Izvorni kôd stranice Bitka kod Varne

Nemate dopuštenje da uredite ovu stranicu, iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 09:48, 2 juli 2024
Expiry of block: 09:48, 2 juli 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Navedite sve gornje podatke u upite ili zahtjeve za deblokadu. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kôd ove stranice.

{{Infokutija rat
| sukob          = Bitka kod Varne
| dio            = [[Varninski krstaški rat]]<br>[[Osmanlijski ratovi u Evropi]]
| slika          = [[Datoteka:Bitwa pod Warną (fragment - Władysław).jpg|300px]]
| opis_slike     = [[Vladislav III, kralj Poljske|Vladislav III]] vodi konjicu u napad, naslikao [[Jan Matejko]], [[1879.]]
| datum          = [[10. novembar|10. 11.]] [[1444.]]
| mjesto         = Blizu [[Varna|Varne]], današnja [[Bugarska]]
| casus          = 
| rezultat       = Odlučna osmanlijska pobjeda
| posjed         = 
| strana1        = [[Datoteka:POL Przemysł II 1295 COA.svg|20px|link=|alt=]] [[Kraljevina Poljska]]<br /> [[Datoteka:Coa Hungary Country History Vladislaus I (1440–1444).svg|20px|link=|alt=]] [[Kraljevina Ugarska]]{{dn}}<br                                                [[Datoteka:Blason Boheme.svg|20px|link=|alt=]] [[Kraljevina Češka]]<br /> [[Datoteka:Coat of Arms of Lithuania.svg|20px|link=|alt=]] [[Velika Kneževina Litvanija]]<br /> [[Datoteka:CoatOfArmsOfJovanStefanovicBrankovic.png|15px]] [[Srpska Despotovina]]<br /> [[Datoteka:Coat of arms of Wallachia.svg|20px|link=|alt=]] [[Kneževina Vlaška]]<br /> [[Datoteka:Coat of arms of Moldavia.svg|20px|link=|alt=]] [[Kneževina Moldavija]] <br /> [[Datoteka:Coat of Arms of the Emperor of Bulgaria (by Conrad Grünenberg).png|20px|link=|alt=]] [[Pobuna Konstantina i Fružina|Bugarski pobunjenici]]<br /> [[Datoteka:Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors-Or shield variant.svg|20px|link=|alt=]] [[Sveto rimsko carstvo]] <br /> [[Datoteka:Flag of the Papal States (pre 1808).svg|20px|link=|alt=]] [[Papinska država]]<br /> [[Datoteka:Den tyske ordens skjold.svg|20px|link=|alt=]] [[Teutonski red|Teutonski vitezovi]]
| strana2        = [[Datoteka:Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg|20px]] [[Osmanlijsko Carstvo]]
| strana3        = 
| komandant1     = [[Datoteka:POL Przemysł II 1295 COA.svg|20px]] [[Vladislav III, kralj Poljske|Vladislav III]]<br />[[Datoteka:Coat of Arms of Hungary.svg|20px]] [[Janko Hunjadi]]<br /> [[Datoteka:Coat of arms of Wallachia.svg|20px|link=|alt=]] [[Mirča II]]<br /> [[Datoteka:Coat of Arms of the Emperor of Bulgaria (by Conrad Grünenberg).png|20px|link=|alt=]] [[Fružin]]
| komandant2     = [[Datoteka:Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg|20px]] [[Murat II]]
| komandant3     = 
| snage1         = 20.000<ref>{{Cite journal | url = https://books.google.com/books?id=Y-noOrtrox4C&pg=PA275&lpg=PA275&dq=%2220,000+men+advanced+through+bulgaria%22#v=onepage&q=%2220%2C000%20men%20advanced%20through%20bulgaria%22&f=false | title = The Crusades: A History | isbn = 9780826472700 | author1 = Riley-Smith | first1 = Jonathan | date = 30. 7. 2005}}</ref> / 24.000<ref name="google">{{cite journal | url = https://books.google.com/books?i | title = Tirant Lo Blanc | isbn = 9780801854217 | author1 = Martorell | first1 = Joanot | last2 = Galba | first2 = Martí Joan de | date = 23. 7. 1996}}</ref><ref>{{Cite journal | url = https://books.google.com/books?id=ta3Nj6_qIUAC&pg=PR17&lpg=PR17&dq=%22He+became+governor+of+the+kingdom+of+Hungary+and+led+an+army+of+thirty+thousand+men%22#v=onepage&q=%22He%20became%20governor%20of%20the%20kingdom%20of%20Hungary%20and%20led%20an%20army%20of%20thirty%20thousand%20men%22&f=false | title = Tirant Lo Blanc | isbn = 9780801854217 | author1 = Martorell | first1 = Joanot | last2 = Galba | first2 = Martí Joan de | date = 23. 7. 1996}}</ref> (15.000 poljskih, mađarskih, hrvatskih, čeških vojnika, 7000<ref name="books.google">{{Cite journal | url = https://books.google.com/books?id=xeuaoghuq3cC&dq=varne+144+wallachians&q=%22says+seven+thousand+men%22%22#v=snippet&q=%22says%20seven%20thousand%20men%22%22&f=false | title = The Crusade of Varna, 1443–45 | isbn = 9780754601449 | author1 = Imber | first1 = Colin | year = 2006}}</ref> – 8000 <ref name="google" /> vlaških vojnika, 1000 iz Litvanije, Papinske države, Svetog rimskog carstva, Bugarske)
| snage2         = 20.000<ref>Riley-Smith, Jonathan (30. 7. 2005). "The Crusades: A History". {{ISBN|9780826472700}}.</ref> – 24.000<ref>(^ Pears, Sir Edwin (1903). "The destruction of the Greek empire and the story of the capture of Constantinople by the Turks".)</ref> – 60.000<ref name="liptai">Ervin Liptai, ''Magyarország hadtörténete'', {{ISBN|963-326-337-9}}</ref>{{page needed|date=11. 2011}}<br>(15.000 janjičara, spahija, najamničkih vojnika Sultana)
| snage3         =
| žrtve1         = 20.000<ref name="liptai" />–30.000<ref>Johann Wilhelm Zinkeisen</ref>
| žrtve2         = 15.000<ref name="liptai" />
| žrtve3         =
| karta_država   = <!-- Npr., Austrija/BiH/Italija, Pogledaj: Šablon:Lokacijska karta -->
| karta_lat      = 
| karta_long     =
| napomena       = 
}}
'''Bitka kod Varne''' odigrala se [[10. novembar|10. novembra]] [[1444]]. blizu [[Varna|Varne]] u istočnoj [[Bugarska|Bugarskoj]].<ref>{{Cite web|url=https://www.gutenberg.org/files/60156/60156-h/60156-h.htm|title=Dictionary of Battles, by Thomas Benfield Harbottle|website=www.gutenberg.org|access-date=22. 10. 2023}}</ref> Osmanlijska vojska pod vodstvom [[Murat II|Sultana Murata II]] porazila je [[Mađarska|mađarsko]]-[[Poljska|poljsku]] i [[Kneževina Vlaška|vlašku]] vojsku koju su predvodili [[Vladislav III, kralj Poljske|Vladislav III]] (koji je također bio kralj Ugarske), [[Janko Hunjadi]] (u ulozi komandanta udruženih kršćanskih snaga) i [[Mirča II]]. To je bila konačna bitka [[Varninski križarski rat|Varninskog križarskog rata]].<ref>Bodnar, Edward W. ''Ciriaco d'Ancona e la crociata di Varna, nuove prospettive''. ''Il Veltro'' 27, nos. 1–2 (1983): 235–51</ref><ref>Halecki, Oscar, ''The Crusade of Varna''. New York, 1943</ref>

== Pozadina ==
Ugarsko kraljevstvo je ušlo u krizu nakon smrti [[Sigismund, car Svetog rimskog carstva|kralja Sigismunda]] [[1437]]. Njegov zet, koji je bio njegov nasljednik, [[Albert, kralj Ugarske|kralj Albert]] je vladao samo 2 godine i umro [[1439]], ostavivši svoju udovicu, [[Elizabeta Luksemburška|Elizabetu]] s nerođenim djetetom, [[Ladislav V, kralj Ugarske|Ladislavom]]. Ugarski plemići su tada pozvali mladog kralja [[Vladislav III, kralj Poljske|Vladislava III]] da preuzme vladavinu Ugarske, očekujući njegovu pomoć u odbrani protiv Osmanlija. Nakon njegovog krunisanja za kralja Ugarske, više se nikad nije vratio u svoju domovinu, preuzevši vladavinu Ugarske kraljevine pored uticajnog plemića [[Janko Hunjadi|Janka Hunjadija]].

Nakon neuspjelih ekspedicija od [[1440]]. do [[1442]]. na [[Beograd]] i [[Transilvanija|Transilvaniju]], i nakon što su ga je porazio  Hunjadija od [[1442]]. do [[1443]]. u "[[Varninski križarski rat|dugoj kampanji]]", osmanlijski sultan [[Murat II]] potpisao je [[Segedinski mir|desetogodišnje primirje]] s Ugarskom. Nakon što je sklopio mir s [[Karamanije|Karamanijskim emiratom]] u [[Anadolija|Anadoliji]] u augustu [[1444]], odrekao se prijestola i ustupio ga je dvanaestogodišnjem sinu [[Mehmed II|Mehmedu II]].

Očekivavši Osmanlijsku invaziju podstaknutu mladim i neiskusnim novim sultanom, Ugarska se dogovorila s [[Mletačka republika|Mletačkom republikom]] i [[Papa Eugen IV|papom Eugenom IV]] da organizira novu [[Krstaški ratovi|križarsku]] armiju pod vodstvom Hunjadija i Vladislava III. Čuvši za to, Mehmed II je shvatio da je premlad i neiskusan da se uspješno bori protiv koalicije. Opozvao je Murata II na prijestolje da vodi vojsku u bitku, ali Murat II je odbio. Ljut na svog oca, koji se odavno povukao u mirni život u Anadoliji, Mehmed II je napisao: "Ako si ti sultan, dođi i vodi svoju vojsku. Ako sam ja sultan, onda ti ja naređujem da dođeš i da vodiš moju vojsku." Tek nakon što je primio pismo je Murat II odlučio da predvodi osmanlijsku vojsku.

== Pripreme ==
Udružena [[Papinska država|Papinska vojska]] je bila sastavljena uglavnom od mađarskih, poljskih, čeških (čije su udružene armije iznosile 15.000 vojnika) i vlaških (7000 vojnika)<ref name="books.google" /> snaga, s manjim odredima [[Česi|Čeha]], [[Ordeni i nagrade Vatikana|papinskih vitezova]], [[Teutonski red|teutonskih vitezova]], [[Bosanci|Bosanaca]], [[Hrvati|Hrvata]], [[Bugari|Bugara]], [[Litvanci|Litvanaca]] i [[Ruteni|Rutena]] ([[Ukrajinci|Ukrajinaca]]).<ref>Magyarország hadtörténete (1984), str. 102–103.</ref>

Papinski, [[Mletačka republika|mletački]] i [[Republika Đenova|đenovski]] brodovi blokirali su [[Dardaneli|Dardanele]] dok je ugarska armija marširala na Varnu, gdje bi se sastala s papinskom flotom i plovila niz obalu do [[Konstantinopolj|Carigrada]], izbacivši Osmanlije iz Evrope. Ugarsko napredovanje bilo je brzo, osmanlijske tvrđave su zaobiđene, dok su se lokalni Bugari iz [[Vidin]]a, [[Orjahovo|Orjahova]] i [[Nikopolj]]a pridruživali armiji ([[Fružin]], sin [[Jovan Šišman|Jovana Šišmana]] je također učestvovao u kampanji sa svojom gardom). Dana 10. oktobra, blizu Nikopolja, otprilike 7000<ref name="books.google" /> vlaških konjanika pod vodstvom [[Mirča II|Mirče II]], jednog od sinova grofa [[Vlad III Tepeš|Vlada Tepeša]], također se pridružilo.

[[Armeni|Armenske]] izbjeglice u kraljevini Ugarskoj također su učestvovale u ratovima svoje nove države protiv [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlija]] već od bitke kod Varne [[1444]], kada su Armeni viđeni s kršćanskim snagama.<ref>{{cite document | last = Basmadjian | title = Histoire moderne des Armeniens | place = Paris | year = 1922 | page = 45 | language = fr}}</ref>

== Postavljanje ==
U kasnu večer 9. novembra, osmanlijska vojska s oko 50.000 vojnika približila se Varni sa zapada. Na vrhovnom vojnom vijeću kojeg je održao Hunjadi tokom noći, [[papinski legat]] [[Julijan Cesarini]], insistirao je na brzom povlačenju vojske. Međutim, kršćani su se našli između [[Crno more|Crnog mora]], [[Varna (jezero)|Varnenskog jezera]], strmih šumskih nagiba platoa Franga (visokog 356 m) i protivnika. Cesarini je tada predložio taktiku odbrane putem "tvrđave od zaprežnih kola" od [[Husiti|Husita]] do dolaska kršćanske flote. Ugarski velikaši, hrvatski i češki komandanti su ga podržavali, ali mladi (dvadesetogodišnjak) Vladislav i Hunjadi su odbili ovu taktiku odbrane. Hunjadi je izjavio: "Pobjeći je nemoguće, predati se je nezamislivo. Borimo se sa hrabrošću i čašću." Vladislav je ovo prihvatio i dao mu je naredbu. Andreas del Palatio tvrdi da je Hunjadi komandovao "vlaškom vojskom", što je ukazivalo na veliki rumunski dio u Hunjadijevoj ličnoj vojski.<ref>Istoria Romaniei, Vol II, str. 440, 1960.</ref>

U jutro 10. novembra, Hunjadi je postavio vojsku od 20.000 do 30.000 [[križari|križara]] u luk između Varnenskog jezera i platoa Franga; linija je bila duga oko 3,5&nbsp;km. Dvije [[četa|čete]] (barjaci) s ukupno 3500 vojnika od kraljevih poljskih i mađarskih čuvara, ugarskih najamničkih vojnika s barjacima ugarskih plemića držali su centar. Vlaška konjica je ostavljena u rezervi iza centra.

[[Datoteka:Szilágyi Mihály.jpg|mini|250px|[[Mihael Szilágyi]]]]

Desni bok koji se poredao uz brdo prema selu [[Kamenar, Bugarska|Kamenaru]] brojao je oko 6500 ljudi formiranih  u 5 četa. <!-- Prevesti. -- The right flank that lined up the hill towards the village of [[Kamenar, Varna Province|Kamenar]] numbered 6,500 men in 5 banners. --> Biskup Jan Dominek iz Varadina vodio je vojsku sa svojom četom; Cesarini je predvodio četu njemačkih najamničkih vojnika i četu bosanskih. [[Egerska nadbiskupija|Egerski biskup]] vodio je svoju četu, a vojni guverner [[Slavonija|Slavonije]], ban Franko Talovac, predvodio je jednu hrvatsku četu.

Lijevi bok, s ukupno 5000 vojnika formiranih u 5 četa predvodio je [[Mihael Szilágyi]], Hunjadijev šura, i taj bok je bio sačinjen od Hunjadijevih Transilvanaca, Bugara, njemačkih najamničkih vojnika i  četa mađarskih [[velikaš]]a. Iza Mađara, bliže prema Crnom moru i jezeru bio je Wagenburg (tvrđava od zaprežnih kola), kojeg je štitilo 300 ili 600 čeških i [[Ruteni|rutenskih]] najamničkih vojnika pod vođstvom hetmana (kapetana) Ceyka, s Poljacima, Litvancima i Vlasima. Svaku kočiju je štitilo oko 7 do 10 vojnika, a Wagenburg je bio opremljen sa [[bombarda]]ma.

U centru Osmanlijske vojske bili su [[janjičari]] i regruti iz [[Rumelija|Rumelije]], postavljeni oko dva [[Tračani|tračanska]] [[Tumuli|tumula]]. Murat je posmatrao i vodio bitku s jednog od ta dva tumula. Janjičari su iskopali rovove iza jaraka i dvije [[Palisada|palisade]]. Desno krilo se sastojalo od [[spahija]] iz [[Rumelija|Rumelije]], a lijevo krilo se sastojalo od [[Akindžije|akindžija]], [[spahija]] iz [[Anadolija|Anadolije]] i ostalih vojnika. Janjičarski strijelci i neke akindžije bili su postavljeni na platou Franga.

== Bitka ==
[[Datoteka:Battle of Varna.png|mini|250px|Kretanje vojske tokom bitke.]]
[[Datoteka:Varna 1444 Polski Kronika from 1564.jpg|250px|mini|Scena sa bitke kod Varne (1444) na djelu ''Kronika wszystkiego świata'' [[Marcin Bielski|Marcina Bielskog]], izdana 1564.]]

Lahka osmanlijska konjica u jurišu je napala vojsku bana Talovca. Kršćani s lijevog boka uzvratili su napad s bombardima i zaustavili prodor konjice. Nakon toga su kršćani neorganizirano pošli u potjeru za konjicom. Međutim, spahije su ih napale s boka. Vojnici kršćanskog desnog boka pokušali su pobjeći u malu tvrđavu Galatu na drugoj strani zaliva Varne, ali većina ih je poginulo u močvarnom području oko jezera i rijeke [[Devnja|Devnje]], gdje je Cesarini također poginuo. Jedino su se vojnici bana Talovca uspjeli povući iza Wagenburga.

Vojnici drugog osmanlijskog boka napali su Mađare i Bugare [[Mihael Szilágyi|Mihaela Szilágyija]]. Njihov prodor bio je zaustavljen, ali nakon toga su spahije napale ponovo. Hunjadi je odlučio da pomogne i savjetovao Vladislava da sačeka dok se ne vrati; zatim je krenuo naprijed s dvije konjičke čete. Mladi kralj nije poslušao Hunjadijev savjet i poveo u napad 500 poljskih vitezova prema osmanlijskom centru. Pokušali su nadvladati janjičare s ciljem da zarobe Murata i skoro su uspjeli, ali je ispred Muratovog šatora kraljev konj ili pao u zamku ili bio izboden, nakon čega je janjičar Kodja Hazar usmrtio kralja i odrubio mu glavu. Kraljeva glava je predana sultanu i kasnije odnesena na osmanlijski dvor.<ref name=Florescu1>{{cite book |title=Dracula, Prince of Many Faces: His Life and His Times |last=Florescu |first=Radu R. |author2=Raymond McNally |year=1989 |publisher=Little, Brown & Co. |location=Boston |isbn= |page= |pages= |url=https://archive.org/details/draculaprinceofm0000flor}}</ref>{{page needed|date=11. 2011}} Osmanlije su uništile ostatak poljske konjice.

Prilikom povratka, Hunjadi je uporno pokušavao povratiti kraljevo tijelo, ali sve što je uspio uraditi je organizirati povlačenje ostatka svoje vojske; u vojsci je stradalo hiljade žrtava i bila je praktično uništena. Kraljeva glava i tijelo nikad nisu pronađeni. Dvorski pjesnik [[Michael Beheim]] napisao je pjesmu na osnovu priče Hansa Mergesta koji je proveo 16 godina u osmanlijskom zatočeništvu poslije bitke.

== Posljedice ==
{{Također pogledajte|Kosovska bitka}}
[[Datoteka:VarnaMemorial.jpg|mini|desno|240px|Memorialni centar bitke kod Varne, sagrađen na drevnom [[Tračani|tračanskom]] [[Tumuli|tumulu]], nazvan po poginulom kralju.]]
Nakon smrti Vladislava, na vlast kraljevine Mađarske došao je četverogodišnji kralj [[Ladislav V, kralj Ugarske|Ladislav]]. Naslijedio ga je [[Kazimir IV, kralj Poljske|Kazimir IV]] nakon trogodišnjeg [[interregnum]]a (vrijeme od smrti ili silaska s prijestolja jednog vladara pa do stupanja na prijestolje drugog vladara).

Osmanlijske žrtve bile su toliko velike da je Muratu trebalo tri dana da shvati da je pobijedio u bici.<ref name="Setton90">Kenneth Meyer Setton, ''The Papacy and the Levant, 1204-1571: The Fifteenth Century'', Vol. II, (American Philosophical Society, 1978), 90.</ref> Stoga, osmanlijska pobjeda kod Varne, popraćena pobjedom na [[Bitka kod Kosova (1448)|drugoj bici kod Kosova]] [[1448]]. odvratila je evropske države od slanja pomoći [[Bizantijsko carstvo|Bizantijskom carstvu]] tokom osmanlijskog [[Pad Konstantinopolja|pohoda na Konstantinopolj]] [[1453]].

Pobjedom u bici, sklonjene su prepreke koje su spriječavale osmanlijsko širenje u istočnu i centralnu Evropu; daljnim bitkama veliki dio jugoistočne i istočne Evrope došao je u vlast Osmanlijskog Carstva.

== Reference ==
{{refspisak}}

[[Kategorija:Srednji vijek]]
[[Kategorija:Bitke]]
[[Kategorija:Osmansko Carstvo]]
[[Kategorija:1444.]]

Šabloni koji su upotrebljeni na ovoj stranici:

Šablon:Category handler (uredi)
Šablon:Cite book (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Cite document (uredi)
Šablon:Cite journal (uredi)
Šablon:Cite web (uredi)
Šablon:Delink (uredi)
Šablon:Dn (uredi)
Šablon:Fix (uredi)
Šablon:Fix/kategorija (uredi)
Šablon:ISBN (uredi)
Šablon:Infokutija (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Infokutija rat (uredi)
Šablon:Main other (uredi)
Šablon:Page needed (uredi)
Šablon:Refspisak (uredi)
Šablon:Refspisak/styles.css (uredi)
Šablon:Također pogledajte (uredi)
Modul:Arguments (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Category handler (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Check isxn (uredi)
Modul:Citation/CS1 (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/COinS (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Date validation (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Utilities (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/styles.css (uredi)
Modul:Delink (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Hatnote (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Hatnote list (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Infobox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Infobox/styles.css (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/config (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/data (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:No globals (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:See also (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Unsubst (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Yesno (pogledaj izvor) (zaštićeno)

Nazad na Bitka kod Varne.

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Varne"