Gwenrann

• Erwan Vallerie ː Uuenran, 857; in plebe Keriac, 861; Uuerrann, 865; Uueran, 876; Uuenrann, Uuenran, XIt; Guarranda, Guerrandiae, 1070; Guarranda, 1095; Guerran, Guerrandia, 1112; Garranda, 1129; Guerrann, 1160; Guerrandia, 1194; Garrandia, Guenrandia, 1252; Guerrande, 1263; Guerrandia, Guenrandia, 1330; Guenrant, 1330; Guerrande, 1343; Guerrand, 1355; Gueriande, 1414; Garande, 1450; Garande, 1451; Guerandia, Guerrandia, 1453; Anguerrande,1479^[2]

Gwenrann a zo ur stumm a orin lennek, diwar an henvrezhoneg Uuenrann, ennañ uuen, hag a dalvez « gwenn », « glan », « sakr », ha rann, hag a dalvez « tachenn ». E-kichen ar stumm Gwenrann e kaver ivez, koulz er yezh komzet hag er yezh skrivet, ar stumm hengounel Gwerrann. En hevelep doare hag en anvioù-lec'h all, evel Perroz (e Perroz-Hamon, Perroz-Gireg pe Sant-Ke-Perroz) ez eo aet ar strollad / -nr- / da / -rr- /. En henvrezhoneg e kaved dija ar stumm emdroet Uueran (Kartuler Redon, IX^vet kantved). Ha tostoc'h deomp ez eo testeniekaet, da skouer, Guéran e-barzh geriadur Cillart de Kerampoul, Gwerann dindan pluenn Yeun ar Gow, ha Uereñn e brezhoneg ar vro.

Moarvat e ra berzh ar stumm Gwenrann en abeg ma seblant ober dave d’ar paludoù holen.

Kentañ Feur-emglev Gwenrann, sinet d'an 12 a viz Ebrel 1365, a lakas fin da Brezel Hêrezh Breizh hag a zisplegas lezenn hêrezh dugelezh Breizh.

Dre Eil Feur-emglev Gwenrann, d'ar 4 a viz Ebrel 1381, a voe daskoret e zugelezh da Yann IV (dug Breizh) gant ober le da Roue Bro-C'hall, ha kas kuit e guzulierien saoz.

Roll ar sinerien

Perrot Abraham, Jean d'Andigné, Berthelot d'Angoulvent, Guillaume Anseau^[4], Pierre de l'Argentaye, Jean de Barac'h^[5], Jean Le Barbu, Jean Baratier^[6], Robin de la Barre^[7], Guillemet Baudré^[8], Alain du Bois, Geffroy Le Borgne, Pierre Botherel d'Appigné, Yves de Coëtquis, Jean Coué, Guillaume Couppu; Perrot des Ebles^[9], Sylvestre de la Feillée; Alain Ferron, Guillaume II Grignon, abad Boken ^[10], Rolland de Guémadeuc, Guillaume Hirel ^[11], Jean Merien de Kerizac, (?) Mérien de Kernevenoy, Acharis d'Iffer^[12], Even de Keranrais, Guyon de Longaulnay, Jean de la Marche, Guillaume Paris, Alain de Quéhéon, Rolland Taillard ^[13], Olivier de Trélan; Guillaume du Taillis^[14], Rolland de la Villéon (de Saint-Alban); Jean et Olivier de la Villéon (des Marais); Olivier d'Yvignac^{(Daveoù a vank)}.

• Krouet e voe kumun Gwenrann e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe da benn Kanton Gwenrann. Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Gwenrann da benn Bann Gwenrann^[15]. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Savenneg^[16].

• Krouet e voe kumun An Turball e 1865 diwar ul lodenn eus tiriad kumun Gwenrann^[17].

• Mervel a reas 276 gwaz ag ar gumun abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 4,4 % eus he foblañs e 1911^[18].

• Mervel a reas 25 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv^[19].
• D'an 3 a viz Genver 1943 e kouezhas ur c'harr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Gwenrann; pevar nijour a voe lazhet, ar c'hwec'h nijour all eus e baread a voe tapet gant an Alamaned^[20].

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[21].

• D'an 18 a viz Here 2010 e oa bet votet live 1 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

• Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1999.
• E distro-skol 2024 e oa 31 skoliad enskrivet er skol Diwan (2 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[22].

Niver a annezidi

• Guillaume Calon, bezamiral Breizh e 1488
• Claude Bazin de Bezons, provost kuzul-chalonied Gwennrann e 1683
• François Guillemot de Villebois (1681 Gwenrann - 1760 Tartu, Estonia), besamiral rusian.
• Guillaume Charault, aotrou Merionneg, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1750; laket en enor e 1775.
• Mathieu-François Fouquer, aotrou Kersalio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1759; laket enor e 1785.
• Anne François Augustin de La Bourdonnaye (1747 Gwenrann - 1793 Dacs), beskont ha jeneral.
• Louis de Sol de Grisolles (1761 Gwenrann – 1836 Bourdel), ofisour er verdeadurezh c’hall ha diwezhatoc’h penn chouan.
• Louis François Foucher de Careil (1762 Gwenrann – 1835 Garches), jeneral rannlu e-pad brezelioù Napoleon, letanant ar roue. E anv a c’heller gwelet dindan ar Volz-Enor e Pariz.
• Charles-François Fouquer de Kersallio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1782
• Gustave Clétiez (Gwerrann 1830 - 1896), ograouer, livour ha priour.
• Henri Quilgars, (Gwerrann 1877 – Penc'herieg 1937), arkeologour hag istorour. Skrivet en doa meur a bennad ha meur a levr diwar-benn glad hag istor Bro Gwenrann.
• Gustave Tiffoche (Sant-Nazer 1930 - Gwenrann 2011), priour, kizellour ha livour
• Pascal Bertho, ganet e 1964 e Gwenrann, senarioour ha treser bannoù treset.
• Denys Quistrebert, ganet e 1971 e Gwenrann, aozer bannoù treset.
• Gérard Lanvin, aktour, emañ o chom e Gwenrann.

•   Dinkelsbühl (Alamagn)
•   Dolgellau (Kembre)
•   Almagro (Spagn)
•   Castro Marim (Portugal)

•  
  Maner Careil
•  
  Ar mogerioù-kreñv
•  
  Iliz katolik Sant-Albin
•  
  Paludoù holen

• Chapel Itron-Varia Wenn
• Mirdi ar verc'hodenn.
• Ti ar baluderien.
• Terre de sel, mirdi, sal-diskouezadeg ha stal kevelouri ar baluderien.
• Monumant ar re varv e bered Gwenrann, luc’hskeudenn^[24]. Dioueliet e voe d’ar 1 a viz Du 1920 ^[25].
• Monumant ar re varv e bered Ar Vadalen, luc’hskeudenn^[26].

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

• Festival al Levr e Breizh: bep bloaz e miz Du adalek 2003

• Les Celtiques de Guérande (Festoù keltiek Gwenrann): aozet bep bloaz gant ar c'helc'h keltiek « Bro-Gwenrann », e miz Eost, adalek 1990
• La Voix des Orgues (Mouezh an Ograoù): sonadegoù en iliz-chabistr Sant-Albin, d’ar Gwener da noz peurliesañ, e miz Gouere hag e miz Eost, adalek 1955
• Festival Terres Blanches (Festival Douaroù Gwenn): 2005-2012

• La Fête Médiévale de Guérande (Fest krennamzerel Gwenrann): bep bloaz e miz Mae e-pad daou zevezh
• Fête des Métais (Fest ar Verourien): bep bloaz e miz Gouere, da vare Gouel Mari-Vadalen, adalek 1980, e-kichen ar gêriadennig "Ar Vadalen"

• An Turball.

• Lec'hienn ofisiel an ti-kêr
• Holen Gwenrann
• Mirdi ar verc'hodenn
• Ti ar baluderien
• Terre de sel
• Kelc'h keltiek « Bro-Gwenrann »

• Alain Gallicé, Guérande au Moyen âge : Guérande, Le Croisic, le pays guérandais du milieu du XIVe au milieu du XVIe siècle, Roazhon, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2003, 411 p.
• Alain Gallicé, François-Xavier Grelet et Gildas Buron, Guérande : cité médiévale, La Crèche, Geste éditions, 2008, 203 p.
• Henri Quilgars, Petite histoire du pays et de la ville de Guérande, suivie de Guérande, terre bretonne, Cressé, Éd. des Régionalismes-PyréMonde-Princi Negue, coll. « Monographies des villes et villages de France », 2011 (embannadur kentañ 1922), 126 p.