Penn-ar-Bed

Penn-ar-Bed (distaget: [ˌpɛnarˈbeːt]; Finistère e galleg hag ent-ofisiel, distaget: [fi.nis.tɛʁ]) zo unan eus ar pemp departamant a oa bet savet e Breizh da heul ar Reveulzi c'hall. E kornaoueg ar vro emañ, Kemper eo ar pennlec'h anezhañ, hag an 29 an niverenn roet dezhañ.

Gwezhall e veze anvet Finister e brezhoneg, diwar an anv gallek^[2].

Istor

Krouet eo bet e 1790 diwar rannadenn proviñs Breizh etre pemp departamant. Ar prefeti a zo bet staliet e Kemper, hag ar prefeti mor e Brest. Anvet eo bet diwar un anv kozh roet er Grennamzer da Veg Lokmazhe (e kumun Plougonvelen) bet kredet bezañ ar c'hornôkañ lec'h e kevandir Eurazia, houmañ lakaet da lodenn bennañ ar bed. Hiziv an deiz emañ perzh eus Rannvro Breizh.

Evit sevel departamant Penn-ar-Bed ez eus bet kemeret ul lodenn vras eus Kerne, er su, kontelezh hag eskopti kozh Bro-Leon penn-da-benn, er biz ul lodenn eus Bro-Dreger, hag ul lodennig eus Bro-Wened er gevred, e-tro an Arzhanaou.

Istor melestradurel

Ar prefeti e Kemper

Dispac'h gall : Lodennet e voe departamant Penn-ar-Bed etre eizh bann; setu amañ o roll: Brest, Karaez-Plougêr, Kemper, Kemperle, Landerne, Lesneven, Montroulez ha Pontekroaz.
27 a viz Genver 1790 - Diviz kannaded Breizh war harzoù departamant Penn-ar-Bed (rannadur Bro-Dreger koulz hag hini senesaliezh Karaez ha kanton an Arzhanaou distaget diouzh Bro-Wened);
20 a viz Eost 1790 - Kemper lakaet da bennlec'h Penn-ar-Bed gant ar Vodadeg Vroadel Bonreizhañ a-enep tuidi Landerne;
17 a viz Gouere 1793 - Goude m'eo bet kaset d'al lezvarn melestrerien Penn-ar-Bed emañ staliet ar C'hengor melestradurel e Landerne, met chom a ra an darn vuiañ eus ar paperennoù e Kemper adanvet "Montagne-sur-Odet";
22 Mae|22 a viz Mae 1794 - 26 melestrer Penn-ar-Bed dibennet e Brest evit bezañ bet kevrededourien;
5 a viz Du 1794 - Kemper adlakaet da bennlec'h gant ar Goñvañsion Vroadel;
17 a viz C'hwevrer 1800 (28 Pluviôse, An VIII) - Lezenn war ar rannadur melestradurel e Bro-C'hall : ur prefed lakaet e penn melestradurioù an departamantoù ha krouidigezh an arondisamantoù gant un isprefed war ar bazenn uhelañ - Roll an arondisamantoù : Kemper, Brest, Kastellin, Montroulez, Kemperle.
1857 - Staget eo Lokunole ouzh Penn-ar-Bed;
1926 - Lamet eo Kemperle diouzh roll an arondisamantoù;
1973 - Brest hag ar c'humunioù war he zro bodet er Kumuniezh kêrioù Brest;
6 a viz C'hwevrer 1999 - Kentañ lezenn war bodañ ar c'humunioù e kumuniezhioù kumunioù - War ar prantad 2000-2003 e padas an divizoù a-raok ma vo goloet an departamant a-bezh. N'eus nemet teir c'humun chomet er-maez eus ur gumuniezh neuze:Enez-Sun, Lokorn^[3] hag Enez-Eusa.

Ragistor

E Ploeneg eo bet kavet roudoù koshañ un tan oaled e Europa (deiziataet 400 000 bloaz).

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

1934-1936: ar c'huzul-departamant a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[4].

Bremañ

51 gumun a zo ur skol Diwan pe ur skol zivyezhek enno. 3,8% eus bugale an departamant a zo ganti er c'hentañ derez. Ofis Publik ar Brezhoneg
Ar skritelladur a zo ul lodenn diouti e brezhoneg e Penn-ar-Bed, dreist-holl skritelloù ar c'humunioù.
E 1999 e oa bet graet un enklask gant an INSEE hag e oa bet kavet e oa tro 132 000 brezhoneger e departamant Penn-ar-Bed. Er bloavezh 2005 e oa 4 333 skoliad en hentennoù Diwan ha divyezhek.

Skoed

E ardamezioù a zispak ul leon (ardamez Bro-Leon) tal-ouzh-tal gant ur maout (ardamez Kernev) gant pemp erminig a-us (evit 5 departamant Breizh).

Douaroniezh

Kêrioù pennañ (en tu-hont da 10 000 annezad enno)

**Kêrioù pennañ an departamant**
Kumun	Poblañs (2020)	Arondisamant
Brest	139 456	Arondisamant Brest
Kemper	63 473	Arondisamant Kemper
Konk-Kerne	20 209	Arondisamant Kemper
Montroulez	14 709	Arondisamant Montroulez
Landerne	16 025	Arondisamant Brest
Douarnenez	13 956	Arondisamant Kemper
Gwipavaz	15 196	Arondisamant Brest
Plougastell-Daoulaz	13 277	Arondisamant Brest
Kemperle	12 077	Arondisamant Kemper
Plouzane	13 558	Arondisamant Brest
Ar Releg-Kerhuon	11 710	Arondisamant Brest

Gwelet ivez

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Penn-ar-Bed

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Dave ha notennoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ "Finister" war al lec'hienn devri.bzh
↑ Lokorn a zo deuet da vezañ ezel eus Kemper Kumuniezh e 2011.
↑ Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] "Finister" war al lec'hienn devri.bzh

[3] Lokorn a zo deuet da vezañ ezel eus Kemper Kumuniezh e 2011.

[4] Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 264, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[1]