Λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου

Το λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου βρίσκεται 4 χλμ. βόρεια της πόλης του Αλιβερίου κοντά στο χωριό Άγιος Λουκάς. Εκεί στην περιοχή Μπρινιάς η εξόρυξη λιγνίτη γινόταν υπόγεια, ενώ στην παρακείμενη περιοχή Μαρμαρένια ο λιγνίτης εξορυσσόταν μέσω επιφανειακής εκσκαφής.

Η ύπαρξη του λιγνίτη στην περιοχή ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, ωστόσο η βιομηχανική εκμετάλλευσή του πραγματοποιήθηκε κυρίως κατά τα έτη 1950 - 1980. Η υπόγεια όσο και η επιφανειακή εκμετάλλευσή των λιγνιτικών αποθεμάτων άρχισε το 1873. Εξαιτίας μιας πλημμύρας που κατέστρεψε τις επιφανειακές εγκαταστάσεις, η εξόρυξη σταμάτησε το 1897 για να αρχίσει ξανά μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν, η εξόρυξη λιγνίτη δεν ήταν σταθερή, εκτός από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής (1941-44) όπου εντάθηκε σε μεγάλο βαθμό^[1].

Ο τερματισμός του Εμφυλίου το 1949 επέτρεψε στη χώρα να στρέψει τις παραγωγικές της δυνάμεις στην ανάπτυξη και την τεχνολογική πρόοδο. Ο εξηλεκτρισμός θεωρήθηκε ως η άμεση προτεραιότητα στην προσπάθεια ανόρθωσης της χώρας, η απουσία όμως της απαραίτητης τεχνογνωσίας κατέστησε επιτακτική τη συνδρομή ξένων εταιριών^[2]. Στα πλαίσια αυτά, λίγο μετά την ίδρυση της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (1950), η Ελληνική Κυβέρνηση προχώρησε σε συνεργασία με την εταιρεία Ebasco Services Inc. για μια περίοδο 5 ετών, με σκοπό την εξασφάλιση της απαραίτητης τεχνογνωσίας για την εγκαθίδρυση και τη λειτουργία μονάδων παραγωγής ηλεκτρισμού. Τα απαραίτητα κεφάλαια αντλήθηκαν τόσο από την αμερικάνικη οικονομική βοήθεια στα πλαίσια του σχεδίου Μάρσαλ, όσο και από ιταλικές πολεμικές αποζημιώσεις, όπως επίσης και από εθνικούς πόρους^[3].

Το 1951 η ΔΕΗ αναλαμβάνει τη υπόγεια εκμετάλλευση των ορυχείων, εφαρμόζοντας σύγχρονες και ασφαλέστερες μεθόδους εξόρυξης, εξασφαλίζοντας την αύξηση της παραγωγής στους 750 χιλιάδες τόνους το χρόνο. Από το χώρο του λιγνιτωρυχείου, που βρίσκεται στην περιοχή Μπρινιάς και Μαρμαρένια του γειτονικού χωριού Άγιος Λουκάς, ο λιγνίτης μεταφερόταν μέσω σιδηροδρομικής γραμμής στον Κάραβο Αλιβερίου, όπου χτίστηκε το πρώτο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο της χώρας, με δυο γεννήτριες των 40.000 KW^[4]. Η ύπαρξη διαθέσιμων και ικανών λιγνιτικών αποθεμάτων σε κοντινή απόσταση από το εργοστάσιο συνετέλεσε αφενός στη γρήγορη όσο και αποτελεσματική λειτουργία του ατμοηλεκτρικού εργοστασίου.

Ένα σημαντικό πρόβλημα για τη λειτουργία και την ασφάλεια του ορυχείου ήταν τα υπόγεια ύδατα της περιοχής. Η παρουσία μεγάλης ποσότητας νερού από υπόγεια ρεύματα απαιτούσε τη συνεχή απάντλησή του στην επιφάνεια^[5], ενώ μετά την ολοκλήρωση των υπόγειων και επιφανειακών εξορυκτικών εργασιών η περιοχή εμφανίζει ένα σύνθετο περιβάλλον υδρολογικών, γεωχημικών και γεωτεχνικών συνθηκών. Οι συνθήκες αυτές έχουν μελετηθεί και έχουν προταθεί και μέτρα για τη μελλοντική ανάπτυξη της περιοχής, κατά την μετα-εξορυκτική περίοδο^[6]

Ομως το δυστύχημα του 1968 ήταν ίσως το πιο χαρακτηριστικό που στοίχησε τη ζωή σε 7 εργάτες, σημάδεψε τη ζωή του τόπου και χαράχθηκε για πάντα στην μνήμη της τοπικής κοινωνίας^[7].

Η εκμετάλλευση των αποθεμάτων κρίθηκε οικονομικά ασύμφορη στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οπότε και έπαψε τόσο η υπόγεια όσο και η επιφανειακή ε��όρυξη του λιγνίτη. Στο χώρο της επιφανειακής εξόρυξης στην περιοχή Μαρμαρένια έχει απομείνει μια μεγάλη κοιλότητα στο έδαφος που από τα υπόγεια νερά της περιοχής έχει μετατραπεί σε λίμνη. Οι εγκαταστάσεις του ορυχείου έχουν εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου, εκτός από ένα μικρό τμήμα των κτηρίων που υπήρχαν που στεγάζει τις ανάγκες του Κλιμακίου Μεταλλικών Κατασκευών της ΔΕΗ. Στις παρακείμενες του ορυχείου οικίες, που κατά τα χρόνια λειτουργίας τους κατοικούσαν δεκάδες εργαζομένων με τις οικογένειές τους σήμερα διαμένουν ελάχιστοι.