με τον όρο σπονδή εννοείται είδος θυσίας στα συμφραζόμενα της αρχαιοελληνικής θρησκείας και της λατρείας των Εθνικών. Στις σπονδές συγκαταλέγονται όλες οι προσφορές προς τους Θεούς με έκχυση επάνω στον βωμό διαφόρων θρεπτικών ή πολυτίμων υγρών, όπως αρώματα, κρασί, μέλι, γάλα, λάδι, χυμούς φρούτων, κ.ά.

Σπονδή σε εσωτερικό ερυθρόμορφου αγγείου. Βούλτσι 5ος αιώνας π.Χ.
Ο Αυτοκράτορας Τραϊανός κάνει σπονδή κατά τη διάρκεια εκστρατείας. (Στήλη του Τραϊανού)

Οι σπονδές που περιλαμβάνουν οίνο λέγονται οινόσπονδα, όλες δε οι άλλες νηφάλιες. Οι δεύτερες, εκτός από τις χθόνιες θεότητες και τα προγονικά πνεύματα προσφέρονται επίσης και σε ουράνιες θεότητες όπως στις Μούσες, τον Ήλιο, την Σελάνα, την Ηώ, την Αφροδίτη, την Ουρανία κ.α.

Σπονδές στην Αρχαία Ελλάδα

Επεξεργασία

Οι σπονδές αποτελούσαν ένα κεντρικό και ζωτικό μέρος της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και μία από τις πιο κοινές και απλές μορφές των θρησκευτικών πρακτικών των αρχαίων Ελλήνων. Χρησιμοποιούνταν στον ελλαδικό χώρο από την εποχή του Χαλκού καθώς και κατά την προϊστορία για να εκφράσουν την ευσέβεια. [1]

Αποτελούσαν μέρος της καθημερινότητας και οι ευσεβείς εκτελούσαν σπονδές ίσως και περισσότερες φορές από μία κάθε ημέρα, κάθε πρωί και απόγευμα καθώς και για να ξεκινήσουν τα γεύματά τους σύμφωνα με τον Ησίοδο.[2][3] Συνοδεύονταν συνήθως από προσευχές προς τους θεούς, οι οποίες εκτελούνταν από τους πιστούς όρθιοι και με τα χέρια τους εκτεταμένα προς τα πάνω.[4] Τέτοιου είδους σπονδές περιείχαν συνήθως μία μείξη κρασιού και νερού, αλλά μπορούσαν επίσης να περιέχουν μη αναμειγμένο κρασί, μέλι, λάδι, νερό ή γάλα.[5][6]

Τελετουργία

Επεξεργασία
 
Ο Απόλλωνας χύνει σπονδή από φιάλη στον όμφαλο, με την αδερφή του Άρτεμη να παρευρίσκεται. Ένα βουκράνιο κρέμεται από πάνω. Ερυθρόμορφη λήκυθος, 4ος αιώνας π.Χ.

Η πιο τυπική μορφή της σπονδής είναι η τελετουργική χύση κρασιού από κρατούμενο στο χέρι κύπελλο ή δοχείο. Το υγρό της προσφοράς χύνεται από μία οινοχόη σε ένα ρηχό δοχείο, ειδικά φτιαγμένο για αυτόν τον σκοπό, τη φιάλη. Ένα μέρος του κρασιού της φιάλης χύνεται ως μέρος της σπονδής και το υπόλοιπο κρασί στην οινοχόη καταναλώνεται από τον ιεροτελεστή.[7]

Οι αρχαίοι τελούσαν σπονδή κάθε φορά που θα καταναλωνόταν κρασί σε γεύμα ή συμπόσιο, πρακτική που απαντάται από την εποχή ακόμα των Ομηρικών Επών. Σύμφωνα με την εθιμοτυπία των συμποσίων, κατά το σερβίρισμ�� του πρώτου κρατήρα κρασιού, γινόταν η πρώτη σπονδή στον Δία και τους Ολύμπιους Θεούς. Σπονδή στους Ήρωες γινόταν από την δεύτερο κρατήρα και στον Ζευς Τέλειο από τον τρίτο κρατήρα που ήταν και ο τελευταίος.[8]

Σε μια εναλλακτική μορφή της τελετουργίας, σπονδή τελούνταν προς τον Αγαθό Δαίμονα από τον πρώτο κρατήρα και στον Ερμή από τον τρίτο και τελευταίο. Ο κάθε παρευρισκόμενος στο συμπόσιο μπορούσε επίσης να προσφέρει δέηση και επίκληση στον θεό ή θεά της επιλογής του.

Κατά την τέλεση θυσιών ζώων, σπονδές κρασιού προσφέρονταν κατά την τελετουργική θανάτωση των ζώων, αλλά και μετά το πέρας της τελετουργίας, χύνοντας κρασί πάνω στις στάχτες και στις φλόγες.[9] Παρόμοιες σκηνές συναντώνται στην αρχαία ελληνική τέχνη, συχνά απεικονίζοντας τους ίδιους τους θεούς να κρατούν την τελετουργική φιάλη που χρησιμοποιούνταν για την έγχυση του κρασιού της σπονδής.[10]

Σπονδές και εκεχειρία

Επεξεργασία

Η αρχαιοελληνική λέξη σπονδή καθώς και το ρήμα σπένδω (χύνω σταγόνες), προέρχονται από την Ινδο-ευρωπαϊκή ρίζα spend-, που σημαίνει «προσφέρω, τελώ τελετουργία». Στη μέση φωνή, το σπένδω σημαίνει «συνάπτω συμφωνία», καθώς οι ίδιοι οι θεοί καλούνται να εγγυηθούν μία συμφωνία.[11]

Ενώ αιματηρές θυσίες τελούνταν στις αρχές των πολεμικών συγκρούσεων, σπονδές τελούνταν συχνά για να σημάνουν το τέλος μιας διαμάχης, ως φορείς ανακωχής. Οι νηφάλιες, σπονδές χωρίς την παρουσία κρασιού, εμφανίζονται συχνά στις διακηρύξεις ειρήνης διαφόρων πόλεων-κρατών. Συναντώνται σε δηλώσεις ιερής ειρήνης, εκεχειρίας, στους Πανελλήνιους Αγώνες, στους Ολυμπιακούς Αγώνες και στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι σπονδές αυτού του είδους θεωρούνταν «αναίμακτες, ήπιες, αμετάκλητες και οριστικές».[12]

 
Ο Ορέστης, η Ηλέκτρα και ο Ερμής στον τάφο του Αγαμέμνονα. Πλευρά Α ενός λουκανικού ερυθρόμορφου πελέκιου, περ. 380–370 π.Χ.

Χοή

Επεξεργασία

Ένα διαφορετικό είδος σπονδής ήταν οι χοές, τελετουργίες όπου προσφέρονταν θρεπτικά και πολύτιμα υγρά όπως κρασί, μέλι, νερό και γάλα στις υποχθόνιες θεότητες ή και στους νεκρούς.

Για την τελετουργία της χοής σκάβονταν ένα μικρός λάκκος ή ένα τρυπημένο αγγείο τοποθετούνταν μέσα στο έδαφος. Μέσα σε αυτά ή γύρω τους, χύνονταν τα προσφερόμενα υγρά, ώστε να περάσουν εν συνεχεία στο χώμα, και από εκεί, απ’ ευθείας στους νεκρούς και στους θεούς του Κάτω Κόσμου.[13] Τέτοιου είδους πρακτική περιγράφεται στην Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας σκάβει μία τρύπα και χύνει γύρω της, με τελετουργική σειρά, μέλι, κρασί και νερό.

Αναφορά στις χοές γίνεται και στην τραγωδία του Αισχύλου Χοηφόροι.

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Zaidman Louise Bruit – Pantel Pauline Schmitt, Η Θρησκεία στις Ελληνικές Πόλεις της Κλασικής Εποχής, Αθήνα 2004
  • Ρασσιάς Βλάσης, Εορτές και Ιεροπραξίες των Ελλήνων, Αθήνα, 1998.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
  •   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Libations στο Wikimedia Commons


  1. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
  2. ↑ «ΗΣΙΟΔΟΣ: Ἔργα καὶ Ἡμέραι». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2024. 
  3. ↑ Zaidman, Louise Bruit· Schmitt Pantel, Pauline (1992). Religion in the ancient Greek city. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-41262-9. 
  4. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
  5. ↑ Zaidman, Louise Bruit· Schmitt Pantel, Pauline (1992). Religion in the ancient Greek city. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-41262-9. 
  6. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
  7. ↑ Zaidman, Louise Bruit· Schmitt Pantel, Pauline (1992). Religion in the ancient Greek city. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-41262-9. 
  8. ↑ Bruit Zaidman, Louise· Schmitt Pantel, Pauline (2006). Religion in the ancient Greek city (Reprinted έκδοση). Cambridge: Cambridge Univ. Press. ISBN 978-0-521-42357-1. 
  9. ↑ Zaidman, Louise Bruit· Schmitt Pantel, Pauline (1992). Religion in the ancient Greek city. Cambridge ; New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-41262-9. 
  10. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
  11. ↑ Adams; Mallory, D. Q.; J. P. Encyclopedia of Indo-European Culture. United States: Taylor & Francis. σελ. 351. From the same root derives the Latin verb spondeo, "promise, vow. 
  12. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
  13. ↑ Burkert, Walter· Burkert, Walter (1998). Greek religion. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-36281-9. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σπονδή&oldid=10885162"