Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь

Папярэдняе расследаванне ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўлялася следчымі пракуратуры, органаў унутраных спраў, дзяржаўнай бяспекі і фінансавых расследаванняў. Усе яны ўваходзілі ў структуру адпаведных ведамстваў.

Рашэнне аб стварэнні Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь было прынята 2 жніўня 2011 года на праведзенай пад кіраўніцтвам Кіраўніка дзяржавы нарадзе па пытанні ўдасканалення сістэмы органаў папярэдняга расследавання.

12 верасня 2011 года Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнка падпісаў Указ № 409 «Аб утварэнні Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь».

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 21 чэрвеня 2016 года № 229 устаноўлена прафесійнае свята «Дзень супрацоўніка органаў папярэдняга расследавання», якое адзначаецца штогод 12 верасня.

Сістэму Следчага камітэта складаюць:

• Цэнтральны апарат Следчага камітэта:
  • Аддзел інфармацыі і сувязі з грамадскасцю цэнтральнага апарата Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь;
  • Упраўленне кадраў і ідэалагічнай працы цэнтральнага апарата Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь;
  • Аддзел па працы са зваротамі грамадзян цэнтральнага апарата Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь
• Упраўленні Следчага камітэта па абласцях і горадзе Мінску;
• Раённыя (міжраённыя), гарадскія, раённыя ў гарадах аддзелы Следчага камітэта.

• Усебаковае, поўнае, аб’ектыўнае і аператыўнае расследаванне злачынстваў у адпаведнасці з паслядоўнасцю, устаноўленай крымінальна-працэсуальным заканадаўствам;
• Абарона правоў і законных інтарэсаў грамадзян, арганізацый, абарона дзяржаўных і грамадскіх інтарэсаў, захаванне законнасці пры праверцы заяў і паведамленняў аб злачынствах, распачынанні крымінальных спраў, ажыццяўленні папярэдняга следства;
• Удасканаленне следчай працы, укараненне ў практыку дасягненняў навукі і тэхнікі, карыснага вопыту, прагрэсіўных формаў і метадаў арганізацыі папярэдняга следства;
• Выяўленне парушэнняў закона, прычын і ўмоў, якія садзейнічалі здзяйсненню злачынстваў, прыняцце захадаў па іх ліквідацыі;
• Удзел у межах сваёй кампетэнцыі ў рэалізацыі дзяржаўнай крымінальнай палітыкі, распрацоўка прапаноў па ўдасканаленні прававога рэгулявання ў сферы праваахоўнай дзейнасці;
• Ажыццяўленне ў межах сваёй кампетэнцыі міжнароднага супрацоўніцтва ў сферы вядзення дасудовага крымінальнага працэсу.

Цэнтральны апарат Следчага камітэта ў адпаведнасці з ускладзенымі на яго задачамі^[2]:

• арганізуе і ажыццяўляе праверку заяў і паведамленняў аб злачынствах, усталёўвае парадак іх прыёму, рэгістрацыі і разгляду ў Следчым камітэце;
• ажыццяўляе папярэдняе следства па крымінальных справах;
• устанаўлівае сумесна з Міністэрствам унутраных спраў Рэспублікі Беларусь і Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь парадак разгляду інфармацыі, заяў (паведамленняў) аб смерці (гібелі) грамадзян, выезду на месцы здарэнняў па ўказаных фактах і напрамку трупаў на даследаванне;
• забяспечвае кіраўніцтва падначаленымі органамі папярэдняга следства, ажыццяўляе кантроль за іх дзейнасцю;
• вызначае парадак ажыццяўлення працэсуальнага кантролю ў Следчым камітэце;
• ажыццяўляе мерапрыемствы па падтрыманню на належным узроўні якасці папярэдняга следства, арганізуе кантроль за іх рэалізацыяй, вызначае крытэрыі ацэнкі эфектыўнасці следчай працы. Пры гэтым паказчыкі, звязаныя са станам і дынамікай злачыннасці, для ацэнкі эфектыўнасці следчай працы не прымяняюцца;
• вызначае асноўныя напрамкі ўдасканалення следчай працы, прымае меры па іх рэалізацыі, укараненню ў практыку дасягненняў навукі і тэхнікі, станоўчага вопыту, прагрэсіўных форм і метадаў арганізацыі папярэдняга следства;
• удзельнічае ў межах сваёй кампетэнцыі ў рэалізацыі дзяржаўнай крымінальнай палітыкі, дзяржаўных праграм у сферы забеспячэння нацыянальнай бяспекі;
• выкарыстоўвае на бязвыплатнай аснове з выкананнем патрабаванняў заканадаўства аб забеспячэнні абароны інфармацыі інфармацыйныя сістэмы, базы і банкі даных, у тым ліку іншых дзяржаўных органаў і іншых арганізацый;
• набывае, мае і выкарыстоўвае ў адпаведнасці з заканадаўствам зброю, боепрыпасы да яе, спецыяльныя сродкі, транспартныя сродкі, у тым ліку аператыўнага прызначэння, сродкі сувязі, арганізацыйную тэхніку, сродкі і сістэмы аховы, будынкі, збудаванні і іншую маёмасць, а таксама рэалізуе ў адпаведнасці з заканадаўствам права на валоданне, карыстанне і распараджэнне маёмасцю, што знаходзіцца ва ўласнасці Рэспублікі Беларусь і замацаваных на праве аператыўнага кіравання за Следчым камітэтам;
• арганізуе і праводзіць мерапрыемствы па забеспячэнню ў Следчым камітэце ўласнай бяспекі і абароны дзяржаўных сакрэтаў;
• ажыццяўляе ўлік і захоўванне крымінальных спраў, матэрыялаў праверак па заявах і паведамленнях аб злачынствах, іншых матэрыялаў, якія адносяцца да дзейнасці Следчага камітэта, ўсталёўвае парадак іх уліку і захоўвання;
• прымае меры па забеспячэнню прававой і сацыяльнай абароны супрацоўнікаў Следчага камітэта, грамадзян Рэспублікі Беларусь, звольненых са службы ў Следчым камітэце ў запас (адстаўку), членаў іх сем’яў, грамадзянскага персаналу Следчага камітэта, а таксама членаў сем’яў загінуўшых (памерлых) супрацоўнікаў Следчага камітэта;
• арганізуе і праводзіць ідэалагічную працу, ажыццяўляе мерапрыемствы па ўмацаванні выканальніцкай, службовай і працоўнай дысцыпліны ў Следчым камітэце;
• разглядае ў адпаведнасці з заканадаўствам звароты грамадзян, у тым ліку індывідуальных прадпрымальнікаў, і юрыдычных асоб, арганізуе асабісты прыём грамадзян, у тым ліку індывідуальных прадпрымальнікаў, і прадстаўнікоў юрыдычных асоб;
• удзельнічае ў забеспячэнні выканання грамадзянамі Рэспублікі Беларусь воінскага абавязку;
• арганізуе і праводзіць семінары, нарады, вучэбныя зборы, конкурсы, навукова-практычныя канферэнцыі, у тым ліку міжнародныя, стварае рабочыя групы, камісіі, саветы, уключаючы міжведамасныя;
• ажыццяўляе міжнароднае супрацоўніцтва, удзельнічае ў заключэнні міжнародных дагавораў Рэспублікі Беларусь, у тым ліку міжведамаснага характару;
• прымае (узгадняе) ў межах сваёй кампетэнцыі нарматыўныя прававыя акты і робіць іншыя юрыдычна значныя дзеянні ад імя Следчага камітэта, ажыццяўляе кантроль за выкананнем прынятых нарматыўных прававых актаў Следчага камітэта;
• распрацоўвае прапановы па ўдасканаленні заканадаўства, удзельнічае ў падрыхтоўцы праектаў заканадаўчых і іншых нарматыўных прававых актаў, распрацоўцы дзяржаўных праграм у сферы забеспячэння нацыянальнай бяспекі;
• ажыццяўляе цэнтралізаванае інфармацыйна-аналітычнае забеспячэнне Следчага камітэта;
• стварае інфармацыйныя сістэмы, базы, банкі даных і забяспечвае іх эксплуатацыю;
• устанаўлівае адзіны парадак фарміравання і прадстаўлення формаў ведамаснай справаздачнасці аб следчай працы, працэсуальным кантролю, разглядзе заяў і паведамленняў аб злачынствах, разглядзе зваротаў грамадзян, у тым ліку індывідуальных прадпрымальнікаў, і юрыдычных асоб, фінансавай і кадравай дзейнасці, матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні Следчага камітэта;
• ажыццяўляе мерапрыемствы па арганізацыі мабілізацыйнай работы ў Следчым камітэце;
• усталёўвае парадак накіравання ў службовыя камандзіроўкі супрацоўнікаў і грамадзянскага персаналу Следчага камітэта ў межах Рэспублікі Беларусь;
• арганізуе матэрыяльнае, пенсійнае, сацыяльнае і іншае забеспячэнне, медыцынскае абслугоўванне, санаторна-курортнае лячэнне і аздараўленне супрацоўнікаў Следчага камітэта, грамадзян Рэспублікі Беларусь, звольненых са службы ў Следчым камітэце ў запас (адстаўку), членаў іх сем’яў, грамадзянскага персаналу Следчага камітэта, а таксама членаў сем’яў загінуўшых (памерлых) супрацоўнікаў Следчага камітэта;
• сцвярджае нарматывы эксплуатацыі і парадку спісання матэрыяльных каштоўнасцяў у Следчым камітэце;
• арганізуе работу па рэалізацыі дзяржаўнай кадравай палітыкі ў Следчым камітэце, у якую ўваходзяць арганізацыю падбору, расстаноўкі, падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі, павышэння кваліфікацыі і атэстацыі супрацоўнікаў, грамадзянскага персаналу Следчага камітэта, фарміраванне рэзерву кіруючых кадраў;
• распрацоўвае парадак матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння Следчага камітэта, нормы забеспячэння Следчага камітэта ўзбраеннем і спецыяльнымі сродкамі, нормы забеспячэння супрацоўнікаў Следчага камітэта прадметамі формы адзення, знакамі адрознення па спецыяльных званняў і іншай рэчавай маёмасцю;
• устанаўлівае парадак вядзення справаводства ў Следчым камітэце;
• ажыццяўляе ў межах сваёй кампетэнцыі працу з маёмасцю, выключанай, арыштаванай або накіраванай у даход дзяржавы;
• ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, прадугледжаныя заканадаўчымі актамі.

У 2017 годзе Следчым камітэтам заснаваны навукова-практычны часопіс «Папярэдняе расследаванне». Выходзіць 1 раз у паўгоддзе. У часопісе публікуюцца навуковыя артыкулы, якія датычаць праблем праваахоўнай дзейнасці і супрацьдзеяння злачыннасці. Працоўныя мовы часопіса: беларуская, руская, англійская. Аўтарамі часопіса сталі даследчыкі з Арменіі, Беларусі, Расіі і Украіны.^[3]

9 жніўня 2021 года Следчы камітэт быў унесены ў спіс спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб ЗША як урадавая арганізацыя, якая стала на чале паслявыбарчых рэпрэсій і што працягнула адкрываць і расследаваць палітычна матываваныя крымінальныя справы супраць праваабарончых арганізацый, а таксама супраць беларускага журналіста-дысідэнта Рамана Пратасевіча і Соф’і Сапегі^[4][5]. Таксама ў санкцыйны спіс ЗША былі ўнесены^[4] старшыня камітэта Дзмітрый Гара (дагэтуль ужо ўнесены ў чорны спіс ЕС^[6] і санкцыйны спіс Швейцарыі^[7]), разам з намеснікамі Алегам Шандаровічам, Сяргеем Аземшам (у канцы 2020 года патрапілі пад санкцыі ЕС^[8][9], Канады^[10], Вялікабрытаніі^[11], Швейцарыі^[12]) і Анатолем Васільевым. Акрамя таго, ў канцы 2020 года пад санкцыі ЕС, Канады, Вялікабрытаніі, Швейцарыі патрапілі тагачасны старшыня СК Іван Наскевіч, былы намеснік старшыні Аляксей Волкаў і тагачасны намеснік старшыні Андрэй Смаль.

• Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь Архівавана 6 красавіка 2015.
• Закон Рэспублікі Беларусь ад 13 ліпеня 2012 года «Аб Следчым камітэце Рэспублікі Беларусь» Архівавана 24 верасня 2015. (руск.)