Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση

Η Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση^[1] (ΕΣΠΟ) ήταν εθνικοσοσιαλιστική οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα την περίοδο της Κατοχής.

Αποτελώντας μία περιθωριακή δωσιλογική οργάνωση, η ΕΣΠΟ περιορίστηκε σε φιλοαξονικές και αντισημιτικές δράσεις. Υπέστη συντριπτικό πλήγμα από το σαμποτάζ της αντιστασιακής οργάνωσης Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ) με την ανατίναξη των κεντρικών γραφείων της τον Σεπτέμβριο του 1942, ύστερα από το οποίο η δράση της περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό.

Ιστορικό

Ίδρυση και δομή

Η οργάνωση ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941, με αρχηγό τον ιατρό Γεώργιο Βλαβιανό.^[2] Τη στελέχωση της ανέλαβαν κατά βάση οπαδοί του φασισμού από την περίοδο του μεσοπολέμου, όπως ο Γεώργιος Μερκούρης, ο Αλέξανδρος Γιάνναρος και ο Αριστείδης Ανδρόνικος.^[3]

Το Φεβρουάριο του 1942, ξέσπασε εσωτερική διαμάχη μεταξύ φιλοιταλών και φιλογερμανών, στον απόηχο της οποίας επικράτησαν οι δεύτεροι. Ως εκ τούτου, νέος αρχηγός της οργάνωσης αναδείχτηκε ο επίσης ιατρός Σπύρος Στεροδήμας.^[4] Η σφραγίδα της οργάνωσης ήταν η ελληνική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό.^[5] Στα γραφεία της οργάνωσης κυμάτιζε η γερμανική, η ελληνική, η ιταλική και η ιαπωνική σημαία, ενώ υπήρχε και επιγραφή που προέτρεπε πολίτες να γίνουν μέλη της οργάνωσης.^[6]

Δράση

Η δράση της ΕΣΠΟ δεν έβρισκε ιδιαίτερη απήχηση ανάμεσα στον ελληνικό λαό και περιοριζόταν στην κατάδοση πολιτικών αντιπάλων, στη πολιτική προπαγάνδα και σε αντισημιτικές εκδηλώσεις.^[7] Παράλληλα είχε αποπειραθεί να στρατολογήσει Έλληνες εθελοντές προκειμένου να σταλούν στο ανατολικό μέτωπο και να πολεμήσουν ενάντια της Σοβιετικής Ένωσης.^[7] Τα σχέδια της για τη συγκρότηση της «Γαλάζιας Μεραρχίας» διακόπηκαν καθώς οι γερμανικές αρχές δεν έδειξαν ενδιαφέρον, ενώ παράλληλα υπήρξε έντονη αντίδραση από τις ιταλικές κατοχικές δυνάμεις οι οποίες δεν ήθελαν να δημιουργηθούν ελληνικοί ένοπλοι σχηματισμοί.^[8]

Ανατίναξη των γραφείων της

Η οργάνωση υπέστη συντριπτικό πλήγμα όταν ανατινάχτηκαν τα γραφεία της από ομάδα αντιστασιακών της ΠΕΑΝ στις 20 Σεπτεμβρίου του 1942, κατά την οποία τραυματίστηκε θανάσιμα ο Στεροδήμος και υπήρξαν δεκάδες τραυματίες, μέλη της οργάνωσης και Γερμανοί αξιωματικοί.^[9] Σε αντίποινα για την έκρηξη, στις 22 Σεπτεμβρίου η Γκεστάπο συνέλαβε δέκα εξέχοντες Εβραίους.^[10]

Μετά την έκρηξη

Αρχηγοί της ΕΣΠΟ μετά την ανατίναξη των γραφείων της ανέλαβαν ο φιλόσοφος Αριστείδης Ανδρόνικος^[11] και ο δημοσιογράφος Γεώργιος Τριαντόπουλος. Η οργάνωση στεγάστηκε στην οδό Σταδίου και αργότερα στην οδό Ακαδημίας. Πριν την σύλληψη των μελών της ΠΕΑΝ, η οργάνωση στόχευε στην εκτέλεση του αρχηγού της ΕΣΠΟ Καλλιθέας και στην ανατίναξη των γραφείων της ίδιας συνοικίας.

Μετά την απελευθέρωση

Δύο μέλη της ΕΣΠΟ εκτελέστηκαν από τον ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Αρκετά μέλη της ΕΣΠΟ καταδικάστηκαν μετά την Απελευθέρωση, αλλά αφέθηκαν ελεύθερα μέσα στα πλαίσια του εμφυλιακού κράτους.

Παραπομπές

↑ Χατζηβασιλείου 2005, σελ. 13· Φλάισερ 1995, σελ. 359.
↑ Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 170.
↑ Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 171.
↑ Χονδροματίδης 2017, σελ. 149.
↑ ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΓΕΝ. ΕΠΙΤ. ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΝΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΜΟΣ 7ος ‘‘Αντιστασιακές Οργανώσεις Εσωτερικού’’ ΑΘΗΝΑ 1998, "ΕΣΠΟ"
↑ Χατζηβασιλείου 2005, σελ. 110.
↑ ^7,0 ^7,1 Φλάισερ 1989, σελ. 359.
↑ Φλάισερ 1989, σελ. 359· Χατζηβασιλείου 2005, σελίδες 105-6 σημ.22.
↑ Καραβής 2015, σελ. 230.
↑ Vallianatos, Markos (12 Μαρτίου 2014). The untold history of Greek collaboration with Nazi Germany (1941-1944). Lulu.com. ISBN 9781304845795.
↑ Χονδροματίδης, Ιάκωβος Περ. (2001). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944). Περισκόπιο.

Πηγές

Καραβής, Στέλιος-Περικλής (2015). Η ιταλική κατοχή στην Ελλάδα (1941-1943): η πολιτική επιβολής και καταστολής από την ΧΙ στρατιά. Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ. Ανακτήθηκε στις 31 Αυγούστου 2023.
Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2005). ΠΕΑΝ (1941-1945) Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζόμενων Νέων (Β' έκδοση). Αθήνα: Σύλλογος προς διάδωσιν Ωφέλιμων Βιβλίων. ISBN 960-8351-05-7.
Χονδροματίδης, Ιάκωβος (2017). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα: Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής 1923-1945 (Β' έκδοση). Αθήνα: Γνώμων εκδοτική. ISBN 978-618-5018-67-2.
Φλάισερ, Χάγκεν (1989). Στέμμα και σβάστικα: Η Ελλάδα της κατοχής και της αντίστασης. Α. Αθήνα: Παπαζήση. ISBN 960-02-0764-X.
Χαραλαμπίδης, Μενέλαος (2023). Οι δωσίλογοι:Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της κατοχής (Β' έκδοση). Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 978-618-223-034-3.

[FOOTNOTEΧατζηβασιλείου200513Φλάισερ1995359-1] Χατζηβασιλείου 2005, σελ. 13· Φλάισερ 1995, σελ. 359.

[FOOTNOTEΧαραλαμπίδης2023170-2] Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 170.

[FOOTNOTEΧαραλαμπίδης2023171-3] Χαραλαμπίδης 2023, σελ. 171.

[FOOTNOTEΧονδροματίδης2017149-4] Χονδροματίδης 2017, σελ. 149.

[5] ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΓΕΝ. ΕΠΙΤ. ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΝΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟΜΟΣ 7ος ‘‘Αντιστασιακές Οργανώσεις Εσωτερικού’’ ΑΘΗΝΑ 1998, "ΕΣΠΟ"

[FOOTNOTEΧατζηβασιλείου2005110-6] Χατζηβασιλείου 2005, σελ. 110.

[FOOTNOTEΦλάισερ1989359-7] 7,0 ^7,1 Φλάισερ 1989, σελ. 359.

[FOOTNOTEΦλάισερ1989359Χατζηβασιλείου2005105-6_σημ.22-8] Φλάισερ 1989, σελ. 359· Χατζηβασιλείου 2005, σελίδες 105-6 σημ.22.

[FOOTNOTEΚαραβής2015230-9] Καραβής 2015, σελ. 230.

[10] Vallianatos, Markos (12 Μαρτίου 2014). The untold history of Greek collaboration with Nazi Germany (1941-1944). Lulu.com. ISBN 9781304845795.

[:0-11] Χονδροματίδης, Ιάκωβος Περ. (2001). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944). Περισκόπιο.

[1]