Plaid Ddemocrataidd (Unol Daleithiau)

Dechreuodd y blaid hynnaf yn y byd dod i'r amlwg ddiwedd y 1820au o gyn-garfanau o'r Blaid Ddemocrataidd-Weriniaethol, a oedd wedi cwympo i raddau helaeth erbyn 1824. Fe'i hadeiladwyd gan Martin Van Buren, a gynullodd fframwaith o wleidyddion ym mhob talaith y tu ôl i'r arwr rhyfel Andrew Jackson o Tennessee. Roedd patrwm a chyflymder y ffurfiant yn wahanol o dalaith i dalaith. Erbyn canol y 1830au roedd bron pob un o bleidiau taleithiol y Ddemocrataidd yn unffurf.

Roedd Andrew Jackson o'r tu allan ac yn mynd yn erbyn yr elitaeth yn Etholiad Arlywyddol 1828. Enillodd Jackson yr Etholiad yma, yn erbyn y Gweriniaethwr Cenedlaethol John Quincy Adams, gan ddod yn Arlywydd cyntaf y blaid. Roedd nifer yn galw fe'n 'Jackass' ac felly dyna pam daeth yr asyn yn symbol y blaid, gyda Jackson yn nodi bod asynod yn symbol o "ddygnwch". A'r ôl yr ennill etholiad 1828 yn ysgubol credi'r blaid maen nhw oedd yn cynrychioli’r bobl gan ddod a'r enw Plaid Ddemocrataidd i fodolaeth.

Mi roedd dechreuad y blaid yn cael ei nodi yn un tywyll gyda gweinyddiaeth Jackson yn 1830 yn mynd ati i ddiarddel pobl frodorol America i wersylloedd ymhellach i'r gorllewin.

Roedd yna ideoleg yn y blaid yn y 1840au o ddominyddu De America i gyd gan greu gwladwriaeth o Americanwyr Gwyn drwy ddilyn 'manifest destiny'. Mi wnaeth James K Polk dilyn hyn trwyddo drwy ymestyn y wlad gan gipio Texas, Oregon ac ennill rhannau o Fecsico drwy ryfel Mecsico.

Mi roedd yna newid mawr i'r system wleidyddol ym 1860au wrth i'r Blaid Weriniaethol gael ei lansio. Roedd y Blaid Ogleddol yma, y Gweriniaethwyr, yn wrthblaid gref i'r datblygiad pellach o Gaethwasiaeth. Ar y llaw arall roedd y Democratiaid o blaid Caethwasiaeth oherwydd roedd ganddynt gefnogaeth gref yn nhaleithiau De Ddwyrain oedd o blaid caethwasiaeth.

Ar ôl i Abraham Lincon gael ei ethol yn arlywydd Gweriniaethol yn 1861, dechreuodd Rhyfel Cartref, gyda'r Taleithiau Cydffederal America yn y De ddwyrain yn erbyn y taleithiau eraill. Roedd Taleithiau Cydffedral o blaid Caethwasiaeth ac yn erbyn Lincon. Jefferson Davis, Democratiaid, oedd unig Arlywydd Taleithiau Cydffederal America.

Ar ôl y Rhyfel Cartref roedd pleidleiswyr oedd eisiau cadw eu goruchafiaeth gwyn yn y De-ddwyrain yn erbyn y Blaid Gwerinaethol. Felly mi wnaeth y Blaid Democrataid addewid i gyfyngu ymyriadau llywodraeth ffederal a fydd yn cyfyngu ar hawlaiau pobl du.

Yn ystod 1870au-1890au mi wnaeth y blaid ennill nifer o seddi yn deddwrfa taleithol a lleol gan scirhau dirwasgiad parhaus ar hawliau pobl du.

Yn yr ugainfed ganrif mi wnaeth y blaid dechrau newid gan dod yn blaengar (Progressive), roedd diwygwyr o fewn y blaid wedi dechrau siapio'r blaid i rheoleiddio busnesau mawr gan gwella bywydau pobl cyffredin. Mi wnaeth Woodrow Wilson ennill etholiad Arlywyddol 1912 gan sicrhau rhoi'r agenda blaengar mewn i weithred yn erbyn y blaid weriniaethol. Roedd y blaid amser hynny yn blaid ar gyfer busnes.

Ond yn ystod y Dirwasgiad Mawr o'r 1930au mi wnaeth Arlywydd Franklin D. Roosevelt creu'r 'bargen newydd' rhwng 1933 a 1939. Dyma becyn o brosiectau llywodraethol domestig a oedd ar y pryd y fwyaf o'i math mewn hanes America. Mi wnaeth hwn cynyddu maint lywodraeth gan greu llywodraeth oedd yn ymyrryd ar fywydau pobl er gwell.

Erbyn 1950au roedd y blaid dal i fod yn rhanedig ar ran hil, gydag aelodau yn y De oedd o blaid arwahanu a diwygwyr rhyddfrydig yn ceisio ei diddymu. Cafodd hyn ei uwcholeuo yn 1964 pan wnaeth y Senedd bleidleisio'r ddeddf hawliau sifil gwrth arwahanu. Roedd y diwygwyr wedi llwyddo i droi mwyafrif o'r aelodau i fod o blaid y ddeddf er roedd aelodau De Ddwyrain yn gwrthwynebu.

Mi wnaeth y diwygiad hwn i fod o blaid cyfiawnder cymdeithasol a rhyddfrydiaeth gymdeithasol achosi newid mawr mewn patrwm pleidleisio. Gwelwyd cynyddiad parhaus pleidleiswyr Du yn pleidleisio dros y Blaid Ddemocrataidd yn ogystal ag pobl gwyn deheuol yn troi at y Gweriniaethwyr ar ôl blynyddoedd o gefnogi'r Blaid Ddemocrataidd. Gwnaeth y blaid gweld cwymp mewn poblogrwydd yn yr ardaloedd hynny.

Rhwng 1968 a 1988 dim ond un Arlywydd Democratiaid cafodd ei ethol sef Jimmy Carter yn 1976.

Mae'r Democratiaid hefyd wedi ennill y bleidlais boblogaidd yn 2000 a 2016, ond wedi colli'r Coleg Etholiadol gydag Al Gore a Hillary Clinton, yn y drefn honno.

Cafodd Barack Obama ei ethol yn Arlywydd Du cyntaf Unol Daleithiau yn 2008, gyda nifer yn nodi mae oherwydd cefnogaeth pleidleiswyr aml diwylliannol America (Sbaenaidd a BAME) cafodd Obama ei ethol am ddau dymor.

Yn ras arlywyddol 2016, dewisodd y Democratiaid Hillary Clinton fel eu henwebai, y tro cyntaf i blaid fawr yn yr Unol Daleithiau gael menyw ar frig ei thocyn arlywyddol. Er gwaethaf ennill y bleidlais boblogaidd gan bron i dair miliwn o bleidleisiau, methodd Clinton â chymryd digon o daleithiau yn y coleg etholiadol, ac enillwyd yr arlywyddiaeth gan y Gweriniaethwr Donald J. Trump. Ar ben hynny, cadwodd y Blaid Weriniaethol reolaeth ar ddwy siambr y Gyngres yn etholiad 2016. Tan y tymor canol ddwy flynedd yn ddiweddarach, pan enillwyd y Democratiaid y Tŷ yn yr hyn a ddisgrifiodd rhai fel “ton las.”^[3]

Mae'r blaid yn cael cefnogaeth helaeth yn daleithiau ar ochor Gorllewin y wlad a'r Arfordir y Môr Tawel, y Gogledd Ddwyrain, Dinasoedd fel D.C ac Efrog Newydd. Gelwir yr ardaloedd yma yn 'Wal Las', dyma 18 o daleithiau'r Unol Daleithiau ac Ardal Columbia ac enillwyd gan y Blaid Ddemocrataidd yn gyson mewn etholiadau arlywyddol rhwng 1992 a 2012. Ond gwelwyd 3 Talaith yn pleidleisio dros Donald Trump (Weriniaethol) yn 2016.

Mae Democratiaid yn credu mewn llywodraeth gref gyda rhaglenni cymorth cymdeithasol i helpu aelodau o gymdeithas. Mae'n well ganddyn nhw atebion diplomyddol i wrthdaro, ac maen nhw'n arddel safbwynt amddiffynnol yn gyffredinol ar fasnach, gan gredu bod yn rhaid rheoleiddio masnach i amddiffyn gweithwyr Americanaidd.

Yn gymdeithasol, mae'r rhan fwyaf o Ddemocratiaid yn credu mewn rhyddfrydiaeth gymdeithasol, gan fod o blaid mewnfudo, priodas hoyw, a safbwyntiau o blaid dewis erthyliad. ^{[4] [5] [6] [7]}

Yn gyffredinol mae Democratiaid yn cefnogi :

• Treth incwm blaengar
• Trethi corfforaethol uwch ac ail-ddal incwm o elw tramor
• Gwario ar fusnes, addysg, seilwaith, ynni glân
• Ehangu gwariant ar raglenni'r llywodraeth
• Ehangu hawliau i Erthyliad
• Cyfyngiadau ar ddefnyddio arfau a defnyddwyr a allai fod yn beryglus trwy oruchwyliaeth y llywodraeth
• Gofal iechyd cyffredinol

Arlywyddion yn ystod y 19eg ganrif

• Andrew Jackson (1829 - 1837)
• Martin Van Buren (1837 - 1841)
• John Tyler (1841 - 1845) (Democrat am y rhan fwyaf o’i oes, etholwyd Tyler yn ymgeisydd y Chwigiaid ar gyfer Is-arlywydd, ond fe gysylltodd â’r Democratiaid ar ôl cymryd yn ganiataol yr arlywyddiaeth ar ôl marwolaeth William Henry Harrison. )
• James K. Polk (1845 - 1849)
• Franklin Pierce (1853 - 1857)
• James Buchanan (1857 - 1861)
• Andrew Johnson (1865 - 1869) (Democrat am y rhan fwyaf o’i oes, etholwyd Johnson yn ymgeisydd yr Is-arlywydd yr Undeb Cenedlaethol, ond fe gysylltodd â’r Democratiaid ar ôl cymryd yn ganiataol yr arlywyddiaeth ar ôl llofruddiaeth Abraham Lincoln.)
• Grover Cleveland (1885–1889 a 1893–1897)

Arlywyddion yn ystod yr 20g

 

• Woodrow Wilson (1913 - 1921)
• Franklin D. Roosevelt (1933 - 1945)
• Harry S. Truman (1945 - 1953)
• John F. Kennedy (1961 - 1963)
• Lyndon B. Johnson (1963 - 1969)
• Jimmy Carter (1977 - 1981)
• Bill Clinton (1993 - 2001)

Arlywyddion yn ystod yr 21ain ganrif

• Barack Obama (2009 - 2017)
• Joe Biden (2021-Deilliad)

• Ronald Reagan (California), 40fed Arlywydd yr Unol Daleithiau (1981–1989). Democrat Cofrestredig tan 1962.
• Condoleezza Rice (Alabama), 66ain Ysgrifennydd Gwladol yr Unol Daleithiau (2005-2009). Democrat Cofrestredig tan 1982.
• Rudy Giuliani ( Efrog Newydd ), 107fed Maer Dinas Efrog Newydd (1994-2001). Democrat Cofrestredig tan 1975.
• Rick Perry (Texas), 14eg Ysgrifennydd Ynni yr Unol Daleithiau (2017-2019), 47ain Llywodraethwr Texas (2000–2015). Democrat Cofrestredig tan 1989.
• Jesse Helms (Gogledd Carolina), Seneddwr yr Unol Daleithiau (1973-2003). Democrat Cofrestredig (1942–1970).
• Donald Trump (Efrog Newydd), 45ain Arlywydd yr Unol Daleithiau (2017-cyfredol), Democratiaid Cofrestredig tan 2009.^[8]

• www.democrats.org