Духоўная семінарыя Геворгян

Падчас свайго кіравання Каталікос Геворг IV (1866—1884) заклікаў стварыць багаслоўскую школу пры Эчміядзінскім манастыры для задавальнення адукацыйных патрэб духавенства. Улетку 1872 года ён звярнуўся да архімандрытаў Геворга Сурэняна, Вахана Бастаняна, Вахрама Манкуні і Арыстакеса Седракіяна для садзейнічання аднаўленню гістарычнай школы. Было вырашана адкрыць новую семінарыю.

18 мая 1869 года на паўночнай пляцоўцы Эчміядзінскага манастыра быў закладзены краевугольны камень Геворгянскай семінарыі. Камень-падмурак быў усталяваны Каталікосам Геворгам IV. Падчас урачыстасці прысутнічаў пісьменнік Газарос Агаян. «25 мая мы сталі сведкамі шчаслівых падзей, адной з якіх стала другая гадавіна пасвячэння Каталікоса, а другой — заснаванне семінарыі» (Арарат, Вагаршапат, 1869). Семінарыя будавалася ў 1869—1874 гады. У гэты ж час Армянская царква вяла перамовы з царскім урадам адносна адкрыцця школы. 28 верасня 1874 года будынак семінарыі быў гатовы. Праз некалькі дзён, 5 кастрычніка 1874 года, афіцэр Каўказскай камісіі Гульковіч паведаміў архімандрыту Бастаняну, што цар зацвердзіў статут семінарыі і яму даз��олена адкрыць яе. Сваю місію семінарыя пачала пасля пераадолення шматлікіх цяжкасцей.

Першыя выпуск семінарыі адбыўся ў 1885-86 навучальным годзе. Для ўдасканалення выкладання царкоўных прадметаў Каталікос Маркар I (1885—1891) запрасіў епіскапа Малахая Арманіяна выкладаць у семінарыі. Яго кіраўніцтва дапамагло ўзмацніць ролю царкоўных прадметаў; акрамя таго, на працягу аднаго года епіскап Армян набраў у семінарыю студэнтаў, якія былі гатовыя вывучаць старажытную Армянскую Царкву. Вядомымі тагачаснікамі таго пакалення былі Каталікос Геворг V (1911—1930), архімандрыт Комітас, Карэкін I з Вялікага дома Кілікіі і біскуп Карапет Мкртчан.

Геворгянская семінарыя была адзінай акадэмічнай установай, дзе выкладалі навуку пра адукацыю, псіхалогію, логіку і філасофію, з мэтай падрыхтаваць асноўную групу кваліфікаваных і падрыхтаваных выкладчыкаў. Распрацоўка і ўкараненне адукацыйных навук у семінарыі былі заснаваны намаганнямі С. Мандзікяна, Н. Карамяна, А. Олтэцыяна, Г. Эдыліяна і А. Шаваршыяна. Вялікі акцэнт таксама быў нададзены гісторыі армянскага народа, літаратуры, бібліяграфіі, этнаграфіі, музыцы, архітэктуры, мастацтву і г.д.

На змену першаму пакаленню педагогаў прыйшлі новыя калегі. У семінарыю запрасілі выкладаць Манука Абегіяна, архіепіскапа Карэкіна Аўсепянца, біскупа Карапета Мкртчана, Камітаса і іншых^[5].

Таксама семінарыі была пастаўлена задача па падрыхтоўцы настаўнікаў да свецкіх школ. 16 верасня 1888 года Каталікос Макар I (1885—1891) дадаў да статута семінарыі дадатак, які пацвердзіў мэту навучальнай установы па падрыхтоўцы армянскага духавенства. За першыя 43 гады існавання семінарыя падрыхтавала 43 клірыка/выкладчыка, якія ў сваю чаргу забяспечвалі адукацыю для тысяч студэнтаў. У той час як семінарыя была заснавана як духоўная школа, сапраўдныя перавагі школы мелі больш свецкі характар, бо выпускнікі стварылі важную адукацыйную і культурную спадчыну ў 19-20 стагоддзях.

Заснаванне семінарыі супала з перыядам узнікнення армянскай культуры і павелічэннем інтэлектуалаў. Аднак у той час царскі ўрад праводзіў палітыку закрыцця мясцовых царкоўна-прыходскіх школ. Вытрымаўшы гэты няпросты перыяд, семінарыя змагла захаваць сваё існаванне да 1917 года і з’яўлялася сілай, якая аб’ядноўвала армянскія школы і культуру. Семінарыя сабрала армянскіх юнакоў з усяго свету; яна навучыла іх і адправіла назад дамоў, чакаючы, што яны адкрыюць школы ў Арменіі і перададуць тое, чаму навучыліся самі.

На працягу першых 43 гадоў семінарыя выконвала сваю місію з высокім узроўнем адказнасці перад Армянскай Царквой, надзяляючы яе доблесным легіёнам духавенства, а таксама заслужанымі армянолагамі, філолагамі, гісторыкамі, музыкантамі, выкладчыкамі і патрыятычна настроенымі грамадскімі дзеячамі. Сярод вядомых выпускнікоў Каталікос Геворг Vl Харэкчыян, Каракін I Оўсепіянц (Каталікос Вялікага Дома Кілікія), біскуп Карапетаў Тэр-Мкртчан, Рубен Тэр-Мінасян, Камітас, Эрванд Тэр-Мінасян, аршака Тэр-Мікаэлян, Манука Абегян, Нікагахай Адонц, Сцяпан Малхасіянц, Аветык Ісаакян, Аксель Бакунца, Лявон Шанціла і шмат іншых годных настаўнікаў і святароў^[6][7].

У часы генацыду армян Эчміядзінскі манастыр быў запоўнены вялікай колькасцю бежанцаў. З-за трагічнай сітуацыі, з якой сутыкнулася армянская нацыя, Каталікос Геворг V і дырэктар біскуп Карэкін Аўсепянц вырашылі часова закрыць семінарыю ў снежні 1917 года з вялікай надзеяй, што яна зноў адкрыецца ў наступным годзе.

Толькі ў 1921 годзе пачаліся намаганні па адчыненні семінарыі. Каталікос Геворг V Сурэнянц (1911—1930), Каталікос Харэн l Мурадбекян (1932—1938) і архіепіскап Карэкін Аўсеп’янц зрабілі важныя крокі па аднаўленні школы. Гэтыя намаганні былі канчаткова рэалізаваны дзякуючы паслядоўнай дзейнасці Каталікоса Геворга VI Харэкяна (1941—1954)^[8].

У 1925 годзе тагачасны архіепіскап Харэн Мурадбекян (які быў прадстаўніком Каталікоса) атрымаў паведамленне, што Савет Народнага камісарыята вынес рэзалюцыю, якая дазваляе аднавіць працу семінарыі. Навіна дайшла да ўсіх армянскіх епархій, і віншаванні з фінансавай дапамогай былі накіраваны Каталікосу Геворгу V Аднак гэтая пастанова не была рэалізавана.

28 чэрвеня 1928 года Каталікос Геворг V звярнуўся да прэзідэнта Савета Народнага камісарыята Саака Тэр-Габрыеляна з просьбай аднавіць працу семінарыі. Быў выдзелены будынак, але ўрад канфіскаваў яго з указаннем часовай неабходнасці. Ён ніколі не быў вернуты царкве і на цяперашні час з’яўляецца Дзяржаўным цэнтральным архівам Рэспублікі Арменія.

Калі быў пасвечаны Каталікос Харэн I, адной з яго надзённых задач стала пытанне аб аднаўленні семінарыі. У сваім першым дэкрэце ад 20 лютага 1933 года ён заявіў, што «… у гэтыя разважлівыя і асцярожныя часы неабходна палепшыць цяжкае фінансавае становішча, захаваць і ўзбагаціць аб’яднанае братэрства, служыць дзецям царквы і прапагандаваць праўду жыцця ў сярэдняй рэлігійнай школе, якая сёння закрыта з-за вайны і цяжкіх умоў».

Яшчэ да пасвячэння ў 1941 годзе Каталікосам Геворг VI падкрэсліў неабходнасць аднаўлення семінарыі, прадставіўшы адпаведныя праекты ў Нацыянальную царкоўную асамблею. Вярхоўны архімандрыт (Джайракойн Вардабед) Срапіён паспрыяў гэтаму аднаўленню. Ён падрыхтаваў дакумент, які складаўся з 10 пунктаў, які ўяўляў статут. Статут уключаў інфармацыю пра шасцігадовы курс навучання студэнтаў. Згодна са статутам, семінарыя павінна мець тры двухгадовыя тэрміны і ўключаць 36 мілагучных і здаровых вучняў, якія пасля заканчэння вучобы павінны служыць Армянскай Апостальскай Царкве. У выпадках, калі выпускнік не змог стаць клірыкам, студэнт, у адпаведнасці з пісьмовым пагадненнем, аплочвае выдаткі, панесеныя падчас яго навучання.

Армянская дыяспара паспрыяла паспяховаму адкрыццю семінарыі. Прадстаяцель Армянскай Царквы ў Амерыцы, архіепіскап Тырэйр Тэр-Аўханесян, пачуўшы пра семінарыю, перадаў Каталікосу Харэну I сваё жаданне аплаціць выдаткі на трох студэнтаў. Пасля асвячэння ў 1941 годзе Каталікосам усіх армян Геворгам VI неадкладна выдаў свой першы ўказ, адзначыўшы важнасць аднаўлення працы семінарыі.

1 лістапада 1945 года, пасля закрыцця на 38 гадоў, дзверы Геворгянскай духоўнай семінарыі былі зноў адчынены для маладых армян, каб стаць святарамі ў Армянскай Апостальскай Царкве. Аднак часы былі цяжкія. Камуністычны ўрад зачыніў больш за 300 цэркваў. 1 лістапада 1945 года адбылося адкрыццё Духоўнай семінарыі. На ўрачыстай цырымоніі прысутнічалі вядомыя навукоўцы і былыя выпускнікі, сярод якіх Св. Ісаакян і шмат іншых. Па словах відавочцаў, вочы Каталікоса Геворга VI цяклі са слязамі шчасця падчас прамовы. Заняткі пачаліся 2 лістапада 1945 года.^[9][10]

6 верасня 1945 года згодна з указам і ратыфікацыяй Вышэйшага духоўнага савета пасаду дырэктара семінарыі атрымаў вопытны педагог і спецыяліст па англійскай мове Мінас Мінасян.

Семінарыя выйшла на новы этап сваёй гісторыі з новымі вучнямі і новымі выкладчыкамі. Адкрыццё было адзначана з вялікай урачыстасцю і хараством. Нядаўна адкрытая Геворгянская духоўная семінарыя складалася з кваліфікаваных выкладчыцкіх кадраў і студэнтаў, якія былі руплівымі і прыстойнымі. Сам Католікос Геворг VI сачыў за поспехамі навучэнцаў у навучанні, якасцю ежы і адзення, а таксама за іншымі паўсядзённымі абставінамі студэнтаў. У 1951 годзе здзейснілася мара Каталікоса Геворга VI пажынаць плён семінарскай дзейнасці, калі семінарыя мела першых выпускнікоў. Дзевяць студэнтаў прайшлі шэсць курсаў семінарыі, большасць з якіх атрымалі выдатныя і добрыя адзнакі.

Сур’ёзная перабудова Геворгянскай семінарыі адбылася ў 1999 годзе, калі Карэкін II, Вярхоўны Патрыярх і Каталікос усіх армян, узышоў на трон святога Грыгорыя Асветніка. Каталікос Карэкін прапанаваў павялічыць колькасць студэнтаў, адначасова павялічыўшы абавязкі адміністрацыйнага і педагагічнага персаналу.

Пад наглядам і непасрэдным удзелам каталікоса навучальная праграма семінарыі зведала фундаментальныя змены. У семінарыю былі запрошаны выкладаць выкладчыкі, кандыдаты і дактары навук, якія прысвяцілі сваё жыццё выхаванню армянскай моладзі і развіццю навук.

У 2001—2002 гадах Геворгянская духоўная семінарыя набыла статус Вышэйшай рэлігійнай установы (духоўны ўніверсітэт). Пасля агляду рэарганізацыі і ўдасканаленай праграмы навучання Міністэрства адукацыі Рэспублікі Арменія надало семінарыі статус Рэлігійнага універсітэта. У 2002 годзе былі зроблены буйныя намаганні па рэканструкцыі за кошт ахвяраванняў Геворга і Сірварда Аўнаняна з ЗША. Кожны пакой семінарыі быў адноўлены, а канструкцыйная цэласнасць будынка палепшана. Новыя класы выкарыстоўваліся, пачынаючы з 2003—2004 навучальнага года.

Навуковая рада з’яўляецца кіруючым органам семінарыі. Савет узначальвае Каталікос усіх армян.^[11] Камітэт па выхаваўчых метадах семінарыі выконвае кансультацыйную ролю. Члены камітэта выбіраюцца шляхам ініцыявання навуковай рады, зацверджанай Каталікосам.^[12] У лістападзе 2015 года быў створаны камітэт па культуры семінарыі.

У цяперашні час семінарыя мае наступныя кафедры:^[13]

• Кафедра біблейскіх даследаванняў;
• Кафедра гістарычнай тэалогіі;
• Кафедра хрысціянскай дактрыны;
• Кафедра практычнай тэалогіі;
• Кафедра філалогіі;
• Кафедра гуманітарных навук.

Семінарыя прапануе прграмы бакалаўрыяту, магістратуры і аспірантуры ў вышэйзгаданых галінах.

• Геворгянская духоўная семінарыя