Κόμητες της Μάλτας

Ο πρώτος κόμης της Μάλτας ήταν ο Μαργαριτόνε από το Μπρίντιζι, ένας ναυτικός Ελληνικής καταγωγής, τον τίτλο του παραχώρησε ο Ταγκρέδος μετέπειτα βασιλιάς της Σικελίας για τις υπηρεσίες που του είχε προσφέρει. Πήρε τον τίτλο ύστερα από μια απρόσμενη επιτυχία (1192) όταν συνέλαβε την αντιβασίλισσα Κωνσταντία του Ωτβίλ που ήταν διεκδικήτρια του θρόνου της Σικελίας απέναντι στον Ταγκρέδο. Ο Μαργαριτόνε έχασε το αξίωμα του όταν ο σύζυγος της Κωνσταντίας Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ρωμαίος αυτοκράτωρ κατέλαβε το βασίλειο της Σικελίας με στρατιωτική εισβολή.^[1] Όταν πέθανε ο αυτοκράτορας Ερρίκος ΣΤ΄ (1197) ο τίτλος δόθηκε στον Γκουλιέλμο Γκράσσο έναν πειρατή από τη Δημοκρατία της Γένοβας που είχε έντονο ενδιαφέρον για την περιοχή. Αργότερα συνελήφθη επειδή ενεπλάκη σε συνωμοσία με τον Μάρκβαρντ φον Ανβάιλερ που είχε στόχο να ανατρέψει από τον θρόνο τον νεαρό αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄, από τότε βρισκόταν συνεχώς σε σύγκρουση με το στέμμα.^[1] Είχε πλούσια σταδιοδρομία σαν πειρατής και αργότερα τον ανέτρεψαν οι κάτοικοι της Μάλτας που εξεγέρθηκαν εναντίον του (1198).^[2]

Ο γαμπρός του Γουλιέλμου Γκράσσο Ενρίκο Πεσκατόρε κληρονόμησε το φέουδο από τον πεθερό του (1203) πιθανότατα επειδή δεν είχε γιους, χρησιμοποίησε τα νησιά ως βάση για τις πειρατικές του επιδρομές στη Μεσόγειο ενάντια στα Αραβικά και τα Βενετικά πλοία. Αργότερα προήχθη στον βαθμό του ναυάρχου του βασιλιά της Σικελίας (1218), έχασε το φέουδο λόγω διαφωνίας του με το στέμμα (1221), δεν είναι γνωστό αν το κέρδισε ξανά.^[3] Τον τίτλο και το φέουδο ανέκτησε αργότερα ο γιος του Νικολό ντε Μάλτα (1232), τον διατήρησε μέχρι την εποχή που κατέκτησε το Βασίλειο της Σικελίας ο Κάρολος ο Ανδεγαυός.^[4] Την ίδια περίοδο εμφανίζεται στα νησιά τοπική αριστοκρατία, αυτό φαίνεται από τις αναφορές των κατοίκων στον βασιλιά για τοπικά θέματα.^[5] Όταν ξέσπασε ο Σικελικός Εσπερινός το νησί κατέλαβε εύκολα το Στέμμα της Αραγωνίας με τη βοήθεια των γηγενών κατοίκων (1282), μόνο το Κάστρουμ Μαρί έπεσε την επόμενη χρονιά (1283) με τη "μάχη της Μάλτας". Ο Αντρεόλο ντα Γένοβα που είχε προσφέρει μαζί με την οικογένεια του σημαντική βοήθεια στους Αραγωνέζους να κατακτήσουν το νησί πήρε τον τίτλο του κόμη της Μάλτας.^[5] Αργότερα (1300) όταν έχασε την υποστήριξη του στόλου του βασιλέως της Σικελίας ο Ρουτζέρο ντι Λαούρια πήρε τον τίτλο του κόμητος της Μάλτας από το Βασίλειο της Νεαπόλεως, συμμάχησε με τους Ανδεγαυούς. Δεν απέκτησε ποτέ τον έλεγχο στα νησιά επειδή βρισκόντουσαν μετά τη μάχη της Μάλτας σε ισχυρότατη Αραγωνέζικη εξουσία, την είχε κερδίσει ο ίδιος για λογαριασμό του Στέμματος της Αραγωνίας.^[6] Μετά τους απογόνους του Μαργαριτώνη, ο τίτλος δόθηκε από τον Αραγωνέζο Φρειδερίκο Γ΄ της Σικελίας στο γιο του, Γουλιέλμο. Ο φεουδαρχικός αυτός τίτλος ενώθηκε και πάλι με το στέμμα της Σικελίας το 1350.

Ο κληρονομικός διάδοχος της κομητείας της Μάλτας ήταν ο Γκουγκλιέλμο ντα Μάλτα ανεψιός του κόμητος Αντρεόλο. Πέθανε (1299) κληροδοτώντας όλη την περιουσία του στην κόρη του Λουκίνα. Την περίοδο 1300-1320 η Μάλτα ήταν ουσιαστικά χωρίς κόμη, η Λουκίνα δεν είχε καμιά εξουσία, τις σημαντικότερες θέσεις στα νησιά κατείχαν ευγενείς τοπικοί ή διορισμένοι από το Στέμμα.^[7] Ο Φρειδερίκος Β΄ της Σικελίας παραχώρησε την κομητεία (1320) στον γιο του Γουλιέλμο με τη νόμιμη σύζυγο του Ελεονώρα του Ανζού, ο Γουλιέλμος B΄ των Αθηνών την παραχώρησε με τη σειρά του στον ετεροθαλή αδελφό του Αλφόνσο Φαδρίκ.^[8] Δεν υπάρχουν καταγραφές σχετικά με την περίοδο που κυβέρνησε αλλά είναι βέβαιο ότι ο Αλφόνσο διατήρησε την κομητεία μέχρι τον θάνατο του (1340), τον κληρονόμησε την ίδια χρονιά ο γιος του Πέδρο Φαδρίκ. Ο Λουδοβίκος της Σικελίας ενσωμάτωσε με αίτημα της τοπικής αριστοκρατίας τα νησιά στο Σικελικό στέμμα. Την ίδια περίοδο η Ιωάννα Α΄ της Νάπολης διόρισε κόμη της Μάλτας τον Νικολό Ατσαγιόλι, διατήρησε τον τίτλο μέχρι το 1360.^[9] Ο Φρειδερίκος Γ΄ της Σικελίας παρέδωσε το δώρο στον Γκίντο Βεντιμίλια (1360), αργότερα μεταβιβάστηκε στον Μανφρέντι Κιαραμόντε (1366). Ο Φρειδερίκος ο Απλός το παραχώρησε τελικά στον νόθο γιο του Γκουλιέλγκμο ντ΄Αραγκόνα. Ο Μανφρέντι Κιαραμόντε έγινε ναύαρχος της Σικελίας, καπετάνιος των νησιών Κερκένα και κόμης της Μόντινα, μετά τον θάνατο του Φρειδερίκου Γ΄ κέρδισε ξανά την κομητεία της Μάλτας (1377).^[10]

Η κομητεία βρέθηκε υπό τον έλεγχο του Γιάκομο ντε Πελλεγκρίνο ενός Μεσσηνέζου που είχε εγκατασταθεί στη Μάλτα, την περίοδο 1356-1372 κέρδισε διάφορους τίτλους και διοικητικές θέσεις. Ο Πελλεγκρίνο κατείχε μια κερδοφόρα αποθήκη βαμβακερών υφασμάτων και μια ιδιωτική επιχείρηση. Ακολούθησε εισβολή στόλων από τη Σικελία και τη Γένοβα με στόχο να τον ανατρέψει, τον πολιορκούσαν για δύο μήνες. Οι τοπικοί χωρικοί της Μάλτας έντονα δυσαρεστημένοι με την κακοδιαχείριση του Πελλεγκρίνο πήραν το μέρος των πολιορκητών.^[11] Ο Μανφρέντι Κιαραμόντε κράτησε τον τίτλο του κόμητος της Μάλτας μέχρι τον θάνατο του (1391), τον διαδέχθηκε η κόρη του Ελισσάβετ Κιαραμόντε. Την πραγματική εξουσία ασκούσε ωστόσο ο αδελφός της Αντρέα Κιαραμόντε, εκτελέστηκε (1392) όταν κατηγορήθηκε για συνωμοσία εναντίον της Αραγωνίας τα πρώτα χρόνια που έγινε βασίλισσα η Μαρία της Σικελίας.^[12]

Τις περιοχές που κατείχε η οικογένεια Κιαραμόντε μοίρασε ο Μαρτίνος Α΄ της Σικελίας ανάμεσα στον Γουλιέλμο Ραϊμόνδο Μονκάδα και την οικογένεια Καμπρέρα. την ίδια περίοδο η κομητεία προβιβάστηκε σε Μαρκησία. Ο Γουλιέλμος Ραϊμόνδος Μονκάδα ήταν νόμιμος κληρονόμος σαν δισέγγονος της Λουκίνας της Μάλτας και απόγονος του Ερρίκου, κόμη της Μάλτας.^[13] Την ίδια εποχή η μεγαλύτερη απειλή για το στέμμα ήταν ο Αρτάλε Β΄ Αλαγώνα, μέλος της οικογένειας Αλαγώνα που είχε ρόλο πρωταγωνιστή στις ταραχές την περίοδο 1377-1392. Ο Γουλιέλμος Ραϊμόνδος Μονκάδα παρέδωσε τη Μαρκησία στο στέμμα ώστε να μπορέσει να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με τον Αρτάλε Β΄ Αλαγώνα.^[13] Η Μαρκησία μεταφέρθηκε στον Αρτάλε Β΄ Αλαγώνα την περίοδο 1393-1396 κατόπιν ο Μαρτίνος Α΄ την έδωσε ξανά στον Γουλιέλμο Ραϊμόνδο Μονκάδα. Στα νησιά της Μάλτας οι κάτοικοι βρέθηκαν σε σκληρές εμφύλιες συγκρούσεις σχετικά με την κατοχή της Μαρκησίας, τελικά ο Γουλιέλμος Ραϊμόνδος Μονκάδα έχασε την υποστήριξη του Στέμματος και τη Μαρκησία (1397), επανήλθε στον Αρτάλε Β΄ Αλαγώνα μέχρι το 1398.

Την περίοδο 1398-1420 τη μαρκησία κατείχαν ευγενείς εκλεγμένοι από τους κατοίκους, παρέμειναν ωστόσο στο Στέμμα της Αραγωνίας. Ο Αλφόνσος Ε΄ της Αραγωνίας που χρειαζόταν χρηματική υποστήριξη για τις εκστρατείες του στη Μεσόγειο αποφάσισε να πουλήσει τη Μαρκησία στον Γκονσάλβο Μονρόι, τη συμφωνία υπέγραψε ο ίδιος ο Μονρόι με τον αντιβασιλιά της Σικελίας Αντόνιο ντι Καρντόνα.^[14] Η συμφωνία προκάλεσε μεγάλες ταραχές στους κατοίκους της Μάλτας και του Γκόζο, μετά τη συναλλαγή (7 Μαρτίου 1421) ορκίστηκαν πίστη στον Καρντόνα αλλά όχι στον Μονρόι. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την περίοδο 1421-1425, κατόπιν ξέσπασαν επαναστάσεις και ταραχές (1425-1428) αλλά δεν ήταν οι πρώτες.^[15] Η αρχική δυσαρέσκεια προκάλεσε επανάσταση στο Γκόζο που μεταφέρθηκε στη Μάλτα (1426), ο Μονρόι με τη σύζυγο και τη φρουρά του περικυκλώθηκαν από τους επαναστάτες.^[15] Οι ταραχές συνεχίστηκαν μέχρι που ο Αλφόνσος Ε΄ αποφάσισε (1427) να δώσει τη Μάλτα στην τοπική κυβέρνηση αν πλήρωνε το ποσό που πλήρωσε ο Μονρόι το 1421, 30.000 Αραγωνέζικα φιορίνια, ποσό εφικτό για τους πόρους που είχαν τα νησιά. Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν στα τέλη του 1427 και οι κάτοικοι ξεκίνησαν ξανά τις διαπραγματεύσεις. Ο αντιβασιλιάς είχε κάνει κατάσχεση σε 15.000 Αραγωνέζικα φιορίνια όταν κατέλαβε τη Μάλτα, οι κάτοικοι θα του έδιναν άλλα 5.000 μέχρι το τέλος του μήνα, τα υπόλοιπα θα τα ξεπλήρωναν τον Οκτώβριο του 1428.^[16] Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν μέχρι τον Απρίλιο του 1429, τότε ο ετοιμοθάνατος Μονρόι αποφάσισε να συγχωρήσει τους κατοίκους για το χρέος των 10.000 φιορινίων.^[17]

Ακολούθησε περίοδος μεγάλης πείνας και επιθέσεις πειρατών από τους οποίους οι κάτοικοι ήταν απροστάτευτοι, αποφάσισαν να επανέλθουν στη βασιλική κυριαρχία (1429), οι τίτλοι του κόμητος και του μαρκησίου δεν δόθηκαν σε κανέναν ευγενή του νησιού από τότε. Η κομητεία έληξε όταν ο Κάρολος E΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αποφάσισε να παραχωρήσει τα νησιά στους Οσπιτάλιους Ιππότες (1530), έτσι ξεκίνησε η περίοδος της Μάλτας του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη (1570-1798). Οι ιππότες θα έδιναν φόρο υποτέλειας στον αντιβασιλιά της Σικελίας αλλά δεν θα κατείχαν τον τίτλο του κόμη.

• 1184-1194 Μαργαρίτος Βρεντεσίνος, Έλληνας αμιράς από την Απουλία στην υπηρεσία των Γουλιέλμου Β΄ του Αγαθού και Τανκρέδου του Λέτσε. Σύζυγος της Μαρίνας, νόθας κόρης του Γουλιέλμου του Κακού.
• 1194-1204 Γουλιέλμος ο Χοντρός (Guglielmo da Brindisi "Il Grasso"), γιος ή γαμπρός του Μαργαριτώνη
• 1204-1265 Ερρίκος ο Ψαράς, Γενουάτης γαμπρός του Γουλιέλμου του Χοντρού
• Νικολά Πεσκατόρε (περί το 1232-1266)
• Κάρολος ο Ανδεγαυός (1266–1282), σφετεριστής στη διάρκεια του Σικελικού Εσπερινού με τον Νικολά σαν διεκδικητή (1266-1281)
• Ανδρεόλο ντα Γένοβα (1282-1300), με τον Ροζέ ντε Φλορ σαν διεκδικητή (1285-1296)
• Ρουτζέρο ντι Λαούρια (1300-1305)
• 1285—1296 Λουκίνα Πεσκατόρε
• 1296—1296 Ροζέ ντε Φλορ
• 1300-1313 Ρογήρος της Λαυρίας
• 1330—1330 Γουλιέλμος Β΄ της Αθήνας
• 1330—1348 Ιωάννης του Ραντάτσο
• 1348—1350 Φρειδερίκος Α΄ της Αθήνας

• 1350—1398 Μάρκο ντε Βασάλο
• 1398—1452 Μπαρτολομέο ντε Βασάλο
• 1360—1362 Γκίντο Βεντιμίλια
• 1377—1377 Γουλιέλμος της Αραγωνίας
• 1377—1391 Ιάκωβος της Αραγωνίας
• 1391—1394 Γουλιέλμος Ραϊμόνδος Μονκάδα, μαρκήσιος της Μάλτας
• 1394—1397 Αρτάλε ντ' Αλαγκόνα

• De Lucca Denis, Mdina A history of its urban space and architecture, Said International, 1995.
• Dalli Charles, Malta The Medieval Millennium, Malta's Living Heritage collection, Midsea Books Ltd, 2006.
• Vella Andrew P., Storja ta’ Malta, Vol. 1, Klabb Kotba Maltin, 1974.