Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄

Ο Ιωάννης Λοθάριος γεννήθηκε κοντά στην Αναγκνί ως γιος του κόμητος Τρασίμοντο του Σένι και μέλος της διάσημης Οικογένειας Κοντί ντι Σένι.^[2] Από την οικογένεια του προήλθαν τέσσερεις Πάπες όπως ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄, ο Πάπας Αλέξανδρος Δ΄ και ο Πάπας Ιννοκέντιος ΙΓ΄, ήταν επιπλέον ανεψιός του Πάπα Κλήμη Γ΄. Η μητέρα του καταγόταν από την ίδια ευγενή Ρωμαϊκή οικογένεια.^[4] Η εκπαίδευση του ξεκίνησε από το Αββαείο των Βενεδικτίνων στην Ρώμη υπό τον Πέτρο Ισμαήλ, κατόπιν σπούδασε νομικά στην Μπολόνια (1187-1189).^[5] Την εποχή που έγινε Πάπας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο με τα διατάγματα και τις επιστολές του στην οργάνωση του Ευρωπαϊκού Κανονικού Δικαίου.^[2] Όταν πέθανε ο Πάπας Αλέξανδρος Γ΄ (30 Αυγούστου 1181) ο Λοθάριος επέστρεψε στην Ρώμη. Ο Πάπας Λούκιος Γ΄, ο Πάπας Ουρβανός Γ΄, ο Πάπας Γρηγόριος Η΄ και ο Πάπας Κλήμης Γ΄ του έδωσαν μια μεγάλη σειρά από αξιώματα, ο Γρηγόριος Η΄ τον χειροτόνησε Υποδιάκονο και ο Γρηγόριος Η΄ Καρδινάλιο-Ιερέα. Την περίοδο που ήταν Καρδινάλιος ο Λοθάριος έγραψε το περίφημο έργο του "Σχετικά με τη δυστυχία της ανθρώπινης κατάστασης".^[6][7] Το έργο του έγινε δημοφιλέστατο και διασώθηκε σε περισσότερα από 700 χειρόγραφα.^[8] O Πάπας Κελεστίνος Γ΄ πέθανε προτείνοντας στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων ως διάδοχο του τον Καρδινάλιο Τζιοβάννι ντι σαν Πάολο. Το Ιερό Κολλέγιο επέλεξε ωστόσο ως διάδοχο του τον Ιωάννη Λοθάριο, η εκλογή έγινε στα ερείπια του Septizodium, την ημέρα του θανάτου του προκατόχου του στην δεύτερη ψηφοφορία. Ο νέος Πάπας ήταν μόλις 37 ετών, επέλεξε το όνομα Ιννοκέντιος Γ΄ ώστε να τιμήσει τον προκάτοχο του Ιννοκέντιο Β΄ ο οποίος είχε διεκδικήσει την εξουσία της Αγίας Έδρας απέναντι στον αυτοκράτορα.^[9]

Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ ανέβηκε στον Παπικό θρόνο με υψηλότατο αίσθημα ευθύνης της θέσης την οποία κατείχε, έφτασε την εξουσία της Αγίας Έδρας στο μέγιστο επίπεδο περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον Πάπα. Με τον τρόπο αυτό έγινε το ισχυρότερο Ευρωπαϊκό πρόσωπο της εποχής του.^[10] Με επιστολή του απέναντι στους ευγενείς της Τοσκάνης ο Ιννοκέντιος Γ΄ τους εξήγησε ότι είναι υπέρ της θεωρίας "του ηλίου και της Σελήνης", ο Πάπας είναι ο ανώτερος όλων αλλά σέβεται την εξουσία του κάθε βασιλιά.^[11][12] Δεν υπήρχε καμιά χώρα στην Δυτική Ευρώπη στην οποία ο Ιννοκέντιος Γ΄ δεν έκανε επέμβαση για να επιβάλει την ανωτερότητα του Παπισμού. Ο Αλφόνσος Θ΄ του Λεόν αφορίστηκε επειδή παντρεύτηκε την συγγενή του Βερεγγάρια της Καστίλης, κόρη του Αλφόνσου Η΄ της Καστίλης πράξη αντίθετη στους εκκλησιαστικούς κανόνες, αυτό οδήγησε στο διαζύγιο τους (1204). Με τον ίδιο τρόπο ακυρώθηκε (1208) ο γάμος που έκανε ο Αλφόνσος Β΄ της Πορτογαλίας με την Ουρράκα της Καστίλης κόρη επίσης του Αλφόνσου Η΄ της Καστίλης. Ο Πέτρος Β΄ της Αραγωνίας δήλωσε την υποταγή του στον Πάπα και στέφτηκε βασιλιάς στην Ρώμη (1204).^[2] Η ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Μουσουλμάνους ήταν για τον Ιννοκέντιο Γ΄ θεία δίκη για τα λάθη των χριστιανών πριγκίπων. Με στόχο να προστατεύσει την εκκλησία από τους κοσμικούς πρίγκιπες τους διέταξε να μην εμπλέκονται στην εκλογή των επισκόπων, επικεντρώθηκε στο "Πατριμόνιο" το οποίο στάθηκε η βάση για την δημιουργία των Παπικών Κρατών στην κεντρική Ιταλία. Ο στόχος του Πατριμονίου ήταν ο Οίκος των Χοενστάουφεν αφού ο Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε στόχο ο βρεφικής ηλικίας τότε γιος του Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν να ενώσει την Σικελία, την Γερμανία και την Ιταλία σε μια πανίσχυρη αυτοκρατορία, απειλή για τα Παπικά Κράτη. Ο Ερρίκος ΣΤ΄ πέθανε πρόωρα και ο Φρειδερίκος Β΄ έγινε βασιλιάς της Σικελίας σε ηλικία μόλις 3 ετών με κηδεμόνα την μητέρα του Κωνσταντία του Ωτβίλ που ήταν πραγματικός κυβερνήτης μέχρι την ενηλικίωση του. Η Κωνσταντία είχε καλές σχέσεις με τον Ιννοκέντιο Γ΄ και με τον θάνατο της (1198) τον όρισε κηδεμόνα του μικρού της γιου. Ο Ιννοκέντιος Γ΄ ανέκτησε τα Παπικά δικαιώματα στην Σικελία τα οποία ο Πάπας Αδριανός Δ΄ είχε παραχωρήσει στον Γουλιέλμο Α΄ της Σικελίας. Ο μικρός Φρειδερίκος Β΄ αναγνωρίστηκε από τον Πάπα βασιλιάς της Σικελίας, με προτροπή του παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αραγωνίας χήρα του βασιλιά Ίμρε της Ουγγαρίας (1209).^[2]

Ο Ιννοκέντιος Γ΄ ανησυχούσε έντονα ότι ο γάμος του αυτοκράτορα Ερρίκου ΣΤ΄ θα επέφερε στην Οικογένεια των Χοενστάουφεν ολόκληρη την Ιταλική χερσόνησο εκτός από τα Παπικά Κράτη τα οποία θα επέρχονταν σε κίνδυνο.^[12] Με τον θάνατο του Ερρίκου ΣΤ΄ που είχε κατακτήσει πρόσφατα το βασίλειο της Σικελίας η διαδοχή αμφισβητήθηκε επειδή ο διάδοχος Φρειδερίκος Β΄ ήταν ακόμα σε βρεφική ηλικία. Οι οπαδοί της Οικογένειας Χοενστάουφεν επέλεξαν τον Μάρτιο του 1198 τον μικρότερο αδελφό του Ερρίκου ΣΤ΄ Φίλιππο της Σουαβίας, οι εχθροί της δυναστείας αντίστοιχα επέλεξαν τον Όθωνα από τον Οίκο των Γουέλφων. Ο Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας υποστήριζε τον Φίλιππο ενώ ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος τον ανεψιό του Όθων.^[13] Ο Ιννοκέντιος Γ΄ λόγω της εχθρότητας και του φόβου απέναντι στην Οικογένεια Χοενστάουφεν υποστήριζε τον Όθων.^[14] Το δικαίωμα της εκλογής του αυτοκράτορα ανήκε σύμφωνα με τον Ιννοκέντιο Γ΄ στους ευγενείς με απαραίτητη προϋπόθεση να γίνει αποδεκτός από τον Πάπα επειδή εκείνος θα τον στέψει και θα τον χρίσει, σε αντίθετη περίπτωση έχει δικαίωμα να μην το κάνει. Εάν ο Πάπας αναγνωρίσει ότι ο αυτοκράτορας είναι ανάξιος της εμπιστοσύνης του οι πρίγκιπες είναι υποχρεωμένοι να αναδείξουν κάποιον άλλον στην θέση του σύμφωνα με την δική τους προτίμηση. Στην περίπτωση που υπάρχει διέξοδο στην εκλογή λόγω πολλών διεκδικητών οι ευγενείς είναι υποχρεωμένοι να συντομεύσουν σε μια ομόφωνη εκλογή υπό την διαιτησία του Πάπα.^[15]

Ο Όθων είχε την Παπική υποστήριξη αλλά αυτή δεν τον βοήθησε στην εκλογή, το κατόρθωσε μόνο με την δολοφονία του Φιλίππου η οποία τον άφησε χωρίς αντίπαλο. Με την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Όθων Δ΄ αθέτησε τις υποσχέσεις του στον Ιννοκέντιο Γ΄ και έβαλε στόχο να κατακτήσει το Βασίλειο της Σικελίας. Ο Ιννοκέντιος Γ΄ έντονα δυσαρεστημένος κάλεσε τους οπαδούς των Χοενστάουφεν να υποστηρίξουν τα δικαιώματα στον αυτοκρατορικό θρόνο του μικρού Φρειδερίκου.^[16] Η τελική σύγκρουση δόθηκε στην Μάχη του Μπουβίν (27 Ιουλίου 1214), ο Όθων Δ΄ συμμάχησε με τον βασιλιά της Αγγλίας Ιωάννη τον Ακτήμονα μικρότερου αδελφού και διαδόχου του Ριχάρδου εναντίον του Γάλλου βασιλιά Φιλίππου Αυγούστου που υποστήριζε ο Ιννοκέντιος Γ΄. Οι Γάλλοι νίκησαν εύκολα τους αντιπάλους τους, ο Όθων Δ΄ έχασε όλες τις εξουσίες του, πέθανε (19 Μαΐου 1218) και κληρονόμησε το αυτοκρατορικό στέμμα ο μικρός Φρειδερίκος. Ο Ιωάννης ο Ακτήμονας δήλωσε την υποταγή του στον Πάπα και αποδέχθηκε ως επίσκοπο του Καντέρμερι τον Στίβεν Λάνγκτον. Ο Φρειδερίκος Β΄ θα γίνει σύντομα πανίσχυρος και απειλή για τους Πάπες, με τους διαδόχους του Ιννοκέντιου Γ΄ θα εξελιχθεί στον σκληρότερο αντίπαλο της Αγίας Έδρας. Ο Ιννοκέντιος Γ΄ θα έχει περισσότερο ενεργό ρόλο στην πολιτική κατάσταση της Αγγλίας, ο Ιωάννης ο Ακτήμονας τον προσκάλεσε και δημιούργησαν μαζί την Μάγκνα Κάρτα που έδινε Σύνταγμα και εξουσίες στους βαρόνος σε βάρος του βασιλιά. Οι βαρόνοι ωστόσο την θεώρησαν ύποπτη και δεν την δέχτηκαν, ο Ιωάννης ο Ακτήμονας κάλεσε τον Ιννοκέντιο Γ΄, τους αφόρισε με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο "Α΄ Πόλεμος των Βαρόνων".^[17]

Το μεγαλύτερο μέρος της Παποσύνης του ο Ιννοκέντιος Γ΄ το πέρασε για προετοιμασία σε Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους, η πρώτη του προσπάθεια ήταν η Δ΄ Σταυροφορία με Παπική Βούλα (1198).^[18][19] Σε αντίθεση με τους προκατόχους του ο Ιννοκέντιος Γ΄ έδειξε έντονο ενδιαφέρον να ηγηθεί ο ίδιος στην Σταυροφορία και να μην αφήσει τους τοπικούς βασιλείς να την πραγματοποιήσουν σύμφωνα με τις δικές τους φιλοδοξίες.^[20] Η εντολή του ήταν να στείλει αντιπρόσωπο σε κάθε Ρωμαιοκαθολικό κράτος για να υποστηρίξει την Σταυροφορία. Ο Πέτρος της Κάπουα απεστάλη στους βασιλείς της Αγγλίας και της Γαλλίας με στόχο να κλείσει πενταετή ειρήνη ανάμεσα στα δύο βασίλεια κάτι που κατόρθωσε (1199-1204). Ο Ιννοκέντιος Γ΄ προχώρησε σε εκκλήσεις σε όλους τους Ευρωπαίους ευγενείς και ιππότες για την συμμετοχή του σε Σταυροφορία. Οι εκκλήσεις του είχαν μια σχετική επιτυχία αφού ανταποκρίθηκαν πολλοί ιππότες στο κάλεσμα, ανάμεσα τους οι μετέπειτα αρχηγοί της εκστρατείας Θεοβάλδος Γ΄ της Καμπανίας και Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός. Η επιτυχία στις εκκλήσεις του ήταν μεγάλη στην Γαλλία αλλά πολύ μικρότερη στην Αγγλία και την Γερμανία, η Σταυροφορία έγινε με αυτόν τον τρόπο Γαλλική υπόθεση.^[21] Η Δ΄ Σταυροφορία ήταν εξαιρετικά δαπανηρή, δεν μπορούσε να πετύχει χωρίς συγκέντρωση χρημάτων, φορολόγησε τους ιερείς με το 1/40 του εισοδήματος τους, ήταν η πρώτη φορά που φορολογήθηκε ο κλήρος. Ο Ιννοκέντιος Γ΄ έστειλε για τον στόχο αυτό πρέσβεις στους βασιλείς της Γαλλίας Φίλιππο Αύγουστο και Αγγλίας Ιωάννη τον Ακτήμονα, ο τελευταίος συμφώνησε στην φορολόγηση του κλήρου.

Οι Σταυροφόροι είχαν και οι ίδιοι την δική τους συνεισφορά, όσοι δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στον όρκο τους για συμμετοχή τους στην Σταυροφορία μπορούσαν να απαλλαγούν από αυτόν μέσω χρημάτων. Ο αρχιεπίσκοπος Χιμπέρτ Ουόλτερ διορίστηκε από τον πάπα υπεύθυνος για την είσπραξη των εισφορών.^[20][22] Ο αρχικός προορισμός ήταν η Αίγυπτος αλλά εκείνη την εποχή οι χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι είχαν κλείσει ειρήνη.^[21] Οι Γάλλοι Σταυροφόροι έκλεισαν Συνθήκη με την Δημοκρατία της Βενετίας, θα παρείχε στους Σταυροφόρους πλοία και προμήθειες, σε αντάλλαγμα θα πληρωνόταν με 85.000 μάρκα.^[23] Ο Ιννοκέντιος Γ΄ έδωσε την έγκριση του υπό τους όρους ότι ένας εκπρόσωπος του Πάπα θα συνόδευε τους Σταυροφόρους και δεν θα προχωρούσαν σε επίθεση απέναντι σε κανέναν χριστιανό. Η Σταυροφορία ωστόσο παρεκτράπηκε σημαντικά από τους όρους που έβαλε ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄, η παρεκτροπή έγινε δύο φορές. Η πρώτη ήταν η λεηλασία της Ζαντάρ με στόχο την συγκέντρωση χρημάτων αφού τα χρήματα που έλαβαν από την Βενετία ήταν ανεπαρκή για να εκπληρώσουν τον προορισμό τους. Η δεύτερη και σημαντικότερη ήταν η κατάκτηση και η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, έγινε ύστερα από έκκληση που τους έκανε ο εξόριστος αυτοκράτορας Αλέξιος Δ΄ Άγγελος. Το τραγικό αυτό γεγονός έγινε με άγνοια του Ιννοκέντιου Γ΄ το έμαθε μετά την λεηλασία της πόλης που είχε ως συνέπεια να δημιουργηθεί η Λατινική αυτοκρατορία για τα επόμενα 60 χρόνια.^[24][25] Ο Ιννοκέντιος Γ΄ αντιτάχθηκε σφοδρά στην λεηλασία της πόλης, εξοργίστηκε και αφόρισε τους Σταυροφόρους.

Ο Ιννοκέντιος Γ΄ ήταν επίσης ένθερμος οπαδός στο θέμα της ορθής πίστης της Καθολικής θρησκείας και της καταπολέμησης των Αιρέσεων. Οι Αλβιγηνοί ή Καθαροί που είχαν εξαπλωθεί στην βόρεια και την νότια Γαλλία ήταν θανάσιμη απειλή για την θρησκεία σύμφωνα με τον Πάπα, έστειλε μια μεγάλη σειρά από Κιστερκιανούς μοναχούς με στόχο να τους επαναφέρει στην ορθή πίστη.^[26] Οι ιεραπόστολοι αυτοί ωστόσο περιφρονήθηκαν και χλευάστηκαν από τους Αλβιγηνούς και ο παπικός Λεγάτος δολοφονήθηκε (1208). Ο Ιννοκέντιος Γ΄ εξοργίστηκε και αποφάσισε να καταφύγει στην βία, έριξε τις ευθύνες της δολοφονίας στον Ραϋμόνδο ΣΤ΄ της Τουλούζης. Ο κόμης διαμαρτυρήθηκε, δήλωσε την αθωότητα και την υποταγή του, ο Ιννοκέντιος Γ΄ ήταν ωστόσο ανένδοτος και ζήτησε από τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Β΄ να καταστείλει τους αιρετικούς με την βία. Ακολούθησε εκστρατεία υπό τον Σίμων Δ΄ του Μονφόρ ο οποίος ήταν βίαιος και συμπεριφέρθηκε σαν κατακτητής.^[2] Ο αρχηγός των Σταυροφόρων τον ρώτησε πως θα διακρίνει τους Καθολικούς από τους αιρετικούς και εκείνος απάντησε περήφανα «Σκοτώστε τους όλους και αφήστε τον Θεό να τους τακτοποιήσει».^[27][28] Η Σταυροφορία των Αλβιγηνών οδήγησε στον θάνατο 20.000 ανδρών, γυναικών και παιδιών, ο πληθυσμός της περιοχής αποδεκατίστηκε.^[20] Η σύγκρουση εκτός από θρησκευτικό είχε και πολιτικό χαρακτήρα εναντίον των ευγενών της Τουλούζης και του Στέμματος της Αραγωνίας. Ο βασιλιάς Πέτρος Β΄ της Αραγωνίας ενεπλάκη προσωπικά εναντίον των Γάλλων και έπεσε στην Μάχη του Μυρέ η οποία έφερε την οριστική επικράτηση των Γάλλων (1213). Η σύγκρουση έληξε με την Συνθήκη των Παρισίων (1229) σύμφωνα με την οποία ολόκληρη η Οξιτανία προσαρτήθηκε στο Γαλλικό Στέμμα.

• Αριστείδης Πανώτης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. ISBN 978-960-8116-17-7. 
• Barraclough, Geoffrey (1968). The Medieval Papacy. London: Thames and Hudson.
• Bolton, Brenda, Innocent III. Studies on Papal Authority and Pastoral Care, Variorum, "Collected Studies Series", Aldershot, 1995.
• The Catholic Encyclopedia, Volume VIII. Published 1910. New York: Robert Appleton Company.
• Maccarrone, Michele (ed.), Chiesa e Stato nella dottrina di papa Innocenzo III, Roma: Ateneo lateranense, 1941.
• Maccarone, Michele, Studi su Innocenzo III, Padoue, 1972.
• Maccarone, Michele, Nuovi studi su Innocenzo III, éd. Roberto Lambertini, Rome, Istituto storico italiano per il Medio Evo, 1995.
• Maleczek, Werner, Papst und Kardinalskolleg von 1191 bis 1216, Wien, 1984.
• Moore, John C. "Pope Innocent III, Sardinia, and the Papal State." Speculum, Τομ. 62, No. 1. (Ιαν. 1987), σσ. 81–101.
• Moore, John C. (2003). Pope Innocent III (1160/61–1216): To Root Up and to Plant. Brill.
• Powell, James M., Innocent III: Vicar of Christ or Lord of the World? 2nd ed.(Washington: Catholic University of American Press, 1994).
• Sayers, Janet E. Innocent III: Leader of Europe 1198–1216, London, New York, Longman (The Medieval World), 1994.
• Smith, Damian J. (2017) [2004]. Innocent III and the Crown of Aragon: The Limits of Papal Authority. New York: Taylor & Francis.
• Andrea Sommerlechner, Andrea (dir.), Innocenzo III. Urbs et Orbis, Rome, Istituto storico italiano per il Medio Evo, 2003, 2 Τομ.
• Tillman, Helen, Pope Innocent III, New York, 1980.
• Théry-Astruc, Julien, "Introduction", in Innocent III et le Midi (Cahiers de Fanjeaux, 50), Toulouse, Privat, 2015, σσ. 11–35.
• Williams, George L. (1998). Papal Genealogy: The Families and Descendants of the Popes. McFarland & Company Inc.25