Άγιος Βασίλειος (συνοικία Πειραιά)

Συνορεύει στα βόρεια με την Καλλίπολη με όριο την Οδό Σερφιώτου, στα δυτικά με την Πειραϊκή με όριο την Οδό Στ. Δραγούμη, στα ανατολικά με την Φρεαττύδα με όριο την Οδό Σαχτούρη και στα νότια βρέχεται από τον Σαρωνικός κόλπος. Περικλείεται από τις οδούς Κοτζιαδών - Σαχτούρη - Σερφιώτου και Στ. Δραγούμη.

Στα μέσα του 19ου εμφανίστηκαν δειλά οι πρώτες κατοικίες παρέμεινε πολύ αραιοκατοικημένη ως τις αρχές του 20ου αιώνα, χαρακτηριζόταν ως το τέλος του κόσμου επειδή οι δυτικές περιοχές της Καλλίπολης και της Πειραϊκής ήταν βραχώδεις και ακατοίκητες. Στον Άγιο Βασίλειο σε περίοπτη θέση ξεχώριζε η μεγάλη εξοχική βίλα του πρωθυπουργού Στέφανου Σκουλούδη σήμα κατατεθέν της περιοχής για τουλάχιστον έναν αιώνα. Στην συνέχεια άρχισαν να αγοράζουν εξοχικά οικόπεδα επιφανείς άνδρες όπως ο Ανδρέας Συγγρός και ο Γεώργιος Μαντζαβίνος κατοικήθηκε βασικά από Ρώσους δημιουργώντας μια μικρή Ρωσική παροικία με την ενίσχυση της βασίλισσας Όλγας, στις αρχές του 20ου αιώνα ιδρύθηκε και Ρωσικό νοσοκομείο. Μετά την ίδρυση του τελικού σημερινού ναού στις αρχές του 20ου αιώνα ο Άγιος Βασίλειος άρχισε να γίνεται όλο και πιο έντονα πυκνοκατοικημένος, ο αριθμός των κατοίκων ενισχύθηκε σημαντικά με τον ερχομό των προσφύγων στις γειτονικές περιοχές. Στην μεταπολεμική περίοδο ο Άγιος Βασίλειος λόγω μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης ενώθηκε με τις γειτονικές περιοχές στο πολεοδομικό συγκρότημα του Πειραιά. Το 1957 κατεδαφίστηκε η έπαυλη Σκουλούδη σήμα κατατεθέν μέχρι τότε για να πάρουν την θέση της πολυώροφες πολυκατοικίες τότε εγκαινιάστηκε το Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Μεταξά.

Το 1875 ο αστυνομικός Βασίλειος Γεωργακάκος έκτισε μια μικρή εκκλησία στην θέση του σημερινού μεγάλου ναού με δικά του έξοδα προς τιμή του αγίου που είχε το όνομα του, ο ναΐσκος λειτουργούσε ως τις αρχές του 20ου αιώνα με Ρώσο αρχιμανδρίτη. Το 1900 ο τότε δήμαρχος Πειραιώς Τρύφων Μουτζόπουλος αποφάσισε στην θέση του πρώτου ναΐσκου του Αγίου Βασιλείου μεγαλοπρεπή ναό αφιερωμένο στον ίδιο άγιο. Οι εργασίες ανέγερσης σκόνταψαν το 1903 με την αλλαγή δημάρχου, ο νέος δήμαρχος Πειραιώς Παύλος Δαμαλάς δεν αναγνώριζε τα έργα του προκατόχου του, οι εργασίες συνεχίστηκαν τελικά το 1908 και ο ναός ολοκληρώθηκε το 1909 τότε έγιναν και τα επίσημα εγκαίνια του παρουσία του μητροπολίτη Θεόκλητου. Η οικοδόμηση του μεγάλου ναού έδωσε την αφορμή για έντονη οικοδόμηση ολόκληρης της περιοχής σήμερα ο τρούλος του μετά βίας ξεχωρίζει ανάμεσα στις υπόλοιπες πολυκατοικίες ενώ από την πλευρά της θάλασσας η θέα του έχει καλυφτεί από το Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Μεταξά.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα είχε δημιουργηθεί στον ιατρικό κόσμο η ανάγκη δημιουργίας ιατρικών ομάδων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του καρκίνου στα πρώτα του στάδιο ή μια όσο το δυνατό αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του. Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μια ομάδα δυναμικών γιατρών του Πειραιά οραματίστηκε την δημιουργία ενός νοσοκομείου ειδικευμένου αποτελεσματικά μονάχα στα θέματα του καρκίνου. Ο ευεργέτης Άγγελος Μεταξάς τους δώρισε ένα μεγάλο ποσό για την ανέγερση του συγκεκριμένου νοσοκομείου στην Ακτή Θεμιστοκλέους δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου στην μνήμη των γονιών του Σπύρου και Δέσποινας, η δημιουργία του έγινε υπό την καθοδήγηση του μάχιμου χειρούργου και βουλευτή Πειραιά Γεωργίου Κατσαφάδου. Ο διάσημος γιατρός Γεώργιος Παπανικολάου επισκεπτόταν συχνά την περιοχή δίνοντας συνέχεια τις πολύτιμες συμβουλές του για την οργάνωση του, τα θεμέλια έγιναν το 1959, η κατασκευή ολοκληρώθηκε και το νοσοκομείο τέθηκε σε λειτουργία από το 1967 με εννιά ιατρούς διευθυντές.

Ονομάστηκε αρχικά «Διαγνωστικό Θεραπευτικό Ίδρυμα Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» και στην συνέχεια πήρε την ονομασία «Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» είναι το μεγαλύτερο κέντρο αντικαρκινικό κέντρο στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας τις πιο πρωτοπόρες μεθόδους στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της αρρώστιας.

• "Πειραιάς 1834 - 1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833 - 1882 έτους" υπό Παντελέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
• "Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς", Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, Συλλογές
• "Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα", Χρήστου Πατραγά, Εκδόσεις Μυτηλιναίος, Πειραιάς, 2004
• Άγιος Βασίλειος Πειραιώς, "Η ιστορία του ναού σε συμπορεία με την ιστορία της πόλης" πρωτοπρεσβύτερου Ιγνάντιου Ι. Παπασπηλιόπουλου, Πειραιάς, 2000

• Ιστορία της συνοικίας του Αγίου Βασιλείου
• Αντικαρκινικό Μεταξά
• Οδηγός Πόλης Πειραιά