Казіміра Ілаковіч

Была пазашлюбнай дачкой Барбары Ілаковіч і Клеменса Зана (сына Томаша Зана «Праменнага», блізкага сябра Адама Міцкевіча). Бацька яе быў забіты ў цягніку Гродна-Вільня ў 1889 годзе, маці яе была змушана адной выхоўваць двух пазашлюбных дачок, зарабляла ўрокамі, а маленькая Казіміра была аддадзена на выхаванне беларускай няньцы, ад якой будучая паэтка пачула байкі і казкі, што магло паўплываць на далейшую зацікаўленасць Казіміры Ілаковіч фальклёрам. Пасля заўчаснай смерці маці выхоўвалася ў сваякоў у Дзвінску. Яе ўзяла на выхаванне графіня Зоф’я Буйно, па нараджэнню Плятэр-Зыберк, якая стала свайго роду прыёмнай маці для Казіміры. Дзіцячыя гады правяла ў маёнтках Бальцін і Станіславова непадалёк ад Краславы Віцебскай губерні. ^[3].

З дапамогай сваёй прыёмнай маці атрымала бліскучую адукацыю. Яна скончыла апошнія гады гімназіі ў пансіёне Цэцыліі Плятэр у Варшаве, а экзамен здала ў Пецярбургскай гімназіі (1910), на мяжы 1908 і 1909 гадоў вучылася ў каледжы для замежнікаў (Norham Hall) у Оксфардзе ^[4], а ў 1910—1914 гадах — у Ягелонскім універсітэце (прымала ўдзел у студэнцкай забастоўцы). У 1915—1917 гадах служыла медсястрой у расійскай арміі пры польскім аддзеле 6-га санітарнага аддзела Усерасійскага зямельнага саюза. Летам 1915 года ў шпіталі ў Мінску захварэла на дызентэрыю, але была выратавана з дапамогай сям’і Чапскіх, пра што ўзгадвала Марыя Чапская ў сваіх успамінах:

«Складаней выратаваць было Казю Ілаковіч, паэтку, роднасную нам праз Плятэраў, сястру міласэрнасці ў аддзеле Усерасійскага зямельнага саюза. Напрыканцы лета 1915 г. яна трапіла ў Мінскі вайсковы шпіталь праз дызентэрыю. Нам удалося знайсці прыватную медсястру для яе, каб паклапаціцца над ёй, адзінай жанчынай у гэтым перагружаным халерычным бараку, дзе над ёй не было ніякай апекі. Ужо на шляху да выздараўлення, але яшчэ вельмі слабую, напярэдадні эвакуацыі ўсёй бальніцы ў Казань, здолелі выцягнуць яе адтуль і аддаць пад апеку Эле Раствароўскай і яе спадарожніцы, англічанцы Кэці, на той жа Пятроўшчыне»^[5].

З 15 лістапада 1918 года працавала ў Міністэрстве замежных спраў, у 1926—1935 гадах была асабістым сакратаром Юзафа Пілсудскага, а пасля яго смерці — зноў у Міністэрстве замежных спраў. Саветнік палітычнага аддзела ў кабінеце міністра замежных спраў у 1938 годзе. У 1936—1938 гадах яна гастралявала па Еўропе з лекцыямі пра маршала Пілсудскага.

У 1939 годзе эвакуіравалася ў Румынію (у тым ліку ў Клуж), дзе і правяла вайну. У 1947 годзе вярнулася ў Польшчу.

Пасля вайны, пазбаўленая пастаяннай працы, яна пасялілася ў Познані, перакладала еўрапейскую літаратуру (Гётэ, Талстога) і выкладала англійскую мову, уважліва сачыла за палітычным жыццём (пасля познаньскіх падзей у чэрвені 1956 г., калі ў крывавых сутычках загінулі дэманстранты, напісала верш «Расстралялі маё сэрца ў Познані».

У апошнія гады жыцця пасля няўдалай аперацыі з нагоды глаўкомы яна аслепла. Жыла адна ў вельмі сціплых умовах, пад наглядам службаў.

Так і не выйшла замуж. «Для мяне Радзімай заўсёды застануцца Літва і Латвія. Усё астатняе — і Варшава, і Познань — былі і ёсць для мяне замежжа» — пісала ў позніх успамінах^[3].

Пахавана на могілках Павонзкі ў Варшаве (участак 81-3-24).

Яна была адной з найвыбітнейшых асоб літаратурнага жыцця Варшавы міжваеннага перыяду. У раннім юнацтве была захоплена фемінісцкім рухам. Аднак заўсёды была глыбока рэлігійнай і адчувала моцную сувязь з хрысціянскай духоўнасцю (паводле ўласных успамінаў рэлігійная вера ў яе стала крыштальна чыстай пасля выздараўлення ў Мінску). У Ілаковіч было шырокае кола сяброў, у тым ліку Віткацы, Юліян Тувім (пасля яго смерці яна прысвяціла яму кранальныя ўспаміны), Марыя Дамброўская (параўноўвала яе ў сваім «Дзённіку» з іспанскай святой Тэрэзай Авільскай).

Паводле літаратуразнаўцы Мікалая Хмяльніцкага, «К. Ілаковіч доўга і настойліва выпрацоўвала свой паэтычны голас, асабліва не клапоцячыся пра тое, ці будзе ён дастаткова моцным, каб вылучыцца з агульнага літаратурнага хору. Пошукі сябе цягнуліся многія гады і завяршыліся яскравай прэзентацыяй творчай індывідуальнасці, адным з важных фактараў фарміравання якой стаў менавіта беларускі дыскурс»^[6].

Ілаковіч як паэтка выяўляе арыгінальную магічную фантазію, назіральнасць, жывапісную і дынамічную (амаль кінематаграфічную) здольнасць да апісання, надзвычайнае, амаль музычнае, пачуццё рытму тэксту, выкарыстоўвае гратэскную, а часам і наіўную, дзіцячую танальнасць твораў. Яе фантазія была сфарміравана дзяцінствам, праведзеным на латышска-беларускім памежжы. На творчасць таксама паўплывалі літаратурныя традыцыі: барока (напрыклад, Юзаф Бака) і рамантызм. Сярод польскіх паэтаў ХХ стагоддзя да яе блізкі сімваліст Баляслаў Лесьмян, але Ілаковіч у сваёй экспрэсіўнай вобразнасці пазбягае мовы сімвалаў. Звязаная сяброўствам з групай «Скамандар», яна захавала асобны і непаўторны характар сваёй паэзіі. У адрозненне ад іншай паэткі з гуртка «Скамандра» Марыі Паўлікоўскай-Яснаржэўскай, яна рэдка выяўляла прамую, жаночую эмацыянальнасць. Стала майстрам танічнага верша (танізму). Дэбютавала ў часы маладой Польшчы (том Ikarowe Loty, 1911), мастацкая сталасць дасягнула ў міжваенны перыяд, а апошні зборнік вершаў выдала ў сталым узросце (Szeptem, 1966).

• З 1983 года ў Познані прэміяй К. Ілаковіч адзначаюцца аўтары найлепшых дэбютных зборнікаў паэзіі, узнагароджанне заўсёды адбываецца ў кватэры на вуліцы Гаёвай.
• У 1984 годзе яе познаньская кватэра на вул. Гаёва 4-8 ператвораны ў музей паэткі.
• Памятная дошка ў яе гонар была адкрыта 8 красавіка 1984 года ў кляштары дамініканскага касцёла ў Познані.
• Яе імем названы вуліцы, сярод іншых: у Чэнстахове, Катавіцах, Коніне, Лодзі, Востраве-Мазавецкім, Востраве-Вялікапольскім, Познані, Шчэціне і Уроцлаве.
• 8 сакавіка 2024 года аднаму з памяшканняў у будынку Міністэрства замежных спраў было прысвоена яе імя.