Ладзіслаў Постум

Ладзіслаў быў сынам аўстрыйскага герцага і караля Германіі, Чэхіі і Венгрыі Альбрэхта II і Елізаветы (Эржэбет) Люксембургскай, дачкі імператара Жыгімонта. Ён нарадзіўся праз чатыры месяцы пасля нечаканай смерці свайго бацькі ад дызентэрыі (мянушка Ладзіслава — «Постум» — па латыні значыць «Пасмяротны»), і, як адзіны сын Альбрэхта II, атрымаў у спадчыну прастол герцагства Аўстрыі. Апекуном юнага герцага і новым каралём Германіі і імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі стаў яго стрыечны дзядзька Фрыдрых III, герцаг Унутранай Аўстрыі.

Маці Ладзіслава, каралева Елізавета, неадкладна пасля нараджэння (у маі 1440 года) арганізавала яго каранацыю каралём Венгрыі. У гэтым яе падтрымала прагабсбургская партыя венгерскіх баронаў на чале з Ульрыкам Цылеі. Аднак большасць шляхты выказалася на карысць іншага кандыдата — польскага караля Уладзіслава III, які мог узначаліць барацьбу з турэцкай пагрозай і неўзабаве быў таксама каранаваны пад імем Уласла I. У Венгрыі разгарнулася грамадзянская вайна паміж дзвюма партыямі. Перамогу атрымалі прыхільнікі Уласла I, аднак Фрыдрыху III удалося замацавацца ў заходневенгерскіх гарадах, а Ян Іскра імем Ладзіслава захапіў значную частку Паўночнай Венгрыі (Славакіі). Каралеве-маці таксама ўдалося вывезці з краіны карону Святога Стэфана і іншыя венгерскія каралеўскія рэгаліі, якія былі перададзены Фрыдрыху III, як апекуну Ладзіслава.

У Чэхіі Ладзіслаў быў практычна адразу прызнаны каралём, аднак тут таксама разгарнулася барацьба за ўладу паміж дзвюма групоўкамі дваран: каталікамі паўднёвай часткі краіны і гусітамі-чашнікамі ўсходу. Каралеўскія органы ўлады ў Чэхіі практычна перасталі дзейнічаць, усе спробы Фрыдрыха ўсталяваць сваю ўладу імем падапечнага Ладзіслава праваліліся. З 1444 года на чале чэшскіх чашнікаў паўстаў Іржы з Падэбрадаў, якому, абапіраючыся на гарады і сярэднюю шляхту, удалося разбіць партыю каталікоў, якая супрацьстаяла яму, і ў 1448 годзе ўзяць Прагу.

У 1444 годзе венгерскі кароль Уласла I загінуў у бітве пад Варнай. Гэта выклікала новы ўсплёск барацьбы за ўладу. У якасці кампрамісу ў 1445 годзе каралём быў прызнаны Ладзіслаў (Ласла VI), пры ўмове, што Фрыдрых III вызваліць свайго траюраднага пляменніка і верне венгерскія каралеўскія рэгаліі. Фрыдрых адмовіўся гэта зрабіць. У выніку ў 1446 годзе рэгентам Венгрыі быў абраны Янаш Хуньядзі, таленавіты военачальнік, які неадкладна разгарнуў барацьбу з туркамі, якія здзяйснялі набегі на паўднёвыя межы дзяржавы. У Чэхіі ў 1450 годзе рэгентам (земскім кіраўніком) быў абраны Іржы з Падэбрадаў. Фрыдрых III захаваў за сабой толькі ўласна Аўстрыйскае герцагства, працягваючы трымаць у палоне Ладзіслава.

Пачынаючы з 1451 года пачаўся ўзмоцнены ціск на Фрыдрыха III з патрабаваннем вызваліць Ладзіслава. У 1452 годзе супраць Фрыдрыха паўстала аўстрыйская арыстакратыя, якая заключыла саюз з венграмі і чэхамі. Паўстанцы запатрабавалі вызвалення караля і вяртання каралеўскі рэгалій. Фрыдрых быў вымушаны саступіць.

У 1453 годзе дзяржаўны сход Венгрыі зноў прызнаў Ладзіслава каралём. Упершыню пасля смерці Альбрэхта II у краіне з’явіўся валадар, прызнаваны ўсімі партыямі. Была абвешчана амністыя, памілаваны тыя, хто змагаўся на боку Уласла I. Аднак каралю было толькі трынаццаць гадоў, таму фактычным кіраўніком краіны стаў Ульрык Цылеі, славенскі граф, праціўнік Янаша Хуньядзі. Нягледзячы на гэта апошні захаваў свой уплыў у знешняй палітыцы і працягнуў паходы на турак. У 1456 годзе невялікае войска Хуньядзі разграміла армію Асманскай імперыі пад Бялградам, на доўгі час ліквідаваўшы непасрэдную турэцкую пагрозу Венгрыі. Але ў тым жа годзе Хуньядзі сканаў. Яго старэйшы сын і спадчыннік Ласла выступіў супраць Ульрыка Цылеі і забіў яго. Нягледзячы на тое, што смерць Цылеі азначала далучэнне Габсбургамі яго шырокіх уладанняў у Крайне, Карынтыі і Славоніі, Ладзіслаў арыштаваў напачатку 1457 года Ласла Хуньядзі і пакараў яго смерцю. У адказ у Венгрыі ўспыхнула паўстанне прыхільнікаў клана Хуньядзі, а кароль быў вымушаны бегчы ў Прагу.

Нягледзячы на тое, што ўжо ў 1453 годзе Ладзіслаў быў каранаваны каралём Чэхіі, фактычным кіраўніком краіны заставаўся Іржы з Падэбрадаў. Апошні праводзіў палітыку па ўмацаванні цэнтральнай улады і прыгнечанню мецяжоў арыстакратаў. У 1453—1454 гадах сейм Чэшскага каралеўства прыняў шэраг пастаноў, накіраваных на ўрэгуляванне адносін сялян з феадаламі, судовых працэдур і ліквідацыю падстаў для сепаратызму і паўстанняў баронаў. Пачаліся перамовы пра шлюб Ладзіслава з Магдаленай Валуа, дачкой французскага караля Карла VII. Калі ў 1457 годзе Ладзіслаў ізноў прыбыў у Прагу, ратуючыся ад паўстання венгерскіх магнатаў, ён пачаў падрыхтоўку да вяселля. Аднак у лістападзе кароль нечакана захварэў і праз тры дні сканаў. Высоўваліся здагадкі пра атручванне Ладзіслава па загадзе Іржы з Падэбрадаў, які пазней стаў каралём Чэхіі, аднак сучасныя даследаванні чэшскага доктара антрапалогіі Эмануэла Влчэка паказалі, што Ладзіслаў быў хворы налейкемію — хваробу, не вядомую сярэднявечным урачам.

Смерцю Ладзіслава Постума завяршылася першая спроба аб’яднання цэнтральнаеўрапейскіх дзяржаў, прадпрынятая Жыгімонтам Люксембургскім. Калі ў Аўстрыі захавалася ўлада Габсбургаў, то ў Венгрыі і Чэхіі былі абраны нацыянальныя каралі, што прывяло да адасаблення кожнай з гэтых дзяржаў. Гэта адасабленне мела фатальныя наступствы ва ўмовах турэцкай пагрозы. Новае аб’яднанне Цэнтральнай Еўропы было дасягнута толькі ў 1526 годзе зноў Габсбургамі, аднак гэта адбылося коштам гібелі Венгерскага каралеўства ў баях з Асманскай імперыяй.

Ладзіслаў Постум не быў жанаты і не меў дзяцей. Яго спадчыннікам у Аўстрыі стаў яго стрыечны дзядзька Фрыдрых V. Са смерцю Ладзіслава загасла Альбертынская лінія дому Габсбургаў і Аўстрыйскія землі былі зноў аб’яднаны пад уладай аднаго кіраўніка.

• История Венгрии. — М., 1971
• История Чехословакии. — М., 1956
• Митрофанов, П. История Австрии с древнейших времён до 1792 г. — М., 2003
• Пристер, Е. Краткая история Австрии. — М., 1952
• Шимов, Я. Австро-Венгерская империя. — М., 2003

•   На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ладзіслаў Постум