Патăрьел районĕ

Патӑрьел районӗ 1927 ҫулта Авӑнӑн 5-мӗшӗнче никӗсленӗ. 1939-1958 ҫулсем хушшинче Чкалов районӗ ятлӑ пулнӑ. 2023 ҫулта район вырӑнне муниципаллӑ округ йӗркеленӗ.

Чĕрчунсенчен кунта тыркас, арлан, çĕр мулкачĕ, мулкач, тилĕ, кашкăр, сăвăр тупăнать. Çавăн пекех вăрмансенче пакша, çӳлевĕç, хăнтăр, пурăш, сăсар, шашкă тата ытти тĕрлĕ чĕрчунсем пур. Пăла хĕрринче, Тутар Тимешĕ ялĕ çумĕнче сăвăрсене сыхлакан Сăрçум çутçанталăк усравĕн пайçĕрĕ вырнаçнă.

Вăрмансенче çак тĕрлĕ йывăçсем ӳсеççĕ: хурăнсемпе, ăвăссемпе, чăрăшсемпе тата çăкасемпе хутăш хырлăхсем; юманлăхсем; юмансемпе вĕренесемпе хутăш çăкалăхсем, хурăнсемпе хутăш ăвăслăхсем. Чи пахалăххисем — хырлăхсем. Республика шутĕнчи Ятарлă сыхлакан çутçанталăк лаптăкĕсен хушшине çаксем кĕреççĕ: Каенсар, 1883 çулхи хырăн культури, Ульяновка хыр вăрманĕсем.^[5].

Чи пысăк юханшыв — Пăла. Ун юпписем - Ыхра Çырми, Хир Çырми, Шлипшур, Тимĕрлĕ тата ытти те. Хырла Патăръел районĕнче пуçланать. Ун юпписем: Шăнкăртам, Пӳле. Люля тата Упамса юханшывĕсем районăн хĕвеланăç пайĕнчи вăрмансенче пуçланаççĕ.

Ятарлă сыхлакан çутçанталăк лаптăкĕсен йышне Çирĕклĕ тата Участка кӳллисем кĕреççĕ. Çĕр айĕнчи шывсем нумайрах чухне тăварлă пирки ĕçме юрăхсăр ^[6].

1999 çул пуçламăшĕнче ку районта 40,3 пин çын пурăннă, вĕсенчен 6,6 пин çын Патăрьелте пурăннă. Районта халăх питĕ йышлă пурăнать. Пер тăваткал çухрăм çине 47 çын килет. Ытларахăшĕ(75%) — чăвашсем. Çавăн пекех тутарсем йышлă (22%), вырăссем, ирçесем, украинсем пурăнаççĕ.

Районта пĕтĕмпе 57 ял. Вĕсенче вăтамран 800 çын пурăнать.

Патăрьел районĕнче 13 чиркӳ, 11 часавай тата 16 мечĕт пур^[7].

2004 çулта район шутне 19 ял тăрăхĕ кĕнĕ. Вĕсем шутĕнче:

1. Алманчă ял тăрăхĕ — Алманчă ялĕ;
2. Пăлапуç Пашъел ял тăрăхĕ — Пăлапуç Пашъел ялĕ;
3. Патăрьел ял тăрăхĕ — Патăрьел ялĕ;
4. Ишлĕ-Шетмĕ ял тăрăхĕ — Ишлĕ-Шетмĕ ялĕ;
5. Хирти Пикшик ял тăрăхĕ — Хирти Пикшик ялĕ;
6. Чемен ял тăрăхĕ — Аслă Чемен ялĕ;
7. Ыхра Çырми ял тăрăхĕ — Ыхра Çыр��и ялĕ;
8. Ксыл-Чишма ял тăрăхĕ — Ксыл-Чишма ялĕ;
9. Çĕнĕ Ахпӳрт ял тăрăхĕ — Çĕнĕ Ахпӳрт ялĕ;
10. Нăрваш-Шăхаль ял тăрăхĕ — Нăрваш Шăхаль ялĕ;
11. Первомайски ял тăрăхĕ — Первомайски;
12. Шăхач ял тăрăхĕ — Шăхач;
13. Сăкăт ял тăрăхĕ — Сăкăт ялĕ;
14. Турхан ял тăрăхĕ — Турхан ялĕ;
15. Тутар-Сăкăт ял тăрăхĕ — Тутар Сăкăчĕ ялĕ;
16. Тури Туçа ял тăрăхĕ — Тури Туçа ялĕ;
17. Тăрăн ял тăрăхĕ — Тăрăн ялĕ;
18. Шăнкăртам ял тăрăхĕ — Шăнкăртам ялĕ;
19. Çĕнъял ял тăрăхĕ — Çĕнъял ялĕ.

• Адрианов Константин Константинович, — чăвашран тухнă малтанхи тухтăрĕсенчен пĕри.
• Айхи Геннадий Николаевич, — чăваш сăвăçи, куçаруçă.
• Алёшев Николай Анатольевич, — спортсмен.
• Антонов Иван Захарович, — çыравçă.
• Ахмеев Василий Николаевич,- ăсчах, АПН академикĕ.
• Ахмеев Гурий Николаевич,- ăсчах.
• Ахмеев Сильвестр Николаевич, -ăсчах.
• Бахмисов Алексей Иванович, — график.
• Бикчурин Рассых Фахрутдинович, — спортсмен.
• Васильев Алексей Григорьевич, — театр актёрĕ, режиссёр.
• Глинкин Борис Николаевич, — спортсмен.
• Григорьев Василий Семенович- ăсчах.
• Давыдов-Анатри Василий Иванович, — кĕвĕ сăвăçи, прозăçă, публицист.
• Деверинская Александра Тимофеевна, - спортсмен.
• Зайцев Алексей Степанович, СССР патшалăх премин лауреачĕ.
• Иванов Герольд Константинович, - ăсчах.
• Игнатьев Василий Герасимович, — прозаик, куçаруçă.
• Ильин Иван Николаевич, — сăвăçă, прозăçă, публицист.
• Исаев Юрий Николаевич, — чăваш чĕлхин тĕпчевçи.
• Исмуков Николай Аверкиевич - ăсчах.
• Калентьева Ирина Николаевна - спортсмен.
• Кокель Алексей Афанасьевич, — сăрăçă, график.
• Герман (Кокель Григорий Афанасьевич) - епископ.
• Кушманов Николай Константинович, — сăвăçă.
• Кутузов Никифор Иванович, генерал-майор.
• Лисина Ева Николаевна, — çыравçă, куçаруçă.
• Ломоносов Герольд Георгиевич, ăсчах.
• Любимова Альбина Васильевна,- сăвăçă.
• Матросов Иван Моисеевич, — журналист.
• Митта Василий Егорович, — сăвăçă, куçаруçă.
• Митта Пётр Егорович, — çыравçă.
• Пазухин Пётр Васильевич, — кĕвĕ фольклорисчĕ.
• Петров Анатолий Алексеевич, — кĕвĕçĕ.
• Садальский Станислав Юрьевич — артист.
• Сакмаров Владимир Аркадьевич, — туба çинче вылякан.
• Салмин Антон Кириллович, — этнолог.
• Сарпи Раиса Васильевна, — сăвăçă.
• Сачкова Людмила Николаевна, - çыравçă.
• Сидоров Пётр Александрович, - ăсчах.
• Силэм Юлия Александровна, — çыравçă.
• Сулейманов Джавдет Шевкетович - ăсчах.
• Талвир Алексей Филиппович, — çыравçă.
• Тарасов Арсений Алексеевич, — сăвăçă, драматург.
• Юхма Михаил Николаевич, — сăвăçă, драматург.

• Чăваш Енри Патăрьел районĕн ял-хулисем
• Патăръел районĕн гимнĕ
• Паянхи сас (хаçат)
• Авангард (хаçат)

• И. М. Матросов, С. Я. Карягин, А. И. Мефодьев. Батыревская энциклопедия. — Шуп.: 2005. — 376 с.