Прагляд зыходнага тэксту старонкі Гісторыя Віцебска

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:
'''[[Віцебск]]''' — старажытны беларускі [[Магдэбургскае права|магдэбургскі]] [[горад]]. Колішняя сталіца [[Віцебскае княства|княства]] і цэнтр [[Віцебскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Віцебскага павета]].

=== Старажытнасць ===
{{Main|Віцебскае княства}}
Дата першага пісьмовага ўспаміну пра Віцебск няпэўная. У далетапісныя часы на тэрыторыі Віцебска і ва ўсім рэгіёне жылі балты. Паводле падання з [[Віцебскі летапіс|Віцебскага летапісу]] (XVIII стагоддзе) [[Замак|горад]] у 974 годзе заклала княгіня кіеўская [[Вольга]], аднак вядома, што яна памерла яшчэ ў 969 годзе. З гэтай прычыны на сённяшні дзень паміж гісторыкамі вядзецца спрэчка: як імаверную дату заснавання называюць 947 год (паводле «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» у 947 годзе Вольга наведвала міжрэчча Дзвіны і Дняпра і ўтварыла тут пагосты для збору даніны, у тым ліку на рэчках Мста і Луга, магчыма тады з]явіўся пагост і на [[Віцьба|Віцьбе]] — Віцебск), а таксама 914 год<ref>Шишанов В. 974, 947 или 914? // «Витебский проспект» № 45, 10 ноября 2005. С. 3.</ref>.

[[Выява:Viciebsk. Віцебск (1664) (2).jpg|thumb|[[Чарцёж места Віцебска 1664 года]]]]

У X—XIII стагоддзях Віцебск займаў важнае месца на «[[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з варагаў у грэкі]]». У 1021 годзе князь кіеўскі [[Яраслаў Уладзіміравіч]] перадаў горад разам з [[Усвяты|Усвятамі]] князю полацкаму [[Брачыслаў Ізяславіч|Брачыславу Ізяславічу]] пры складанні міру.

Пасля смерці князя полацкага [[Усяслаў Чарадзей|Усяслава Чарадзея]] (1101) Віцебск зрабіўся сталіцай [[Віцебскае княства|удзельнага княства]]. Першым князем віцебскім быў [[Святаслаў Усяславіч]], пазней горадам і княствам валодалі яго нашчадкі [[Васількавічы]]. У 1167 годзе князь менскі [[Валадар Глебавіч]] узяў Віцебск у аблогу, а ў 1196 годзе каля горада адбылася бітва аб’яднаных сіл полацкіх і чарнігаўскіх князёў са смаленскімі князямі. Полацкія князі перамаглі і вярнулі сабе Віцебскае княства. З 1318 года тут княжыў Яраслаў Васільевіч, які аддаў сваю адзіную дачку Марыю замуж за князя крэўскага [[Альгерд]]а.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
{{Main|Віцебскае ваяводства}}
Пасля смерці князя Яраслава (1320) Віцебск паводле спадчыны перайшоў да [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Альгерд]]а і такім чынам далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У 1341 годзе тутэйшыя жыхары на чале з Альгердам дапамаглі [[Пскоўская рэспубліка|Пскову]] супраць [[крыжакі|крыжакоў]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=448}}. З 1345 года горад знаходзіўся ва ўладанні [[Андрэй Альгердавіч|Андрэя Альгердавіча]].

[[Выява:Viciebsk-Pahonia. Віцебск-Пагоня (XVI, I).jpg|thumb|Герб Віцебскага ваяводства]]

Паводле гістарычных крыніц, у 1351 годзе ў Віцебску завяршылася будаўніцтва княжацкага палаца і муравана-драўляных [[Віцебскія замкі|Верхняга і Ніжняга замкаў]], даўжыня сценаў якіх складала 1,75 км{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=448}}. У канцы XIV стагоддзя горад апынуўся ў цэнтры міжусобнай барацьбы паміж сынамі і суродзічамі Альгерда за права валодання гэтым важным стратэгічным пунктам. Верхні і Ніжні замкі неаднаразова супрацьстаялі шматлікім і працяглым аблогам. 15 ліпеня 1410 года віцебская харугва ўзяла ўдзел у [[Грунвальдская бітва|Грунвальдскай бітве]].

У XV—XVI стагоддзях Віцебск зрабіўся буйным гандлёвым і рамесным цэнтрам. Станам на 1441 год ён уваходзіў у шэрагі 15 найбуйнейшых гарадоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]].

Паводле ўстаўной граматы вялікага князя [[Казімір Ягелончык|Казіміра]] (1444) Віцебск атрымаў абмежаванае самакіраванне, таксама грамата фактычна зафіксавала аўтаномію Віцебскай зямлі{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=449}}. Далей у XVI стагоддзі горад атрымаў шэраг [[Віцебскія прывілеі|прывілеяў]], якія гарантавалі недатыкальнасць зямельных уладанняў феадалаў і мяшчан, правы бязмытнага гандлю і вольнага выезду ў межах дзяржавы{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=449}}.

У 1508 годзе на базе Віцебскага намесніцтва ўтварылася [[Віцебскае ваяводства|ваяводства]]<ref>{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=34—39|артыкул=Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел|аўтар=[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]|ref=Насевіч}}</ref>. 17 сакавіка 1597 года [[Спіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Ваза]] надаў гораду [[Магдэбургскае права]] і [[Герб Віцебска|герб]]{{sfn|Замки Беларуси|2002|с=126}}: «''у блакітным полі пагрудная выява Ісуса Хрыста, пад якой чырвоны меч''». Вытрымка з адпаведнага вялікакняжацкага прывілея:
{{Цытата|Герб надаем месту нашему Витебскому в блакитном полю образ святого Спаса Збавителя нашего, а при том зараз трохи нижей меч голый червоный, што ся мает розуметь кровавый.}}

У другой палове XVI — пачатку XVII стагоддзяў у Віцебску ўтварылася супольнасць кальвіністаў, у якую ўваходзілі заможныя гараджане і члены магістрату. Адначасна ў горадзе распачалі сваю дзейнасць праваслаўныя брацтвы, якія спрыялі захаванню беларускай мовы і культуры.

З пачатку XVI стагоддзя Віцебск неаднаразова (у 1502, 1516, 1519, 1534 і 1536 гадах) цярпеў ад агрэсіі [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]], войскі якой спусташалі ваколіцы горада, забівалі і бралі ў палон яго жыхароў{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] маскоўскія захопнікі двойчы бралі Віцебск у аблогу (у 1562 і 1568 гадах), знішчаючы яго пасады і ваколіцы{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}.

У 1602 годзе вяртаючыся дадому з [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швецыяй (1600—1629)|вайны Рэчы Паспалітай са Швецыяй]] горад абрабавалі запарожскія казакі{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}:
{{Цытата|Того ж року запорозкие козаки у Швецыи были, да ничого не помогли, толко великую шкоду господарю вчинили, бо место славное, место богатое Витебск звоевали, мещан побили, панны поплюгавили, скарбы побрали.|[[Баркулабаўскі летапіс]]}}

На гэтай жа вайне віцебская мяшчанская харугва колькасцю 500 чалавек пад камандай Марка Лыткі авалодала ў 1605 годзе замкам Феліна, за што пана Лытку ўвялі ў шляхецтва і надалі прозвішча Фелінскі{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}.

12 лістапада 1623 года выбухнуў [[Віцебскае паўстанне|бунт]] супрац�� архіепіскапа [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафата Кунцэвіча]]. Неўзабаве паўстанне здушылі каралеўскія войскі, а горад страціў магдэбургскага права. Самакіраванне вярнулі толькі ў 1644 годзе разам з правам бязмытнага гандлю.

У сярэдзіне XVII стагоддзя Віцебск быў буйным адміністрацыйным, рамесным і гандлёвым цэнтрам, у якім налічвалася больш за тысячу дамоў, насельніцтва складала каля 10 тыс. жыхароў. Тут развіваліся метала- і дрэваапрацоўка, гарбарнае, ганчарнае, васкабойнае рамёствы, а таксама мёдаварэнне.

З пачаткам [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Расіі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) [[Віцебскі замак]] пасля амаль 3-месячнай аблогі [[2 снежня]] захапіла 20-тысячнае войска [[Масковія|маскоўскіх ваявод]] і ўкраінскіх казакоў. У баях загінула большасць гараджан, значная частка шляхты і яўрэяў трапіла ў палон. Акупанты прымусова вывезлі ў Маскву шмат віцебскіх рамеснікаў{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}. Толькі ў 1667 годзе Віцебск, згодна з умовамі перамір’я, вярнулі Вялікаму Княству Літоўскаму. Паводле тагачаснага інвентару ў горадзе было тры замкі — горны (верхні), дзе знаходзіўся палац ваяводы, дольны (ніжні) і ўзгорскі. Замкі атачалі муры з 20 вялікімі і 3 малымі вежамі. Неўзабаве ў Віцебску адкрыўся [[Віцебскі езуіцкі калегіум|езуіцкі калегіум]] (1682).

У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) 28 верасня 1708 года па загадзе [[Пётр I|Пятра I]]<ref>{{Крыніцы/Памяць/Віцебск|1к}} С. 74.</ref> горад спалілі расійскія войскі{{sfn|Замки Беларуси|2002|с=132}}. Згарэлі замкі, ратуша, крамы, усе пасады, 12 цэркваў і 4 касцёлы. 3 гэтага часу пачаўся заняпад эканомікі горада{{sfn|ЭнцВКЛ|2005|с=450}}.

Пасля аднаўлення ў другой палове XVIII стагоддзя Віцебск сваёй велічынёй зрабіўся другім (пасля Магілёва) горадам на тэрыторыі сучаснай Беларусі. У 1764 годзе яго ўраўнавалі ў правах са сталіцай — [[Вільня]]й<ref name="hbm">[http://knihi.com/hierb/vicie.html Віцебск] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081010150251/http://knihi.com/hierb/vicie.html |date=10 кастрычніка 2008 }} // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх местаў}}</ref>, тут распачалося будаўніцтва новай мураванай [[Віцебская ратуша|ратушы]] (завяршылася ў 1775 годзе).

<center><gallery caption="Горад на акварэлях [[Юзаф Пешка|Юзафа Пешкі]]" widths="150" heights="150" perrow="4">
Выява:Viciebsk, Vićba-Płoskaja hara. Віцебск, Віцьба-Плоская гара (J. Pieška, 1800).jpg|Агульны краявід з боку Віцьбы
Выява:Viciebsk, Vićba (J. Pieška, XIX, I).jpg|Сутока Віцьбы і Дзвіны
Выява:Viciebsk. Віцебск (J. Pieška, XIX).jpg|Краявід з боку ручая Дунай
Выява:Viciebsk. Віцебск (J. Pieška, XIX, I).jpg|Царква Яўлення Гасподняга
Выява:Viciebsk. Віцебск (Pieška, XIX).jpg|Фара і Дабравешчанская царква
Выява:Viciebsk. Віцебск (Pieška, XIX, I).jpg|Вуліца Смаленская
Выява:Zaručaŭje. Заручаўе (J. Pieška, XIX).jpg|Заручаўе
Выява:Viciebsk, Zaručaŭje-Nižni Zamak. Віцебск, Заручаўе-Ніжні Замак (J. Pieška, 1800).jpg|Краявід з Заручаўя
</gallery></center>

=== У складзе Расійскай імперыі ===
[[Выява:Viciebsk-Pahonia. Віцебск-Пагоня (XVIII, II).jpg|thumb|150px|Новы гарадскі герб, 1781 г.]]

У выніку [[Падзелы Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772) Віцебск апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе стаў цэнтрам [[Віцебская правінцыя|правінцыі]] (з 1796 года цэнтр [[Беларуская губерня|Беларускай]], з 1802 года [[Віцебская губерня|Віцебскай]] губерняў). Расійскія ўлады зацвердзілі новы герб горада з «[[Пагоня]]й» на бел-чырвона-белым полі (1781). У 1803 годзе на загад з [[Санкт-Пецярбург]]а ўсе гарадскія прывілеі накіравалі ў Сенат для рэвізіі, з тых часоў іх месцазнаходжанне невядомае<ref name="hbm"/>. У 1777 годзе ў Віцебску пачало працаваць першае прамысловае прадпрыемства — гарбарня, у 1797 годзе — губернская друкарня. У 1804 годзе адкрылася [[Віцебская гімназія|гімназія]].

У [[Вайна 1812 года|вайну 1812 года]] з 16 ліпеня да 26 кастрычніка Віцебск займалі французскія войскі. Станам на 1825 год тут працавалі 10 прадпрыемстваў, 135 крамаў, 8 корчмаў, 150 шынкоў, 6 навучальных устаноў, горад упрыгожвалі 24 храмаў розных канфесій. У 1826 годзе ўтварылася [[Беларускае вольнае эканамічнае таварыства]], з 1845 года распачаў сваю дзейнасць гарадскі тэатр.

У часы [[паўстанне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызваленчага паўстання]] ў 1863 годзе група гімназістаў і канцылярскіх урадаўцаў спрабавала пакінуць Віцебск і далучыцца да паўстанцкіх атрадаў, але іх затрымалі ўлады. Расійскія ўлады абвясцілі ў горадзе ваеннае становішча<ref name="hbm"/>.

У 1866 годзе праз Віцебск прайшла [[Рыга-Арлоўская чыгунка]], пазней чыгуначныя лініі злучылі горада з [[Масква|Масквой]], [[Брэст]]ам, [[Санкт-Пецярбург]]ам і [[Кіеў|Кіевам]]. З 1874 года пачало сваю дзейнасць Віцебскае навуковае таварыства ўрачоў. У 1881—1882 гадах тутэйшы фатограф Юркоўскі першым у свеце разлічыў і сканструяваў імгненны фатаграфічны затвор, апісанне якога апублікаваў у часопісе «Фатограф».

На 1891 год у Віцебску налічвалася 22 навучальныя ўстановы, 5 бібліятэк, чытальня. У 1893 годзе тут адкрыўся [[Віцебскі царкоўна-археалагічны музей|царкоўна-археалагічны музей]], заснаваны з ініцыятывы [[Еўдакім Раманаў|Е. Раманава]] і [[Аляксей Сапуноў|А. Сапунова]]. Паводле звестак за 1895 год у Віцебску налічвалася 650 мураваных і 7200 драўляных будынкаў, 2 тэатры, 3 друкарні, 8 кнігарань, 4 бібліятэкі і каля 80 прамысловых прадпрыемстваў. У 1897 годзе Бельгійскае акцыянернае таварыства збудавала электрастанцыю, а ў 1898 годзе — першую на Беларусі [[Віцебскі трамвай|трамвайную лінію]] з электрычнай цягай. Апроч таго, у цэнтры горада праклалі водаправод.

<center><gallery caption="Віцебск на даўніх гравюрах і дрэварытах" widths="150" heights="150" perrow="4">
Выява:Ratušnaja Square in Viciebsk.jpg|Ратушная плошча
Выява:Viciebsk. Віцебск (S. Baranowski, XIX).jpg|Ратушная плошча і вуліца Вялікая
Выява:Viciebsk, Zadunaŭskaja-Vialikaja. Віцебск, Задунаўская-Вялікая (1873, 1874).jpg|Агульны выгляд
Выява:Viciebsk, Zamkavaja-Teatralnaja. Віцебск, Замкавая-Тэатральная (1865-69).jpg|Вуліца Замкавая
Выява:Viciebsk. Віцебск (1865).jpg|Дзвіна, за мостам — Фара
Выява:Viciebsk. Віцебск (1868).jpg|Мост праз Дзвіну
Выява:Viciebsk. Віцебск (1870).jpg|Віцьба
Выява:Viciebsk, Markaŭ manastyr (1865).jpg|Маркаў манастыр
</gallery></center>

=== XX стагоддзе ===
У 1905 годзе ў Віцебску адкрыўся першы кінатэатр «Рэкорд». 13 (26) — 18 (31) студзеня 1905 года адбылася палітычная стачка, як пратэст супраць расстрэлу царскімі войскамі мірнай дэманстрацыі пецярбургскіх рабочых 9 (22) студзеня 1905 года. У стачцы щдзельничала да 1200 чал. 17 (30) студзеня ў раёне [[Пескавацік (Віцебск)|Пескаваціка]] рабочыя і прыказчыкі двойчы збіраліся (па 150 чал.) з мэтай правядзення дэманстрацый, але былі разагнаныя паліцыяй<ref>Витебск: Энциклопедический справочник / Л. М. Агеева и др.; Белорусская Советская Энциклопедия; [Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др.]. — Мн.: БелСЭ, 1988. — 406, [1] с., [14] л. ил. — С. 390. — ISBN 5-85700-004-1.</ref>. З 1910 года распачаў сваю дзейнасць першы на Беларусі [[Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава|настаўніцкі інстытут]].

Пасля навіны пра разгон ў ноч з 31 студзеня на 1 лютага 1918 года бальшавікамі [[Цэнтральная беларуская вайсковая рада|Цэнтральнай беларускай вайсковай рады]] ў [[Мінск]]у, [[Беларускі Віцебскі полк]] удзельнічаў у сутычцы з чырвонагвардзейцамі мясцовага ЧК на [[Плошча Свабоды (Віцебск)|плошчы]] перад Мікалаеўскім саборам, разагнаў іх па вуліцах. На кароткі час улада ў горадзе перайшла ад Савета депутатаў да Беларускага Віцебскага палка. Аднак, неўзабаве полк быў раззброены Чырвоным Варшаўскім дывізіёнам (Рэвалюцыйным дывізіёнам цяжкай артылерыі імя 1 студзеня), часцю чырвонай гвардыі польскіх бальшавік��ў, улада ў Віцебску зноў перайшла да Савета дэпутатаў<ref>Латышонак А. Жаўнеры БНР. — выд. 3-е, перапрацаванае. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 373 с. — С. 56—57. — ISBN 978-5-00076-003-1.</ref>.

1 студзеня 1919 года згодна з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|I з’езда КП(б) Беларусі]] Віцебск увайшоў у склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала горад разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Віцебск вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёна (з 1938 года — цэнтр [[Віцебская вобласць|вобласці]]). У 1926 годзе ў горадзе адкрыўся [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Якуба Коласа|Другі беларускі дзяржаўны тэатр]].

У 1920-я гады ў Віцебску сфармавалася творчая мастацкая школа, якая ў сусветнай мастацтвазнаўчай літаратуры атрымала назву «Віцебскай школы абстракцыянізму» ([[Іегуда Пэн|Ю. Пэн]], [[Марк Шагал|М. Шагал]], [[Казімір Малевіч|К. Малевіч]]). Мастацкая школа-майстэрня [[Іегуда Пэн|Ю. Пэна]] пачала сваю дзейнасць яшчэ ў 1898 годзе.
 
Цягам некалькіх дзесяцігоддзяў Віцебск пераўтварыўся ў буйны прамысловы і культурны цэнтр. Станам на 1938 год тут было 209 прадпрыемстваў, 3 ВНУ, 42 агульнаадукацыйныя школы, 40 бібліятэк, 11 медыцынскіх устаноў, 3 кінатэатры.

У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 11 ліпеня 1941 года да 26 ліпеня 1944 года Віцебск знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. Пасля заняцця, горад апынуўся тэрытарыяльна і адміністрацыйна ў стратэгічна важнай для нямецкага камандаваня зоне — вобласці аховы тыла групы армій «Цэнтр». Таму адразу ўсе адміністрацыйна-кіраўнічыя функцыі ўскладаліся на нямецкае ваеннае камандаванне. У 1943 годзе ў прыфрантавой паласе ў [[Лёзненскі раён|Лёзненскім раёне]] былі створаны савецкія гарадскія органы ўлады. Імі распрацоўваліся першапачатковыя меры па аднаўленні прамысловасці, чыгуначнага транспарту, сувязі, камунальнай гаспадаркі, уліку і размеркаванні рабочай сілы, гандлю і грамадскага харчавання.

26 чэрвеня 1944 года Віцебск быў вызвалены. Усе прадпрыемствы горада, чыгуначны вузел, аб’екты камунальнай гаспадаркі, бальніцы, музеі, школы, магазіны і жыллёвы фонд ляжалі ў руінах. 8 снежня 1943 года бюро Віцебскага гаркама партыі прыняло пастанову «Аб неадкладных першапачатковых мерапрыемствах па ўзнаўленню горада Віцебска», у якой рэкамендавалася дырэктарам прадпрыемстваў пасля вызвалення горада {{цытата|...арганізаваць улік і ахову будынкаў, маёмасці прадпрыемстваў, падрыхтоўку рабочай сілы, прыступіць да ўзнаўлення і рэканструкці прамысловых і жыллёвых будынкаў. У першую чаргу аднавіць прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў (цагельныя, чарапічеыя, фанерныя і лесапільныя заводы); харчовыя прадпрыемствы (хлебазаводы, млыны)}}.

Праз 3 дні пасля вызвалення ў горадзе працавалі 2 хлебапякарні, 2 лазні, 3 магазіны, 2 сталовыя, адкрыта бальніца, парыкмахерская, пачаліся работы па аднаўленні вадаправода. За першы пасляваенны год ў горадзе былі створаны 800 аднаўленчых брыгад па 15—20 чал. Кожны працаздольны жыхар Віцебска адпрацоўваў на аднаўленчых работах не менш 24 гадзіны, і павінен быў нарыхтаваць не менш 2 м³ дроў. 13 снежня 1944 года Віцебскі гарадскі Савет дэпутатаў прыняў рашэнне «Аб выніках першага масавага выхаду працоўных на работу па аднаўленню г. Віцебска», згодна з якім першы масавы выхад працоўных на гэтыя работы адбыўся ў нядзелю 10 снежня 1944 г. У работах удзельнічалі 12.058 чал. З 6 гадзін работы было разабрана, ачышчана і ўкладзена ў штабелі 44 тыс. штук цэглы, сабрана 64 т металічнага лому, ачышчана 990 м² будаўнічых пляцовак, вынесена 22 м³ рознага смецця з пляцовак, закладзена цэглай 275 м² аконных праёмаў, укладзена 294 м³ бутаванага каменю.

<center><gallery caption="Горад на старых здымках" widths="150" heights="150" perrow="4">
Выява:Viciebsk. Віцебск (1860th).jpg|Ратушная плошча і вуліца Вялікая, 1860-я
Выява:Viciebsk. Віцебск (S. Jurkoŭski, 1860th).jpg|Агульны выгляд, 1860-я
Выява:Viciebsk. Віцебск (1867).jpg|Агульны выгляд, да 1867
Выява:Viciebsk. Віцебск (S. Jurkoŭski, 1867).jpg|Мост праз Дзвіну, 1867
Выява:Viciebsk. Віцебск (1897).jpg|Агульны выгляд, 1897
Выява:Viciebsk. Віцебск (Jurkoŭski, XIX).jpg|Ратушная плошча
Выява:Viciebsk. Віцебск (S. Jurkoŭski, XIX).jpg|Касцёл і кляштар трынітарыяў
Выява:Viciebsk. Віцебск (1911).jpg|Маркаў манастыр
</gallery></center>

17 мая 1966 года ў гарадскую мяжу Віцебска ўключаны вёска [[Мішкава]] [[Лятчанскі сельсавет|Лятчанскага сельсавета]] і пасёлак [[Ціраспаль (Віцебск)|Ціраспаль]] [[Заронаўскі сельсавет|Заронаўскага сельсавета]]<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб уключэнні вёскі Мішкава і пасёлка Ціраспаль у мяжу горада Віцебска ад 17 мая 1966 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1966, № 16 (1136).</ref>, 29 лістапада 1967 года — вёскі [[Журжава (Віцебск)|Журжава]], [[Сакалоўка (Віцебск)|Сакалоўка]], [[Себяхі]], чыгуначная станцыя Віцьба [[Бабініцкі сельсавет (Віцебскі раён)|Бабініцкага сельсавета]] і вёска [[Давыдаўка (Віцебск)|Давыдаўка]] [[Мазалаўскі сельсавет (Віцебскі раён)|Мазалаўскага сельсавета]]<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб уключэнні вёсак Журжава, Себяхі, Сакалоўка, чыгуначнай станцыі Віцьба Бабініцкага сельсавета і вёскі Давыдаўка Мазолаўскага сельсавета ў мяжу горада Віцебска ад 29 лістапада 1967 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1967, № 34 (1192).</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[Конныя мяшчане]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/Памяць/Віцебск}}
* {{Крыніцы/ЭГБ|2}}
* {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=448—450|артыкул=Віцебск|аўтар=[[Леанід Калядзінскі|Калядзінскі Л.]], [[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]]}}
* {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх местаў}}
* {{Крыніцы/Замкі Беларусі}}
* [http://garady.org/vitebsk/ Віцебск] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100719185919/http://garady.org/vitebsk/ |date=19 ліпеня 2010 }} // {{Крыніцы/Нашы гарады}}
* [http://slounik.org/27663.html Viciebsk] // {{Крыніцы/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}
* {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13|631—635|Witebsk}}
* Любезный мне город Витебск…. Мемуары и документы. Конец XVIII — начало XIX в. / Вступ. ст., науч., коммент., сост., публ. В. А. Шишанова. — Мн.: Асобны Дах, 2005. — 40 с.''[http://issuu.com/linkedin63/docs/ljubeznyj_mne_gorod_vitebsk_2005]''
* Шишанов В. А. Витебский Музей современного искусства: история создания и коллекции. 1918—1941.''[http://issuu.com/linkedin63/docs/shishanov_vitebsk_museum_modern_art]'' — Минск: Медисонт, 2007. — 144 с.
* Шишанов, В. 974, 947 или 914? // Витебский проспект. 2005. № 45. 10 нояб. С.3.''[http://issuu.com/linkedin63/docs/2005_vitebsk_914]''

== Спасылкі ==
{{Commons}}

{{Віцебск у тэмах}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Віцебска| ]]
Шаблоны на гэтай старонцы:
Вярнуцца да Гісторыя Віцебска.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гісторыя_Віцебска"