Δημήτριος Μακρής (στρατιωτικός)

Γεννήθηκε το 1772 στη Γαβαλού της σημερινής περιφερειακής ενότητας Αιτωλοακαρνανίας. Πατέρας του ήταν ο εύπορος κτηματίας της περιοχής Ευάγγελος Πραγγέλης που είχε πάρει μέρος στην Ελληνική εξέγερση το 1770 και απεβίωσε περί το 1790. Ο Δημήτρης πήρε το προσωνύμιο "Μακρής" λόγω του ύψους του (ήταν ψηλός και λιγνός) το οποίο υιοθέτησε ως επώνυμο. Σε ηλικία μόλις 15 ετών σκότωσε μετά ��πό διένεξη έναν Τούρκο Αγά^[2]. Μετά τον θάνατο του πατέρα του εντάχθηκε στο κλέφτικο σώμα του καπετάνιου Γιώργου Σφαλτού που δολοφονήθηκε από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων και ο Μακρής ανέλαβε έπειτα εκείνος την αρχηγία του σώματος. Διορίστηκε αρματολός του Ζυγού και δεν συνεργάστηκε ποτέ με τον Αλή Πασά, τον οποίο πάντα εχθρευόταν. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1819, δύο χρόνια πριν την Ελληνική Επανάσταση και έδωσε το έναυσμα στη δυτική Ελλάδα στις 5 Μαΐου 1821. Πρωταγωνίστησε στην πολιορκία του Μεσολογγίου, όπου στην έξοδο οδήγησε την αριστερή πτέρυγα της φρουράς. Διακρίθηκε επίσης σε μάχες στο Αγρίνιο και Αιτωλικό. Ακολούθησε αργότερα τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Το 1823 πήρε δίπλωμα στρατηγού. Πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ρίτσαρντ Τσωρτς στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, στη μάχη της Αράχωβας και σε άλλες σημαντικές συγκρούσεις. Στην προσωπική του ζωή ήταν νυμφευμένος με την Ευπραξία Ραζηκότσικα, κόρη του προύχοντα Στάμου Ραζηκότσικα, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη. Αρνήθηκε να συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο, ενώ δεν δέχτηκε δημόσια αξιώματα, παρά το ότι του προσφέρθηκαν από τον Βασιλιά Όθωνα. Προηγουμένως, υπήρξε συνεργάτης του Καποδίστρια και εν συνεχεία εντάχθηκε στη Βασιλική Φάλαγγα, ένα τιμητικό σώμα που δημιουργήθηκε ώστε να ενταχθούν σε αυτό όσοι οπλαρχηγοί του Αγώνα αδυνατούσαν λόγω ηλικίας ή από έλλειψη προσόντων να στελεχώσουν τον τακτικό στρατό. Έγινε πληρεξούσιος Ζυγού στη Συνέλευση του 1831. Προτίμησε αργότερα να παραμείνει έξω από τα πολιτικά και τις στρατιωτικές διακρίσεις. Απεβίωσε το 1841 στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης έγραψε για αυτόν ότι ήταν ο μόνος οπλαρχηγός της Δυτικής Ελλάδας "όστις δεν φίλησε ποτέ τουρκικήν ποδιάν" ("Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης").

Στο μουσείο του Δημαρχείου του Μεσολογγίου βρίσκονται πολλά από τα όπλα του Δημητρίου Μακρή.

Το μακρύκανο "ΜΑΥΡΟ" καριοφίλι του Στρατηγού επίσης έπειτα από παραχώρηση για φύλαξη και έκθεση στον ίδιο χώρο των αδελφών (Γεώργιου-Δημήτριου) Μακρή, τρισέγγονα του Στρατηγού και άλλα πολλά προσωπικά του αντικείμενα.

• Το ξίφος (ΠΑΛΑ) του που φόραγε στην έξοδο του Μεσολογγίου είναι πατροπαράδοτο της οικογένειάς του και χρονολογείται από τον παλιό αρματολό καπετάν Τσούστο που πέθανε το 1732.
• Το δε τουφέκι του, ο ξακουστός Λιάρος, το ασημένιο καριοφίλι μνημονεύει ο ποιητής της επανάστασης Σποντής με τα εξής λόγια:

.

Τούρκικα έστρωνες κουφάρια

εις τον πύρινόν σου δρόμον

εις τους χρόνους της σκλαβιάς μας

το τουφέκι σου ο Λιάρος

έσπειρε παντού τον τρόμον.

• Δημήτρης Μακρής συνοπτικό βιογραφικό σημείωμα από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών
• Γεώργιος Κασδόνης, επιμ. (18 Μαρτίου 1884). Δελτίον της Εστίας, αριθ. 377. Αθήνησι: τύποις Κορρίνης. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2010. 
• Η Νέα Εποχή. Εφημερίδα του Αγρινίου στο Διαδίκτυο. Δημήτριος Μακρής. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2010.