Izvorni kôd stranice Acidoza

Nemate dopuštenje da uredite ovu stranicu, iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 09:48, 2 juli 2024
Expiry of block: 09:48, 2 juli 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Navedite sve gornje podatke u upite ili zahtjeve za deblokadu. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kôd ove stranice.

{{Infokutija zdravstveno stanje
| naziv                    =Acidoza
| sinonimi                 =Acidemija
|slika                    =Lactic-acid-skeletal.svg
| veličina_slike           = 300px
| alt                      = 
| opis_slike               = [[Bikarbonat]] i [[mliječna kiselina]] (na slici) imaju najznačajniju ulogu u regulaciji acidoze
| izgovor                  = 
| specijalnost             = [[Biohemija]], [[fiziologija]]
| simptomi                 = Nakupljanje kiseline u [[krv]]i
| komplikacije             = 
| pojava                   = Svi uzrasti
| trajanje                 = Neodređeno
| vrste                    = Mtabolička, respiratorna [[fetus]]na
| uzroci                   = Arterijski [[pH]] ispod 7,35
| rizici                   =
| dijagnoza                = Mjerenje kiselosti  [[krvna plazma|krvne plazme]]
| diferencijalna_dijagnoza = [[Alkaloza]]
| prevencija               = 
| tretman                  =  Ispravljanje osnovnog problema
| lijek                    = 
| prognoza                 = 
| frekvencija              = Uobičajena
| smrtnost                 = 
}}
'''Acidoza''' ili '''acidemija'''  je proces koji uzrokuje povećanje [[kiselina|kiselosti]] u krvi i drugim tjelesnim tkivima (tj. povećanje [[koncentracija]] [[vodikov ion|vodikovih iona]]). Ako nije dodatno kvalifikovano, obično se odnosi na kiselost [[krvna plazma|krvne plazme]].

Termin '''''acidemija''''' opisuje stanje niskog [[pH]] krvi, dok se ''acidoza'' koristi za opisivanje procesa koji dovode do ovih stanja. Ipak, termini se ponekad koriste naizmjenično. Razlika može biti relevantna kada pacijent ima faktore koji uzrokuju i acidozu i alkalozu, pri čemu relativna težina oba određuje da li je rezultat visok, nizak ili normalan pH.

Smatra se da se acidemija javlja kada arterijski [[pH]] padne ispod 7,35 (osim kod [[fetus]]a – vidi dolje), dok se njegov pandan ([[alkaloza|alkalemija]]) javlja pri pH iznad 7,45. Potrebna je analiza [[plin arterijske krvi|plinova arterijske krvi]] i drugi testovi da bi se razdvojili glavni uzroci.

Brzina ćelijske metaboličke aktivnosti utiče i, u isto vrijeme, utiče na pH tjelesnih tekućina. Kod [[sisar]]a, normalna pH vrednost arterijske krvi je između 7,35 i 7,50 u zavisnosti od vrste (npr. pH vrednosti arterijske krvi kod zdravih ljudi varira između 7,35 i 7,45). pH vrijednosti krvi kompatibilne sa životom kod sisara ograničene su na raspon pH između 6,8 i 7,8. Promjene pH arterijske krvi (a samim tim i vanćelijske tekućine) izvan ovog raspona rezultiraju nepovratnim oštećenjem ćelija.<ref>Needham, A. 2004. Comparative and Environmental Physiology. Acidosis and Alkalosis.</ref>

==Znaci i simptomi==
[[Slika:Symptoms of acidosis.png|thumb|right|280px| Opći simptomi acidoze.<ref name="Yee2010"/> Obično prate simptome drugog primarnog defekta (respiratornog ili metaboličkog).]]
Zahvaćenost [[CNS|centralnog nervnog sistema]] javlja se češće kod respiratorne nego kod metaboličke acidoze. Znakovi i simptomi koji se mogu uočiti kod acidoze uključuju [[glavobolje]], zbunjenost, [[umor|osećaj umora]], [[tremor]]e, [[somnolencija|pospanost]], [[asterikiza|trepereći tremoi]] i disfunkciju [[moždana kora|moždane kore]], koja može napredovati u [[koma|komu]] ako nema intervencije.<ref name="Yee2010">{{cite journal|vauthors=Yee AH, Rabinstein AA|title=Neurologic presentations of acid-base imbalance, electrolyte abnormalities, and endocrine emergencies|journal=Neurol Clin|date=februar 2010|volume=28|issue=1|pages=1–16|pmid=19932372|doi=10.1016/j.ncl.2009.09.002}}</ref>

==Metabolička acidoza==
{{Glavni|Metabolička acidoza}}
Metabolička acidoza može biti posljedica ili povećane proizvodnje metaboličkih kiselina, kao što je [[mliječna kiselina]] ili poremećaja u sposobnosti izlučivanja kiseline preko [[bubreg]] a, kao što je [[bubrežna tubulska acidoza]] ili acidoza [[zatajenje bubrega|zatajenja bubrega]], što je povezano sa akumulacijom [[urea|ureje]] i [[kreatinin]] a, kao i ostataka [[katabolizam|katabolizma]] proteina metaboličke kiseline

Povećanje proizvodnje drugih [[kiselina]] također može uzrokovati metaboličku acidozu. Naprimjer, [[laktacidoza]] se može pojaviti iz:
#teška ([[Tenzija plinova u krvi|P<sub>a</sub>O<sub>2</sub>]] <36&nbsp;mm Hg) [[Hipoksija|hipoksemija]] koja uzrokuje pad brzina difuzije kisika iz arterijske [[krv]]i u [[tkiva]].
#[[hipoperfuzija]] (npr. [[hipovolemijski šok]]) koja uzrokuje neadekvatnu isporuku kisika krvi u tkiva.

Porast [[laktat]]a koji nije proporcionalan nivou [[piruvat]]a, npr. u mješovitoj venskoj krvi, naziva se "višak laktata", a također može biti pokazatelj [[fermentacija|fermentacije]] zbog [[anaerobni metabolizam|anaerobnog metabolizma]] koji se javljaju u [[mišić]]nim ćelijama, što se vidi tokom napornog vežbanja. Kada se obnovi oksigenacija, acidoza se brzo uklanja. Još jedan primjer povećane proizvodnje kiselina javlja se kod [[gladovanje|gladovanja]] i [[dijabeteska ketoacidoza|dijabeteske ketoacidoze]]. To je zbog akumulacije ketokiselina (preko prekomjerne [[ketoza|ketoze]]) i odražava ozbiljan pomak sa [[glikoliza|glikolize]] na [[lipoliza|lipolizu]] za energetske potrebe.

Potrošnja kiseline zbog [[trovanja]] kao što je gutanje [[metanol]]a, povišeni nivoi [[gvožđe|gvožđa]] u krvi i hronično smanjena proizvodnja [[bikarbonat]]a također može dovesti do metaboličke acidoze.

Metabolička acidoza se kompenzira u [[pluća|plućima]], budući da povećano izdisanje [[ugljik-dioksid]]a brzo pomjera jednadžbu [[pufer]]iranja, kako bi se smanjila metabolička kiselina. Ovo je posljedica stimulacije [[hemoreceptor]]a, što povećava [[alveolska ventilacija|alveolsku ventilaciju]], što dovodi do respiratorne kompenzacije, inače poznate kao [[Kussmaulovo disanje]] (specifični tip [[hiperventilacija]]). Ako ova situacija potraje, pacijent je u opasnosti od iscrpljenosti koja vodi do [[plućna insuficijencija|respiratorne insuficijencije]].

[[Mutacije]] [[izoforme]] [[V-ATPaza]] 'a4' ili 'B1' dovode do distalne bubrežne tubulne acidoze, stanja koje uzrokuje  metaboličke acidoze, u nekim slučajevima sa senzornerfvnom [[gluhoća|gluhoćom]].

[[Plinovi arterijske krvi]]i pokazivati nizak [[pH]], nizak krvni [[HCO3|HCO<sub>3</sub>]] i normalan ili nizak PaCO<sub>2</sub>.
Osim plina iz arterijske krvi, [[anonski jaz]] također može razlikovati moguće uzroke.

[[Henderson-Hasselbalchova jednadžba]] korisna je za izračunavanje pH krvi, jer je krv [[puferski rastvor]]. U kliničkom okruženju, ova jednadžba koristse obično i za izračunavanje [[HCO3|HCO<sub>3</sub>]] iz mjerenja pH i PaCO2 u [[plin]]ovima arterijske krvi. Količina akumulirane metaboličke kiseline također se može kvantificirati korištenjem devijacije puferske baze, procjene metaboličkih izvedenica, za razliku od respiratorne komponente. U hipovolemijskom šoku, naprimjer, približno 50% akumulacije metaboličke kiseline je [[mliječna kiselina]], koja nestaje kako se ispravlja protok krvi i kisični dug.

===Liječenje===
Liječenje nekompenzirane metaboličke acidoze usmjereno je na ispravljanje osnovnog problema. Kada je metabolička acidoza ozbiljna i više se ne može adekvatno kompenzirati [[pluća|plućima]] ili [[bubrezi]]ma, može biti potrebna neutralizacija acidoze infuzijama [[bikarbonat]]a.

===Fetusna metabolička acidemija===
Kod [[fetus]]a, normalni raspon se razlikuje u zavisnosti od toga koji se uzorak iz pupčanog suda uzima ([[pupčana vena]] pH je normalno 7,25 do 7,45; [[pupčana arterija]] pH je normalno 7,18 do 7,38).<ref name="Yeomans">{{cite journal|last=Yeomans|first=ER|author2=Hauth, JC|author3= Gilstrap, LC III|author4= Strickland DM|title=Umbilical cord pH, PCO2, and bicarbonate following uncomplicated term vaginal deliveries (146 infants)|journal=Am J Obstet Gynecol|year=1985|volume=151|pages=798–800|pmid=3919587|doi=10.1016/0002-9378(85)90523-x}}</ref>  Fetusa metabolička [[acidemija]] definira se kao vrijednost pH pupčanog suda i manji od 7,20 i [[bazni višak]] manji od −8.<ref name="Pomerance">{{cite book|last=Pomerance|first=Jeffrey|title=Interpreting Umbilical Cord Gases: For Clinicians Caring for the Fetus or Newborn|year=2004|publisher=BNMG|isbn=978-0-9752621-0-8|location=Pasadena, CA}}</ref>

==Respiratorna acidoza==
{{glavni|Respiratorna acidoza}}
Respiratorna acidoza nastaje kao posljedica nakupljanja [[ugljik-dioksid]]a u krvi ([[hiperkapnija]]) zbog [[hipoventilacija]]. Najčešće je uzrokovana [[pluća|plućnim]] problemima, iako [[povreda glave|povrede glave]], lijekovima (posebno [[anestetik|anestetici]] i [[sedativ]]i) i [[tumor mozga]] mogu uzrokovati ovu acidemiju. Među najčešćim uzrocima su [[pneumotoraks]], [[emfizem]], hronični [[bronhitis]], [[astma]], teška [[pneumonija]] i [[aspiratorna pneumonija|aspiracija]]. Može se pojaviti i kao kompenzacijski odgovor na hroničnu [[metabolička alkaloza|metaboličku alkalozu]].

Jedan od ključeva za razlikovanje respiratorne i metaboličke acidoze je da je kod respiratorne CO<sub>2</sub> povećan dok je [[bikarbonat]] normalan (nekompenziran) ili povećan (kompenziran). Kompenzacija se javlja ako je prisutna respiratorna acidoza, a u hroničnu fazu se ulazi s djelimičnim puferiranjem acidoze preko bubrežne retencije bikarbonata.

Međutim, u slučajevima kada perzistiraju hronične bolesti koje ugrožavaju plućnu funkciju, kao što su [[emfizem]] u kasnoj fazi i određeni tipovi [[mišićna distrofija|mišićnih disatrofija]], kompenzatorni mehanizmi neće biti u mogućnosti da preokrenu ovo acidozno stanje. Kako se proizvodnja metaboličkog bikarbonata iscrpljuje, a vanjska infuzija bikarbonata više ne može preokrenuti ekstremno nakupljanje ugljik-dioksida, povezano s nekompenziranom respiratornom acidozom, obično će se primijeniti [[mehanička ventilacija]].<ref name="urlMedlinePlus Medical Encyclopedia: Respiratory acidosis">{{cite web |url=https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000092.htm |title=MedlinePlus Medical Encyclopedia: Respiratory acidosis |access-date=6. 12. 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20081211063809/http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000092.htm| archive-date= 11. 12. 2008 | url-status= live}}</ref><ref name="urleMedicine - Respiratory Acidosis : Article by Jackie A Hayes">{{cite web |url=http://www.emedicine.com/MED/topic2008.htm |title=eMedicine - Respiratory Acidosis : Article by Jackie A Hayes |access-date=6. 12. 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20081029001457/http://www.emedicine.com/med/TOPIC2008.HTM| archive-date=29. 10. 2008| url-status= live}}</ref>

===Fetusna respiratorna acidemija===
Kod [[fetus]]a, normalni raspon se razlikuje u zavisnosti od toga koja je pupčana žila uzorkovana ([[pupčana vena]] pH je normalno 7,25 do 7,45; [[pupčana arterija]] pH je normalno 7,20 do 7,38).<ref name ="Yeomans" /> Kod fetusa, [[pluća]] se ne koriste za ventilaciju. Umjesto toga, [[placenta]] obavlja ventilacijske funkcije ([[razmjena plinova]]). Fetusna respiratorna acidemija definira se kao pH vrijednosti pupčanog suda  manjoj od 7,20 i pupčane arterije [[PCO2|PCO<sub>2</sub>]] od 66 ili više ili PCO<sub>2</sub> pupčane vene od 50 ili više.<ref name="Pomerance"/>

==Također pogledajte==
* [[Alkalizirajuće sredstvo]]
* [[Alkalna dijeta]]
* [[Hemijska ravnoteža]]
* [[Kiselinsko-bazna homeostaza]]
* [[Kiselinsko-bazni disbalans]]
* [[Kaktacidoza]]
* [[pCO2]]
* [[pKa]]
* [[Plin arterijske krvi]]

==Reference==
{{Reflist}}

==Dopunska literatura==
{{Refbegin}}
*Hobler KE, Carey LC. Effect of acute progressive hypoxemia on cardiac output and plasma excess lactate. ''Ann. Surg.'' 1973 Feb;177(2):199-202.
*Hobler KE, Napodano RJ. Tolerance of swine to acute blood volume deficits. ''J Trauma.'' 1974 Aug;14(8):716-8.
*Rose, BD, Post TW. ''[https://www.mhprofessional.com/9780071346825-usa-clinical-physiology-of-acid-base-and-electrolyte-disorders-group Clinical Physiology of Acid-Base and Electrolyte Disorders, 5th ed.]{{Mrtav link}}'' (No content available.) 2000. New York: McGraw Hill Professional.
{{Refend}}

==Vanjski linkovi ==
{{Wikirječnik}}
{{Medical resources
|DiseasesDB     = 87 
|ICD10          = {{ICD10|E|87|2|e|70}} 
|ICD9           = {{ICD9|276.2}} 
|ICDO           = 
|OMIM           = 
|MedlinePlus    = 001181 
|eMedicineSubj  = 
|eMedicineTopic = 
}}
{{Patologija tečnosti, elektrolita, kiselina i baza}}
{{Authority control}}

[[Kategorija:Geni na hromosomu 15]]
[[Kategorija:Kielinski-bazni poremećaji]]

Šabloni koji su upotrebljeni na ovoj stranici:

Šablon:Authority control (uredi)
Šablon:Category handler (uredi)
Šablon:Cite book (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Cite journal (uredi)
Šablon:Cite web (uredi)
Šablon:EditAtWikidata (uredi)
Šablon:Fix (uredi)
Šablon:Fix/kategorija (uredi)
Šablon:Glavni (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Hlist (uredi)
Šablon:ICD10 (uredi)
Šablon:ICD9 (uredi)
Šablon:Infobox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Infokutija zdravstveno stanje (uredi)
Šablon:Main other (uredi)
Šablon:Medical resources (uredi)
Šablon:Medicinski izvori (uredi)
Šablon:Mrtav link (uredi)
Šablon:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Niz dužina (uredi)
Šablon:Niz dužina/srž (uredi)
Šablon:Niz lijevo (uredi)
Šablon:Niz traži (uredi)
Šablon:Niz traži/logika (uredi)
Šablon:Normativna kontrola (uredi)
Šablon:Patologija tečnosti, elektrolita, kiselina i baza (uredi)
Šablon:Plainlist/styles.css (uredi)
Šablon:Refbegin (uredi)
Šablon:Refbegin/styles.css (uredi)
Šablon:Refend (uredi)
Šablon:Reflist (uredi)
Šablon:Refspisak (uredi)
Šablon:Refspisak/styles.css (uredi)
Šablon:Side box (uredi)
Šablon:Sporedni okvir (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Str find (uredi)
Šablon:Wdib (uredi)
Šablon:Wikirječnik (uredi)
Modul:Arguments (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Authority control (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Category handler (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Check for unknown parameters (uredi)
Modul:Citation/CS1 (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/COinS (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Date validation (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Utilities (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/styles.css (uredi)
Modul:EditAtWikidata (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Hatnote (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Hatnote list (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:I18n (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Infobox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Infobox/styles.css (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:InfoboxImage (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:List (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Main (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/config (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/data (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:No globals (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:ResolveEntityId (uredi)
Modul:Side box (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Modul:Side box/styles.css (uredi)
Modul:String2 (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:TableTools (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Modul:Unsubst (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:WikidataIB (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:WikidataIB/i18n (uredi)
Modul:WikidataIB/nolinks (uredi)
Modul:WikidataIB/titleformats (uredi)
Modul:Yesno (pogledaj izvor) (zaštićeno)

Nazad na Acidoza.

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Acidoza"