Μπάσο

Ο Αμερικάνος μουσικός και εφευρέτης Πολ Τούτμαρκ θεωρείται ο εφευρέτης του μπάσου, όταν, τη δεκαετία του 1930, κατασκεύασε ένα μπάσο στη μορφή της κιθάρας για ευκολότερη μετακίνηση σε σχέση με το ογκώδες κοντραμπάσο. Στα τέλη της επόμενης δεκαετίας, ο γιος του, Μπαντ, εισήγαγε το μπάσο στην αγορά, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία τότε.

Εκείνος που ξεκίνησε τη μαζική κατασκευή και πώληση μπάσων ήταν ο Λέο Φέντερ, ιδρυτής της παγκοσμίου φήμης εταιρείας μουσικών οργάνων Fender, τη δεκαετία του ’50^[1]. Η εταιρεία Gibson προώθησε ένα μοντέλο μπάσου σε σχήμα βιολιού και λίγο αργότερα, ένα άλλο παρόμοιο με την ηλεκτρική κιθάρα Gibson SG που η ίδια εμπορευόταν. Σύντομα, κυκλοφόρησε στην αγορά και το Thunderbird, το πρώτο μπάσο με διπλούς μαγνήτες, έναντι των παραδοσιακών μονών. Τα μοντέλα της Gibson ήταν μικρότερα σε μέγεθος από αυτά της Fender^[2]. Το 1957, η Rickenbacker κυκλοφόρησε το κλασικό μοντέλο Rickenbacker 4000, το πρώτο μπάσο που ο λαιμός ενώνεται με το σώμα του οργάνου και δεν κολλάει απλώς πάνω του^[3].

Η ακμή της ροκ μουσικής τη δεκαετία του '60 αύξησε τον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών. Μπάσα όπως τα Mustang και Jazz Bass της Fender και το EB-3 της Gibson χρησιμοποιήθηκαν από ροκ μουσικούς μεγάλων συγκροτημάτων. Επίσης, τη δεκαετία του ’70 δημιουργήθηκε το πρώτο πεντάχορδο μπάσο, με την προσθήκη μιας χαμηλότερης χορδής, από την εταιρεία Tobias, και το 1975 δημιουργήθηκε από τον Καρλ Τόμσον το πρώτο εξάχορδο μπάσο.
Τη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκαν και τα πρώτα άταστα μπάσα. Όπως λέει και το όνομά τους, τα μπάσα αυτά δεν χωρίζονταν σε τάστα, όπως τα συμβατικά ηλεκτρικά μπάσα, παίρνοντας τη μορφή της ταστιέρας των κοντραμπάσων. Ο ιδιαίτερος ήχος του άταστου μπάσου χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη τζαζ μουσική, αν και ροκ μουσικοί, όπως ο Έρικ Κλάπτον και ο Ντέιβιντ Γκίλμουρ των Pink Floyd, αλλά και χέβι μέταλ μπασίστες, όπως ο Στιβ Ντι Τζόρτζιο, χρησιμοποίησαν άταστα μπάσα. Ένας από τους μεγαλύτερους μπασίστες που χρησιμοποίησαν άταστο μπάσο ήταν ο Τζάκο Παστόριους, ο οποίος μόνος του αφαίρεσε τα τάστα από το Fender Jazz μπάσο του^[1]. Την ίδια δεκαετία χρησιμοποιήθηκαν και ακουστικά μπάσα, δηλαδή μπάσα σε μορφή ακουστικής κιθάρας.

Τα τελευταία χρόνια τα πεντάχορδα μπάσα έχουν εξαπλωθεί, καθώς είναι πιο διαθέσιμα από παλιότερα. Η τελευταία καινοτομία στην κατασκευή μπάσων είναι τα ψηφιακά μπάσα, τα οποία μπορούν να παράγουν πολλούς διαφορετικούς ήχους.

Τα σύγχρονα μπάσα αποτελούνται από 20, 22 ή 24 τάστα. Το σώμα τους είναι κατασκευασμένο από γραφίτη ή ξύλο, συνήθως σκλήθρα, ενώ ο λαιμός κατασκευάζεται κυρίως από σφένδαμο και η ταστιέρα φτιάχνεται από βαρύ και ανθεκτικό ξύλο. Μερικά μπάσα φτιάχνονται και από έβενο ή άλλα εξωτικά φυτά.

Το τυπικό μπάσο έχει τέσσερις χορδές, ενώ τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα δημοφιλή έχουν γίνει τα πεντάχορδα και εξάχορδα μπάσα. Το τυπικό κούρδισμα είναι E, A, D, G. Στα πεντάχορδα υπάρχουν δύο τυπικά κουρδίσματα, το B, E, A, D, G, όπου η πέμπτη χορδή είναι χαμηλότερη, και το E, A, D, G, C, όπου η επιπλέον χορδή κουρδίζεται ψηλότερα. Το τυπικό κούρδισμα στα εξάχορδα μπάσα είναι B, E, A, D, G, C. Από κει και πέρα, υπάρχουν τα ίδια κουρδίσματα με την κιθάρα (1/2 βήμα χαμηλότερα, 1 βήμα χαμηλότερα κλπ.)

Στη ροκ, ο μπασίστας αποτελεί με τον ντράμερ μέλη του ρυθμικού τομέα της μπάντας, συνεπώς στηρίζει απλά το ρυθμό της κιθάρας. Στη funk ροκ, χρησιμοποιείται ευρέως η τεχνική του slapping. Ο Flea των Red Hot Chili Peppers φημίζεται για τα slapping σόλο του στις ζωντανές εμφανίσεις της μπάντας.
Οι μπασίστες των χέβι μέταλ μπαντών παίρνουν περισσότερες πρωτοβουλίες. Τα σόλο εμφανίζονται κυρίως σε progressive metal μπάντες, όμως μπασίστες όπως ο Κλιφ Μπάρτον, πρώην μπασίστας των Metallica ή ο Στιβ Ντι Τζόρτζιο, που συμμετείχε σε πολλές Thrash Metal και Death metal μπάντες, φημίζονται για τα σόλο τους.

Ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί βασικό στοιχείο της τζαζ μουσικής. Έτσι, ένα βασικό όργανο ενός τζαζ μουσικού συνόλου, όπως το μπάσο, δεν μπορεί να έχει σόλο χαρακτήρα. Παρόλ’ αυτά, χρησιμοποιούνται και τζαζ μπασογραμμές που στηρίζουν το ρυθμό.
Το slapping χρησιμοποιείται ευρέως στη τζαζ. Γνωστοί μπασίστες, όπως ο Βίκτορ Γούτεν, ο Στάνλεϊ Κλαρκ και ο Μάρκους Μίλλερ χρησιμοποιούν την τεχνική σε τζαζ συνθέσεις, τόσο στους σόλο δίσκους τους όσο και στη μπάντα που οι τρεις τους έχουν δημιουργήσει, με το όνομα SMV (Stanley, Marcus, Victor).

Το μπάσο έχει βρει τη θέση του στη σύγχρονη κλασική μουσική. Μάλιστα έχει αντικαταστήσει εν μέρει το κοντραμπάσο στη συμφωνική ορχήστρα. Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, πολλοί συνθέτες κλασικής μουσικής χρησιμοποιούν ηλεκτρικό μπάσο στις ορχήστρες τους. Οι μπασίστες ορχηστρών λαμβάνουν συχνά οδηγίες να χρησιμοποιούν το μπάσο με ασυνήθη τρόπο, ώστε το αποτέλεσμα να είναι πρωτότυπο και αντισυμβατικό.

Συνήθως το ηλεκτρικό μπάσο έχει επικρατήσει ως ένα όργανο που συνδέεται με τον ενισχυτή χωρίς την παρεμβολή εφέ τύπου παραμόρφωσης ή wah που χρησιμοποιούνται από τη συντριπτική πλειοψηφία των κιθαριστών. Με τα χρόνια όμως έχει εξαπλωθεί η χρήση της παραμόρφωσης και άλλων εφέ στο μπάσο. Χρήση τέτοιων εφέ απαντάται κυρίως στη rock και ευρέως σε ορισμένα υποείδη της (Heavy Rock, Stoner rock, Space rock) και λιγότερο στη Heavy Metal. Υπάρχουν βεβαίως και μπασίστες σε άλλα είδη που χρησιμοποιούν παραμόρφωση στον ήχο τους. Όταν το μπάσο χρησιμοποιεί βαριά παραμόρφωση και ιδίως παραμόρφωση τύπου fuzz και χαμηλό κούρδισμα, τότε είναι σχετικά δύσκολο να ξεχωρίσει από μια εξίσου παραμορφωμένη και χαμηλά κουρδισμένη κιθάρα σε ένα σχήμα. Μια από τις γνωστές και συνάμα χαρακτηριστικές περιπτώσεις χρήσης παραμόρφωσης, αποτελεί ο μπασίστας των Motörhead, Lemmy Kilmister.