Прагляд зыходнага тэксту старонкі Кодэксы мая

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:
[[Файл:Láminas 8 y 9 del Códice de Dresden.jpg|thumb|Рэканструкцыя [[Дрэздэнскі кодэкс|Дрэздэнскага кодэкса]], 8-я і 9-я старонкі]]

'''Ко́дэксы ма́я''' ({{lang-yua|pik hu'un}}) — [[Пісьмо мая|іерагліфічныя]] [[Месаамерыканскія кодэксы|рукапісы]] цывілізацыі [[Цывілізацыя мая|мая]]. Тэхнічна маянскі [[кодэкс (кніга)|кодэкс]] уяўляе сабой складзеную ў выглядзе гармонікі паласу месаамерыканская паперы («аматль», на мове [[юкатекская мова|юкатэка]] ''huun''), вырабленай з [[луб]]а расліны {{bt-bellat|аматэ|Ficus insipida}}. Складкі гармонікі — асобныя «старонкі» — маглі быць пакрыты выявамі і надпісамі з пярэдняга і адваротнага боку, абарот часам не запаўнялі тэкстам і малюнкамі.
Тэксты не прызначаліся для чытання падрад, структурна яны дзяліліся на тэматычныя блокі. Змястоўна захаваныя кодэксы мая з’яўляюцца жрэцкімі [[трэбнік]]амі (тэрмін [[Юрый Валянцінавіч Кнарозаў|Ю. В. Кнарозава]]), якія прысвечаны [[рытуал]]у, [[астраномія|астраноміі]] і [[астралогія|астралогіі]], прароцтвам і варажбітным практыкам, разліку сельскагаспадарчых і каляндарных цыклаў. З іх дапамогай жрацы тлумачылі з’явы прыроды і дзеянні боскіх сіл і праводзілі рэлігійныя абрады.
Кодэксы былі прадметам паўсядзённага жрэцкага ўжытку і нярэдка змяшчаліся ў магілу пасля смерці ўладальніка. Традыцыя кодэксаў працягнулася ў [[Іспанская каланізацыя Амерыкі|каланіяльную эпоху]] ў [[хроніка]]х і так званых зборніках «[[Чылам Балам]]» (запісаных [[лацінскі алфавіт|лацініцай]]), у якіх прысутнічаюць усе пералічаныя тэмы, а таксама ўтрымліваюцца гістарычныя звесткі. [[Лексіка]], [[граматыка]] і структура гістарычных тэкстаў прама суадносяцца з афіцыйнымі надпісамі мая класічнага перыяду, вядомымі з [[эпіграфіка|эпіграфікі]].

Тэхналогію вытворчасці аматля індзейцы мая распрацавалі каля V стагоддзя, упершыню ў гісторыі [[Месаамерыка|Месаамерыкі]]. У Цэнтральнай Мексіцы аж да іспанскага заваявання для кніг выкарыстоўвалася вырабленая скура [[ягуар]]а, аленя ці [[ламанціны|ламанціна]]. Усе кодэксы мая, якія дайшлі да нашых дзён, выраблены прыкладна ў XI—XIV стагоддзях, аднак у пахаваннях [[Месаамерыканская храналогія|класічнага перыяду]] археолагі выяўляюць рэшткі кніг-кодэксаў у выглядзе зліплай масы з фрагментамі фарбы; {{comm|на сёння|2016 год}} не існуе тэхналогіі іх прачытання.

Мяркуючы па паведамленнях іспанскіх храністаў, яшчэ ў пачатку XVI стагоддзя існавалі вялікія жрэцкія і ўрадавыя бібліятэкі, аднак іх знішчалі [[канкістадор]]ы і каталіцкія місіянеры. Найбуйнейшае кніжнае [[аўтадафэ]] правёў у [[Мані (Юкатан)|Мані]] ў 1562 годзе біскуп Юкатана [[Дыега дэ Ланда]], тады былі спалены 27 рукапісаў. У адносна цэлым выглядзе к XIX стагоддзю захаваліся толькі тры кодэксы мая, названыя па гарадах, дзе яны захоўваюцца ([[Дрэздэнскі кодэкс|Дрэздэнскі]] — адзіны, які захаваўся цалкам, [[Парыжскі кодэкс|Парыжскі]] і [[Мадрыдскі кодэкс|Мадрыдскі]]).

У 1971 годзе было абвешчана аб існаванні чацвёртага маянскага дакумента — [[Кодэкс Гралье|Кодэкса Гралье]], як мяркуецца, знойдзенага ў пахаванні ў [[Ч’япас]]е, але адносна яго сапраўднасці вядуцца дыскусіі. Захаваныя кодэксы мая прыцягнулі ўвагу даследчыкаў яшчэ ў XIX стагоддзі, неаднаразова перадрукоўваліся і сталі матэрыялам, на аснове якога [[Юрый Валянцінавіч Кнарозаў|Юрый Кнарозаў]] у 1950-я гады расшыфраваў [[пісьмо мая]]. Поўны пераклад усіх чатырох рукапісаў мая на [[руская мова|рускую мову]] быў надрукаваны ў 1975 годзе. У 1999 годзе ў Мексіцы быў апублікаваны «Кампендыум Шкарэт», у якім утрымліваўся пераклад трох кодэксаў на [[іспанская мова|іспанскую мову]], каталог іерогліфаў з чытаннем і даследчыя матэрыялы Ю. В. Кнарозава.

== Гісторыя ==
[[Файл:Affresco - Uaxactun.jpg|thumb|Фрэска з грабніцы ў [[Уашактун]]е. Верагодна, у аналагічным стылі выконваліся і кодэксы класічнага перыяду]]

=== Дакалумбава эпоха ===
Пра пісьмовую традыцыю мая вядома вельмі мала: нягледзячы на тое, што амаль 90 % тэкстаў мая могуць быць прачытаны, дагэтуль няма зводнага слоўніка [[класічная мова мая|іерагліфічнае мовы]], навуцы не вядома значэнне каля 25 % пісьмовых знакаў. Наяўныя пісьмовыя крыніцы даіспанскага і каланіяльнага перыяду ўтрымліваюць толькі адрывачныя дадзеныя. Гісторыкі Месаамерыканскіх пісьмовых культур вымушаны звяртацца да рэканструкцыі і ўскосных крыніц: [[Паліналогія|этнабатанічнага]] аналізу, малюнкаў на каменных [[стэла]]х і керамікі і т. д.<ref name="Tobin">{{cite web|url=http://www.mathcs.duq.edu/~tobin/maya/|title=The Construction of the Codex In Classic- and Postclassic-Period Maya Civilization|author=Thomas J. Tobin|date=2001|access-date=2015-04-10|lang=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20021017172935/http://www.mathcs.duq.edu/~tobin/maya/|archive-date=17 кастрычніка 2002|url-status=dead}}</ref>

З канца ХХ стагоддзя ў маянскіх пахаваннях на тэрыторыі Мексікі і [[Гватэмала|Гватэмалы]] сталі выяўляць спарахнелыя рэшткі кніг, пакладзеных у адну магілу з іх прыжыццёвымі ўладальнікамі. Пры раскопках у [[Эль-Мірадор]]ы былі выяўлены дзве магілы прадстаўнікоў знаці раннекласічнага перыяду, датаваныя прыкладна 450-мі гадамі. Там і былі знойдзены найстаражытнейшыя маянскія кодэксы, прычым вырабленыя не толькі з [[Месаамерыканскія кодэксы#Тэхналогія вырабу|аматэ]], але і з апрацаванай скуры, паходжанне якой не ўдалося ўстанавіць. Рукапісы цалкам спарахнелі і набраліся вапнай, крышталі якой працялі тое, што засталося ад складзеных лістоў. Аналагічныя знаходкі былі зроблены пры раскопках пахаванняў у [[Уашактун]]е, [[Гуайтан]]е, [[Сан-Агусцін-Акасагуастлан]]е і [[Небах]]е (Гватэмала), у [[Алтун-Ха]] ў [[Беліз]]е і [[Капан (горад мая)|Капане]] ў [[Гандурас]]е. Кнігі з Уашактуна і Алтун Ха адносяцца да [[Мая (цывілізацыя)|ранняга класічнага перыяду]], у Небахе і Капане — [[Мая (цывілізацыя)|позняга класічнага]], у Гуайтане — [[Мая (цывілізацыя)|ранняга посткласічнага]]. У Капане быў знойдзены [[склеп]] з багатым інвентаром — вялікай колькасцю размаляванай керамікі і скульптуры, касцяных і [[Нефрыт (камень)|нефрытавых]] вырабаў. Акрамя рэштак кодэксаў, быў знойдзены і посуд з [[пігмент]]амі. Гэта дазволіла ідэнтыфікаваць пахаванага як п��сца высокага рангу <ref name = "Tobin" />. Ні адна са спроб раскрыць кодэксы не мела поспеху: пісчы матэрыял спарахнеў і спрасаваўся ва ўмовах высокай вільготнасці; сярод праху выразна бачныя рэшткі мінеральных пігментаў. На думку Т. Уайтынга, гэтыя рэшткі ўжо ніколі не будуць прачытаны, хоць археолагі і захоўваюць іх{{sfn|Whiting|1998|p=207—208}}.

К пачатку іспанскага заваявання ў мая была вялікая колькасць кодэксаў. У асноўным гэта былі жрэцкія [[трэбнік]]і, якія меліся ва ўсіх гарадах і нават паселішчах. Іменна гэта тлумачыць, што рэпертуар захаваных кодэксаў імі і абмяжоўваецца. Упрыгожаныя трэбнікі траплялі ў выглядзе трафея да іспанскіх заваёўнікаў і далей перапраўляліся ў Еўропу сярод іншай ваеннай здабычы і «дзівосаў» Новага Свету{{sfn|Кнорозов|1975|с=228}}.

Рытуальныя тэксты ствараліся пад непасрэдным кіраўніцтвам вярхоўнага жраца. У перыяд гегемоніі [[Маяпанская ліга|Маяпанскай лігі]] гэта пасада была спадчыннай і ўтрымлівалася родам Ах Май. У далейшым кожны горад-дзяржава меў уласнага вярхоўнага жраца. Трэбнікі, відаць, перыядычна абнаўляліся ў адпаведнасці з рэлігійна-палітычнай кан’юнктурай; выпраўлены эталонны варыянт капіраваўся і распаўсюджваўся сярод радавога жрэцтва. Характэрна, што памерлых жрацоў працягвалі хаваць разам з іх рукапісамі{{sfn|Кнорозов|1975|с=228}}.
Памеры бібліятэк, верагодна, былі значнымі і супастаўнымі з культурамі Старога Свету. [[Алонса дэ Сарыта]] пісаў, што ў 1540 годзе ён бачыў у гарах Гватэмалы «мноства рукапісаў, якія апісваюць гісторыю мясцовых індзейцаў за перыяд, які перавышае восемсот гадоў», якія перакладалі для яго самыя старыя людзі{{sfn|Zorita|1963|p=271—272}}.

=== Страта іерагліфікі ===
[[Файл:Diego de Landa.jpg|thumb|left|Дыега дэ Ланда, епіскап Юкатана. ''Партрэт XVI ст. з манастыра ў [[Ісамаль|Ісамалі]]'']]

Калі пачалася [[Заваяванне Мексікі|канкіста]], каталіцкія місіянеры распрацавалі [[лацінскі алфавіт]] для мовы [[Юкатэкская мова|юкатэка]] і стварылі пры манастырах своеасаблівыя інтэрнаты для выхавання новага пакалення індзейскай арыстакратыі ў духу новых каштоўнасцей і еўрапейскай культуры{{sfn|Кнорозов|1975|с=226}}.
Дакалумбава кніжная культура пасля стварэння друкарань у Мексіцы (1528) зусім не аказвала ўздзеяння на новае інфармацыйнае асяроддзе<ref name="Tobin" />. Усяго захавалася 22 дакалумбавы кодэксы (усіх народаў — мая, [[ацтэкскія кодэксы|ацтэкаў]], [[Міштэкскае пісьмо|міштэкаў]]) і яшчэ 50 было створана ў час канкісты ці адразу пасля яе заканчэння{{sfn|Krayna|1999|p=92}}.

Сучасныя даследчыкі падкрэсліваюць, што маштабы знішчэння пісьмовых помнікаў місіянерамі ў вядомай ступені перабольшаныя. Для культуры мая знакавым лічыцца [[аўтадафэ]] 12 ліпеня 1562 года ў [[Мані (Юкатан)|Мані]], учыненае епіскапам [[Дыега дэ Ланда]]й. Падставай для яго сталі звесткі аб адпадзенні нядаўна хрышчаных індзейцаў у [[язычніцтва]] і аб сумяшчэнні традыцыйных рэлігійных абрадаў з хрысціянскімі. Так, у 1561 годзе ў Мані было [[распінанне, пакаранне|раскрыжавана]] немаўля, гэта значыць, па традыцыйных уяўленнях, адпраўлена з пасланнем да вышэйшых сіл, у дадзеным выпадку — да хрысціянскага Бога{{sfn|Ершова|2002|с=131}}.
Згодна з паведамленнем [[езуіт]]а Дамінга Радрыгеса, на гэтым аўтадафэ місіянеры знішчылі каля 5000 розных «[[ідал]]аў», 13 каменных [[алтар]]оў і 27 меншых камянёў з выявамі, 197 сасудаў з малюнкамі і 27 рукапісаў на аленевай скуры{{sfn|Кнорозов|1955|с=241}}. Зрэшты, знішчэнне рукапісаў практыкавалася і раней. Дэ Ланда згадваў, што ў 1541 годзе пасля ўзяцця горада [[Мерыда (Мексіка)|Ціха]] місіянеры выявілі, што:
{{пачатак цытаты}}
Гэтыя людзі ўжывалі таксама пэўныя знакі (''caracteres'') ці літары (''letras''), якімі яны запісвалі ў сваіх кнігах свае старажытныя справы і свае навукі. Па іх, па постацях і некаторых знаках (''senales'') у постацях яны даведваліся свае справы, паведамлялі іх і навучалі. Мы знайшлі ў іх вялікую колькасць кніг гэтымі літарамі і, паколькі ў іх не было нічога, у чым не мелася б забабон і хлусні дэмана, мы іх усе спалілі; гэта іх надзвычайна засмуціла і прычыніла ім пакуты{{sfn|Кнорозов|1955|с=193}}.
{{канец цытаты}}

Пасля ўсталявання іспанскага каланіяльнага рэжыму граматныя індзейцы перайшлі на лацінскую пісьменнасць; як мяркуецца, ужо к пачатку 1600 гадоў іерагліфічная традыцыя канчаткова спынілася<ref name="Tobin" />. Вывучаць познія тэксты мая вельмі цяжка, усе наяўныя пераклады больш-менш прыблізныя і ў многіх месцах моцна разыходзяцца адзін з адным{{sfn|Кнорозов|1955|с=55}}.
Жрацы мая, перайшоўшы на лацініцу, не раздзялялі слоў і не выкарыстоўвалі пунктуацыю. Калі перапісчык не разумеў сэнсу тэксту, ён мог дзяліць словы і фразы ў адвольным парадку, а асаблівасці ладу мовы прыводзілі да злучэння слоў. Акрамя таго, асобным гукам мовы мая не было адпаведнікаў у іспанскай і лацінскай мовах, пісцы пры адсутнасці арфаграфічнай нормы пазначалі іх рознымі спалучэннямі лацінскіх літар, прычым іх гучанне невядома{{sfn|Керам|1994|с=328}}. Дыега дэ Ланда пісаў пра гэта так:
{{пачатак цытаты}}
[Манахі] навучыліся чытаць і пісаць на мове індзейцаў і склалі такую граматыку, якая вывучалася, як лацінская. Аказалася, што яны не ўжываюць 6 нашых літар, а іменна: D, F, G, Q, R, S, у якіх не было ніякай патрэбы. Але яны вымушаны былі падвойваць і дадаваць іншыя, каб адрозніваць розныя значэнні некаторых слоў…{{sfn|Кнорозов|1955|с=136}}
{{канец цытаты|крыніца=}}

=== Позняя традыцыя ===
[[Файл:Chilam Balam Ixil.jpg|thumb|Рукапіс [[Чылам-Балам]]а з Ішыля, выстаўлены ў [[Нацыянальны музей антрапалогіі, Мексіка|Нацыянальным музеі антрапалогіі]] ў [[Мехіка]]]]

У пачатку XVII стагоддзя і ў [[наўатль|наўа]]-, і ў [[Маяскія мовы|маямоўных]] рэгіёнах [[Новая Іспанія|Новай Іспаніі]] назіраўся ўсплёск літаратурнай актыўнасці нашчадкаў індзейскай знаці, прычым і на іспанскай, і на мясцовых мовах. Ва ўмовах перабудовы сацыяльнай структуры і скарачэння [[Абарыгены|абарыгеннага насельніцтва]], правіцелі-[[касік]]і сталі губляць традыцыйныя правы і прывілеі. Адказам стала вялікая колькасць дакументаў, у якой даказвалася высакароднасць паходжання і пералічваліся паслугі, некалі аказаныя канкістадорам продкамі просьбітаў. Нярэдка такія тэксты з’яўляюцца адзінымі крыніцамі, якія асвятляюць велізарныя перыяды ў гісторыі [[Ч’япас]]а і [[Табаска]], а таксама Юкатана і Гватэмалы. Пасля расшыфроўкі іерагліфічных надпісаў [[Месаамерыканская храналогія|класічнага перыяду]] выявілася, што змест, сінтаксічны лад, граматыка, тэрміналогія афіцыйных гістарычных і жрэцкіх тэкстаў часта блізкія познім тэкстам XVI—XVII стагоддзяў. Яркім прыкладам з’яўляюцца «Архіў Пашбалон — Мальданада»<ref>{{cite web
 |author      = Талах В. М. (ред.)
 |url         = http://kuprienko.info/los-textos-paxbolon-maldonado-mexico-xvii-siglo/
 |title       = Документы Пашболон-Мальдонадо (Кампече, Мексика, XVII век).
 |work        = kuprienko.info
 |date        = 2012-06-26
 |access-date  = 2012-06-27
 |archive-url  = https://www.webcitation.org/68ka1voYi?url=http://kuprienko.info/los-textos-paxbolon-maldonado-mexico-xvii-siglo/
 |archive-date = 28 чэрвеня 2012
 |url-status     = live
}}</ref>, «Хроніка з Чык Шулуб Ч’ен»<ref>{{cite web
 |author      = Талах В. М. (ред.)
 |url         = http://kuprienko.info/talakh-v-m-cronica-de-chicxulub-chen-yucatan-mexico-xvi-siglo-al-ruso/
 |title       = Хроника из Чик Шулуб Ч`ен (Юкатан, Мексика, XVI век).
 |work        = kuprienko.info
 |date        = 2012-08-10
 |access-date  = 2012-08-10
 |archive-url  = https://archive.today/20130805062716/http://kuprienko.info/talakh-v-m-cronica-de-chicxulub-chen-yucatan-mexico-xvi-siglo-al-ruso/
 |archive-date = 5 жніўня 2013
 |url-status     = dead
}}</ref> і «[[Летапіс Какчыкеляў]]»{{sfn|Талах|2013|с=38—39}}.

Гэтаму працэсу знаходзіцца прамая аналогія ў Цэнтральнай Мексіцы, дзе на мяжы XVI—XVII стагоддзяў тварыў [[Фернанда дэ Альва Іштлільшочытль]], які спрабаваў сумясціць храналогію мексіканскай гісторыі з агульнаеўрапейскай і ўбудаваць гісторыю Мексікі ў сусветную, бо
{{пачатак цытаты}}
…падзеі, якія адбыліся ў гэтым Новым Свеце, не менш значныя, чым дзеі рымлян, грэкаў, [[мідзійцы]] і жыхароў іншых язычніцкіх дзяржаў, якія заслужылі славу ва ўсім Сусвеце…{{sfn|Кинжалов|1991|с=97}}
{{канец цытаты}}

У перапрацаваным выглядзе іерагліфічныя рукапісы мая сталі асновай зборнікаў «[[Чылам Балам]]», узыходзячых да традыцыйных жрэцкіх трэбнікаў класічнай і посткласічнай эпох, хоць і перапісаных лацініцай{{sfn|Кнорозов|1975|с=226}}.
Змест іх хаатычны, яны ўключаюць прарочыя, медыцынскія, астралагічныя і гістарычныя тэксты. Рукапісы, якія захаваліся, ствараліся ў XVI—XVII стагоддзях і дайшлі да нас у выглядзе пазнейшых спісаў, мова якіх дэманструе адрозненні ад [[класічная мова мая|класічнай]]. У гэтым плане вылучаецца рукапіс так званага «Рытуалу Бакабаў», які ўключае 42 загаворы супраць хвароб. Там ад выпадку да выпадку згадваюцца [[Бог Айцец]], [[Ісус Хрыстос]], [[Адам]], але часцей — старажытныя божаствы. Мова гэтага дакумента вельмі архаічная, у дадатак назвы лекавых сродкаў [[табу]]іраваны і перададзены іншасказаннямі; іерагліфічная першакрыніца іх несумненная{{sfn|Кинжалов|1991|с=100}}. У пачатку XIX стагоддзя такія кнігі існавалі амаль у кожным індзейскім паселішчы, аднак у выніку [[Юкатанская вайна рас|Юкатанскай вайны рас]] мноства дакументаў было знішчана карнікамі{{sfn|Кнорозов|1955|с=54}}.

У рукапісе Чылам-Балама з Чумаеля прыводзіцца эпічная «Песня Іца» — адзін з нямногіх помнікаў [[Паэзія мая|паэзіі мая]]. Яна ўнікальная тым, што з’яўляецца адзіным маянскім дакументам каланіяльнай эпохі, у якім даты прыведзены па «доўгім ліку» класічнай эры, што з’яўляецца доказам аўтэнтычнасці і старажытнасці тэксту{{sfn|Кнорозов|1963|с=55}}. Прарочыя тэксты з рукапісаў «Чылам-Балама» пабудаваныя на паэтычнай аснове: прысутнічае паралелізм будовы фраз і рытмічнасць, якая звычайна не перадаецца ў перакладзе на іншыя мовы (у прыватнасці, на рускую і англійскую), і вялікая перагружанасць міфалагічным вобразамі{{sfn|Кинжалов|1991|с=102}}. Характэрна, што лексіка і граматыка гэтых тэкстаў моцна адрозніваецца ад лексікі і граматыкі гутарковай мовы мая XVI—XVII стагоддзяў (у прыватнасці, рукапіснага «[[Слоўнік з Матуля|Слоўніка з Матуля]]»), вывучанага іспанскімі місіянерамі{{sfn|Кнорозов|1955|с=54}}.

== Заўвагі ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* {{кніга |аўтар=[[Галіна Гаўрылаўна Яршова|Ершова, Г. Г.]]|загаловак=Древняя Америка: полёт во времени и пространстве. Мезоамерика|месца=М.|выдавецтва=Алетейя|год=2002|старонак=392|isbn=5-89321-092-1|ref=Ершова}}
* {{кніга|аўтар=Ершова, Г. Г.|загаловак=Майя. Тайны древнего письма|месца=М.|выдавецтва=Алетейя|год=2004|старонак=296|isbn= 5-89321-123-5|ref=Ершова}}
* {{кніга|загаловак=Историки Доколумбовой Америки и Конкисты. Книга первая. Фернандо де Альва Иштлильшочитль. Хуан Баутиста де Помар|спасылка=http://kuprienko.info/don-fernando-de-alva-ixtlilxochitl-historia-de-la-nacion-chichimeca-su-poblacion-y-establecimiento-en-el-pais-de-anahuac-al-ruso/|адказны=пер. с исп. В. Н. Талаха; под ред. В. А. Рубеля|месца=К.|выдавецтва=Лыбедь|год=2013|старонак=504|isbn=978-966-06-0647-0|ref=Иштлильшочитль}}
* {{публікацыя|кніга|аўтар=Керам К.|загаловак=Боги, гробницы, ученые|месца=М.|выдавецтва=Республика|год=1994|isbn=5-250-02261-8|ref=Керам|старонак=351}}
* {{кніга|аўтар=[[Расціслаў Васільевіч Кінжалаў|Кинжалов, Р. В.]]|загаловак=Кинжалов: Орел, кецаль и крест. Очерки по культуре Месоамерики|спасылка=http://www.indiansworld.org/kinzeagle.html#.VSuZB5NmpbU|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1991|старонак=190|isbn=5-02-027304-X|ref=Кинжалов}}
* {{кніга|аўтар=[[Юрый Валянцінавіч Кнарозаў|Кнорозов, Ю. В.]]|загаловак=Письменность индейцев майя|месца={{М.}}—{{Л.}}|выдавецтва=Изд-во АН СССР|год=1963|старонак=664|ref=Кнорозов}}
* {{кніга|аўтар=Кнорозов, Ю. В.|загаловак=Иероглифические рукописи майя|месца=Л.|выдавецтва=Наука, Лен. отд|год=1975|старонак=272|ref=Кнорозов}}
* {{кніга|аўтар=[[Дыега дэ Ланда|Ланда, Диего де]]|загаловак=Сообщение о делах в Юкатане|адказны=пер. со староисп. Ю. В. Кнорозова|месца=М.|выдавецтва=Изд-во АН СССР|год=1955|старонак=328|ref= Кнорозов}}
* {{кніга|аўтар=Талах, В. Н., Куприенко, С. А.|загаловак=Америка первоначальная. Источники по истории майя, науа (астеков) и инков|спасылка=http://kuprienko.info/talah-v-n-kuprienko-s-a-amerika-pervonachal-naya-istochniki-po-istorii-majya-naua-astekov-i-inkov/|адказны=ред. В. Н. Талах, С. А. Куприенко|месца=К.|выдавецтва=Видавець Купрієнко С. А.|год=2013|старонак=370|isbn=978-617-7085-00-2|ref=Талах}}
* {{кніга|загаловак=Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia|адказны=Eds. S. T. Evans and D. L. Webster|месца=N. Y.|выдавецтва=Garland|год=2001|allpages=992|isbn=978-0415873994|ref=Sandstrom}}
* {{кніга|аўтар=Aveni, A. F.|загаловак=Empires of Time: Calendars, Clocks and Cultures|спасылка=http://books.google.ru/books/about/Empires_of_Time.html?id=-QcE2pBCLE8C&redir_esc=y|выдавецтва=Tauris Parke Paperbacks|год=2000|allpages=371|isbn=1-86064-602-6|ref=Aveni}}
* {{кніга|аўтар=[[Майкл Коу|Coe, M. D.]]|загаловак=The Art of the Maya Scribe|адказны=Ill. Justin Kerr|месца=N. Y.|выдавецтва=Harry N. Abrams|год=1997|allpages=240|isbn=9780810919884|ref=Coe}}
* {{артыкул|аўтар=Ciudad Ruiz, A.; Lacadena, A.|загаловак=El Códice Tro-Cortesiano de Madrid en el contexto de la tradición escrita Maya|спасылка=http://www.asociaciontikal.com/pdf/67.98%20-%20Andres%20y%20Alfonso.pdf|мова=es|аўтар выдання=J. P. Laporte and H. L. Escobedo, ed|выданне=Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala|месца=Guatemala|выдавецтва=Museo Nacional de Arqueología y Etnología|год=1999|pages=876—888|ref=Ciudad|archive-url=https://web.archive.org/web/20110914100729/http://www.asociaciontikal.com/pdf/67.98%20-%20Andres%20y%20Alfonso.pdf|archive-date=14 верасня 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110914100729/http://www.asociaciontikal.com/pdf/67.98%20-%20Andres%20y%20Alfonso.pdf|archivedate=14 верасня 2011}}
* {{артыкул|аўтар=Krayna, Ph.|загаловак=History, Unfolded|спасылка=http://www.jstor.org/stable/323634|выданне=Print|год=1999|volume=53|нумар=1|pages=90—93|ref=Krayna}}
* {{артыкул|аўтар=Milbrath, S.|загаловак=New Questions Concerning the Authenticity of the Grolier Codex|спасылка=http://www.academia.edu/2762940/New_Questions_about_the_Authenticity_of_the_Grolier_Codex|выданне=Latin American Indian Literatures Journal: A Review of American Indian Texts and Studies|месца=McKeesport, Pennsylvania|выдавецтва=Penn State McKeesport|год=2002|volume=18|issue=1|pages=50—61|issn=0888-5613|ref=Milbrath}}
* {{артыкул|аўтар=Noguez, X.|загаловак=Códices Mayas|мова=es|выданне=Arqueología Mexicana: Códices prehispánicos y coloniales tempranos — Catálogo|год=2009|volume=31|pages=10—23|ref=Noguez}}
* {{кніга|аўтар=Reents-Budet, D.|загаловак=Painting the Maya Universe: Royal Ceramics of the Classic Period|месца=Durham|выдавецтва=Duke UP|год=1994|allpages=402|isbn=978-0-8223-1434-9|ref=Reents-Budet}}
* {{кніга|аўтар=Ruggles, C. L.|загаловак=Ancient Astronomy: An Encyclopedia of Cosmologies and Myth|выдавецтва=ABC-CLIO|год=2005|allpages=518|isbn=978-1851094776|ref=Ruggles}}
* {{артыкул|аўтар=Ruvalcaba, J. L.|загаловак=The Grolier Codex: A Non Destructive Study of a Possible Maya Document using Imaging and Ion Beam Techniques|спасылка=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=8025362|выданне=MRS Proceedings|месца=Warrendale, Pennsylvania|выдавецтва=US: Materials Research Society|год=2007|volume=1047|pages=299—306|issn=0272-9172|doi=10.1557/PROC-1047-Y06-07|ref=Ruvalcaba}}
* {{кніга|аўтар=Sharer, R. J.; Loa P. Traxler|загаловак=The Ancient Maya|спасылка=http://books.google.ru/books/about/The_Ancient_Maya.html?id=YdgXZao23l0C&redir_esc=y|выданне=6th, fully revised ed|выдавецтва=Stanford University Press|год=2006|allpages=931|isbn=0-8047-4817-9|ref=Sharer}}
* {{артыкул|аўтар=Vail, G.|загаловак=The Maya Codices|выданне=Annual Review of Anthropology|тып=USA: Annual Reviews|месца=Palo Alto, California|год=2006|volume=35|pages=497—519|issn=1545-4290|doi=10.1146/annurev.anthro.35.081705.123324|ref=Vail}}
* {{артыкул|аўтар=Whiting, Th. A.|загаловак=The Maya Codices|выданне=Maya by Peter Schmidt, Mercedes de la Garza, Enrique Nalda, eds|месца=N. Y.|выдавецтва=Rizzoli|год=1998|pages=206—215|isbn=0847821293|ref=Whiting}}
* {{артыкул|аўтар=Zorich, Z.|загаловак=The Maya Sense of Time|выданне=Archaeology|месца=N. Y.|выдавецтва=Archaeological Institute of America|год=2012|volume=65 (6)|сpages=25—29|issn=0003-8113|doi=10.2307/41804605|ref=Zorich}}
* {{кніга|аўтар=Zorita, Alonso de|загаловак=Life and Labor in Ancient Mexico|месца=New Brunswick|выдавецтва=Rutgers Univ. Press|год=1963|allpages=328|ref=Zorita }}

== Спасылкі ==

=== Факсімільныя рэпрадукцыі кодэксаў ===
* {{cite web |url=http://www.famsi.org/mayawriting/codices/dresden.html |title=The Dresden Codex |publisher= Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc|access-date=2015-04-12 }}
* {{cite web |url=http://www.famsi.org/mayawriting/codices/madrid.html |title=The Madrid Codex |publisher= Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc|access-date=2015-04-12 }}
* {{cite web |url= http://www.famsi.org/mayawriting/codices/pdf/paris_love.pdf|title= The Paris Codex|publisher= Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc|access-date=2015-04-12 }}
* {{cite web |url=http://www.mayavase.com/grol/grolier.html |title=The Grolier Codex |publisher=  Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc|access-date=2015-04-12 }}

=== Іншае ===
* {{cite web |url=http://www.mesoamerica.ru/indians/maya/codexes.html  |title=Кодексы мая на www.mesoamerica.ru |access-date=2015-04-12 }}
* {{cite web|url= http://www.authenticmaya.com/maya_writing.htm|title= Maya Writing|publisher= Authentic Maya|access-date= 2015-04-12|archive-url= https://web.archive.org/web/20070613162647/http://www.authenticmaya.com/maya_writing.htm|archive-date= 13 чэрвеня 2007|url-status= dead}}
* {{cite web |url=http://www.authenticmaya.com/maya_astronomy.htm |title=Maya Astronomy |publisher=Authentic Maya |access-date=2015-04-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070606210812/http://www.authenticmaya.com/maya_astronomy.htm |archive-date=6 чэрвеня 2007 |url-status=dead }}
* {{cite web |url=http://www.philology.ru/linguistics1/coe-01a.htm |title= Содержание майяйских текстов|author=Ко, М. |publisher= Русский филологический портал|access-date=2015-04-12 }}
* {{cite web
 |author        = Талах В. М.
 |url           = http://kuprienko.info/talakh-viktor-introduction-to-hieroglyphic-script-of-the-maya-manual-ukr-2010/
 |title         = Вступ до ієрогліфічної писемності майя. Підручник мови майя
 |lang          = uk
 |publisher     = www.kuprienko.info
 |datepublished = 2011-03-19
 |access-date    = 2011-03-19
 |description   = учебник языка майя
 |archive-url    = https://www.webcitation.org/617wcGNua?url=http://bloknot.info/gfe/view.php?file=Textos%2FMaya%2FTalakh_Viktor_Introduction_to_hieroglyphic_script_of_the_Maya_manual_ukr_2010.pdf
 |archive-date   = 22 жніўня 2011
 |url-status       = live
}}
* {{cite web
 |author      = Талах В. М. (ред.)
 |url         = http://kuprienko.info/talakh-v-m-cronica-de-chicxulub-chen-yucatan-mexico-xvi-siglo-al-ruso/
 |title       = Хроника из Чик Шулуб Ч`ен (Юкатан, Мексика, XVI век).
 |lang        = ru
 |work        = kuprienko.info
 |date        = 2012-08-10
 |access-date  = 2012-08-10
 |archive-url  = https://archive.today/20130805062716/http://kuprienko.info/talakh-v-m-cronica-de-chicxulub-chen-yucatan-mexico-xvi-siglo-al-ruso/
 |archive-date = 5 жніўня 2013
 |url-status     = dead
}}
* {{cite web
 |author      = Талах В. М. (ред.)
 |url         = http://kuprienko.info/los-textos-paxbolon-maldonado-mexico-xvii-siglo/
 |title       = Документы Пашболон-Мальдонадо (Кампече, Мексика, XVII век).
 |lang        = ru
 |work        = kuprienko.info
 |date        = 2012-06-26
 |access-date  = 2012-06-27
 |archive-url  = https://www.webcitation.org/68ka1voYi?url=http://kuprienko.info/los-textos-paxbolon-maldonado-mexico-xvii-siglo/
 |archive-date = 28 чэрвеня 2012
 |url-status     = live
}}
* {{cite web |url=http://www.famsi.org/mayawriting/codices/marhenke.htm |title=The Ancient Maya Codices |author=Marhenke, Randa |date=2003 |work=Maya Hieroglyphic Writing |publisher=Mesoweb |access-date=2015-04-12 }}{{Недаступная спасылка}}
* {{cite web |url=http://www.mathcs.duq.edu/~tobin/maya/ |title=The Construction of the Codex In Classic- and Postclassic-Period Maya Civilization |author=Thomas J. Tobin |date=2001 |access-date=2015-04-10 |lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20021017172935/http://www.mathcs.duq.edu/~tobin/maya/ |archive-date=17 кастрычніка 2002 |url-status=dead }}

{{Мая}}

[[Катэгорыя:Мая]]
[[Катэгорыя:Месаамерыканскія кодэксы]]
[[Катэгорыя:Гісторыя кнігі]]
Шаблоны на гэтай старонцы:
Вярнуцца да Кодэксы мая.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Кодэксы_мая"