Έλληνες στην Πολωνία

Οι Έλληνες, ιδιαίτερα οι έμποροι, είναι παρόντες στα πολωνικά εδάφη από τον Μεσαίωνα, χρηματοδοτώντας αρκετές ορθόδοξες εκκλησίες σε όλη την Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία. Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς τους μετανάστες τελικά αφομοιώθηκαν στις ποικίλες ομάδες που εντοπίζουν την κληρονομιά τους από αυτήν την πολιτεία, όπως οι Πολωνοί, οι Λιθουανοί , οι Λευκορώσοι και οι Ουκρανοί.^[2]

Οι περισσότεροι αυτοπροσδιοριζόμενοι Έλληνες στην Πολωνία, εντοπίζουν σήμερα την κληρονομιά τους στον μεγάλο αριθμό Ελλήνων πολιτών που έφυγαν ως πρόσφυγες από τον εμφύλιο πόλεμο και μετακινήθηκαν στην Πολωνία.^[3] Αποτελούσαν σε μεγάλο βαθμό πρώην αντάρτικες μονάδες από τη Μακεδονία.

Οι περισσότεροι ήταν αγρότες πριν από τη φυγή τους από την Ελλάδα.^[4] Συνολικά, από το 1949 έως το 1951, 12.300 άτομα από την Ελλάδα πήγαν στην Πολωνία, εκ των οποίων περίπου το ένα τέταρτο ήταν παιδιά. ^[5]

Οι περισσότεροι πρόσφυγες έφτασαν δια θαλάσσης, μέσω του λιμανιού της Γκντίνια. Η πολωνική κυβέρνηση επέλεξε να τους τοποθετήσει στα εδάφη δυτικά του ποταμού Όντερ, κοντά στα σύνορα με την Ανατολική Γερμανία, πάρα πολύ κοντά στο Ζγκοζέλετς.^[5] Επίσης, περίπου 200 άτομα στάλθηκαν στο Κροστσιένκο στα νοτιοανατολικά, κοντά στην οροσειρά Μπιεστσάντι, σε μια πρώην εθνική ουκρανική περιοχή.^[6] Αρχικά, οι πρόσφυγες αναγνωρίστηκαν ως αντικαπιταλιστές ήρωες και έλαβαν σημαντική κυβερνητική βοήθεια για την οικοδόμηση νέων ζωών και την ένταξη τους στην Πολωνία. ^[4] Bρήκαν απασχόληση σε αγροκτήματα, για τα οποία ήταν κατάλληλοι λόγω της αγροτικής προέλευσής τους. Ωστόσο, αργότερα μετακινήθηκαν προς τις αστικές περιοχές. ^[5]

Κάποιοι πρόσφυγες επέλεξαν να επιστρέψουν νωρίς στην Ελλάδα.^[5] Μέχρι το 1957, είχαν παραμείνει περίπου 10.000 στην Πολωνία.^[3] Εντούτοις, αργότερα έπεσαν υποψίες προς αυτούς τους ότι ήταν Τιτοϊκοί πράκτορες. Το 1961, ένας μεγάλος αριθμός απελάθηκε στη Βουλγαρία.^[7] Μετά από μια συμφωνία του 1985 μεταξύ των κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ελλάδας που επέτρεψε στους Έλληνες πρόσφυγες να λαμβάνουν συντάξεις γήρατος στο σπίτι, ο αριθμός των Ελλήνων στην Πολωνία έχει μειωθεί περαιτέρω. ^[8]

Οι πρόσφυγες ανήκαν σε διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, μεταξύ των οποίων οι μισοί της σλαβομακεδονικής εθνικότητας και μιλούσαν τη σλαβομακεδονική γλώσσα.^[7] Δύο Πολωνοί ειδικοί στις Μειονοτικές Σπουδές, ο Άλφρεντ Μαγέβιτς και ο Τόμας Βιχεκριέβιτς, ισχυρίζονται ότι η πολωνική κυβέρνηση συνεργάστηκε με τους Έλληνες πρόσφυγες, για να αναγκάσει τους Σλαβομακεδόνες πρόσφυγες να υιοθετήσουν ελληνικά ονόματα και τους εμπόδισαν να ανοίξουν τα σχολεία και τις οργανώσεις τους.^[9]

Το 1950 οι πρόσφυγες από την Ελλάδα οργανώθηκαν στην Κοινότητα των Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα (πολωνικά: Gmina Demokratycznych Uchodźców Politycznych z Grecji‎‎), με έδρα το Ζγκοζέλετς. Δύο χρόνια αργότερα, μετακόμισε στο Βρότσλαβ και μετονομάστηκε το 1953 σε Ένωση Πολιτικών Προσφύγων του Νίκου Μπελογιάννη από την Ελλάδα (πολωνικά: Związek Uchodźców Politycznych z Grecji im. Nikosa Belojanisa‎‎).^{[10] [11]} Μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, άλλαξε το όνομά της σε Ένωση Ελλήνων στην Πολωνία (πολωνικά: Towarzystwo Greków w Polsce‎‎), αλλά το 1989, ένα εσωτερικό σχίσμα οδήγησε στη δημιουργία του Συλλόγου Μακεδόνων στην Πολωνία (πολωνικά: Stowarzyszenie Macedończyków w Polsce‎‎).^[11]

Στο δοκίμιό του, που δημοσιεύθηκε από το Ίδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ελσίνκι, ο καθηγητής Σλαβόμιρ Λοντζίνσκι δηλώνει:

Επί του παρόντος, η πλήρης νομική προστασία περιορίζεται σε αυτές τις εθνικές μειονότητες, οι οποίες είναι ομάδες πολιτών της Πολωνίας, είναι "παλιές", "ιθαγενείς" και δεν προέρχονται από μετανάστες. Αυτή η προοπτική έχει προκαλέσει ότι οι ομάδες Ελλήνων και Μακεδόνων που έχουν αναγνωριστεί ως εθνικές μειονότητες από τη δεκαετία του 1950, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, δεν αντιμετωπίζονται από το κράτος ως εθνικές μειονότητες.

Απαντώντας σε ερώτηση του Μπρούνον Σίνακ, Προέδρου της Kashubian-Pomeranian Association, σε συνεδρίαση που διοργάνωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2002, ο κ. Dobiesław Rzemieniewski, Διευθυντής της Διεύθυνσης Εθνικών Μειονοτήτων στο Υπουργείο Εσωτερικών και Διοίκησης, εξήγησε ότι οι Έλληνες και οι Σλαβομακεδόνες "δεν ταξινομούνται ως εθνικές μειονότητες, επειδή δεν πληρούν την προϋπόθεση ότι έχουν παραδοσιακή κατοικία στο έδαφος της Δημοκρατίας της Πολωνίας".^[12]

• Αποστόλης Άνθιμος
• Ελένη Τζόκα

• Biernacka, M. (1973), «Osady uchodźców greckich w Bieszczadach/Settlements of Greek refugees in Bieszczady», Etnografia Polska (17): 83–93 
• Hofman-Liandzis, K.; Pudło, K (1963), «Z badan nad kultura ludowa emigrantów greckich na Dolnym Śląsku/On the folk culture of Greek emigrants in Lower Silesia», Zeszyty Etnograficzne (1): 148–160 
• Knopek, J. (2001), «Mniejszość grecka na Pomorzu Gdańskim po II wojnie światowej/The Greek Minority in Pomerania-Gdansk after World War II», στο: Chodubski, Andrzej; Waśkiewicz, Andrzej K., επιμ., Tożsamość kulturowa: Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, 1, Gdańsk: Tow. Przyjaciół Sztuki, σελ. 56–63, ISBN 83-86460-47-4 
• Maryański, A (1962), «Mniejszość grecka w województwie Rzeszowskim/The Greek minority in the Rzeszów region», Czasopismo geograficzne (33): 362–363 
• Pudło, Kazimierz (1995), «Grecy i makedonczycy w Polsce 1948–1993: Imigracja, prezmiany i zanikanie grupy», Sprawy Narodowościowe 4 (1): 133–151 
• Środoń, Maria (December 17, 2008), Tożsamość etniczna i kulturowa Greków urodzonych w Polsce (Ethnic and cultural identity of Greeks born in Poland), Warsaw: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych (Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Κοινωνικών Επιστημών) - Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας 
• Troebst, Stefan; Tutaj, Anna (2005), «Zerstrittene Gäste: Bürgerkriegsflüchtlinge aus Griechenland in Polen 1948-1998/Divided people: Civil War refugees from Greece in Poland, 1948-1998», στο: Bömelburg, Hans-Joachim; Troebst, Stefan, επιμ., Zwangsmigrationen in Nordosteuropa im 20. Jahrhundert/Forced Migration in North-Eastern Europe in the 20th Century, Nordost-Archiv. Zeitschrift für Regionalgeschichte, 14, Λύνεμπουργκ, σελ. 193–225 
• Pudło, Kazimierz (1999), «Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce/Political refugees from Greece in Poland», στο: Kurcz, Zbigniew, επιμ., Mniejszości narodowe w Polsce/National minorities in Poland, ISBN 83-229-1550-0 
• Wojecki, Mieczyslaw (1975), «Grecy w Polsce Ludowej/Greeks among the population of People’s Poland», Przeglad Geograficzny 47 (4): 763–768 
• Wojecki, Mieczyslaw (1975), «Ludnosc grecko-macedonska w Polsce/Greco-Macedonian population in Poland», Czasopismo geograficzne 46 (3): 313–314 
• Wojecki, Mieczyslaw (1989), Uchodźcy polityczni z Grecji w Polsce 1948-1975/Political refugees from Greece in Poland, 1948-1975, Jelenia Gora 

• Διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Πολωνίας Αρχειοθετήθηκε 2011-07-21 στο Wayback Machine.
• Ελληνική πρεσβεία στη Βαρσοβία
• πολωνικά: Odysseas - Stowarzyszenie Greków w Polsce‎‎ (Ένωση Ελλήνων στην Πολωνία)