Прагляд крыніцы для Полацкі царкоўны сабор

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Артаграфія}}
[[Файл:Полацк. Сафійскі сабор. Хоры.jpg|міні|180пкс|[[Інтэр’ер]] памяшканьня [[Сафійскі сабор (Полацак)|полацкага Сафійскага сабора]]]]
'''Полацкі царкоўны сабор''' — сабор [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|уніяцкай царквы]] падчас існаваньня [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], які адбыўся 12 лютага — 18 лютага [[1839]] г. у [[Полацак|Полацку]] ў будынку [[Сафійскі сабор (Полацак)|Сафійскага сабора]]<ref name="drevo">[http://drevo-info.ru/articles/14808.html ПОЛОЦКИЙ СОБОР 1839] {{ref-ru}}</ref>. Абнародаваньне [[Акт (дакумэнт)|акту]] ''полацкага сабора'' пачалося з красавіка 1839 г.<ref name="drevo"/>. Мэтай сабора была ліквідацыя Грэка-каталіцкай царквы ва [[Украіна|Ўкраіне]] і [[Беларусь|Беларусі]] ў [[Дзяржаўная мяжа|межах]] Расейскай імпэрыі па [[Ідэалёгія|ідэалягічным]] меркаваньні<ref>Полацкая грэка-каталіцкая архіепархія // «[[Вялікае княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)|Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя]]». 2-е выданне / Рэд. кал.: Г.&nbsp;П.&nbsp;Пашкоў (галоўны рэд.), Т.&nbsp;У.&nbsp;Бялова і інш.; Маст. З.&nbsp;Э.&nbsp;Герасімович&nbsp;— Мінск: Выд. «Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі», 2007 г.&nbsp;— Т.2, С.450&nbsp;— ISBN 978-985-11-0394-8.</ref><ref name="ЕІБ5">''Кірэеў Віктар'', «Полацкі царкоўны сабор 1839», [[Энцыклапедыя гісторыі Беларусі]]: У 6 т., Мінск, 1999 г.,&nbsp;— Т.5, С.540-541&nbsp;— ISBN 985-11-0141-9.</ref>. Сакрэтная інструкцыя ўраду Расеі ад 1834 г. сьцьвярджала аб неабходнасьці «паступовага і асьцярожнага» прымусу ўніятаў у падначаленьні іх улады [[Расейская праваслаўная царква|РПЦ]] [[Маскоўскі патрыярхат|МП]]<ref name="ЕІБ5"/>. Склікалі гэты сабор [[Ёсіф Сямашка]], [[Антоні Зубко]], [[Васіль Лужынскі]], якія загадзя былі ўведзеныя ў асяроддзе [[Язафат Булгак|Язафата Булгака]]<ref name="ЕІБ5"/>.

== Гісторыя ==
Характар гэтага сабора становіцца зразумелым гістарычнымі ўмовамі, калі гэты сабор быў навязаны «з верху» расейскім [[Акупацыя|акупацыйным]] рэжымам царызму на тэрыторыі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] пасьля расійскіх карных акцый падчас [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|паўстаньня 1830—1831 гадоў]], з-за чаго «з нізу» [[паспольства]] мясцовага народа не аказвалі супраціву<ref>На тэрыторыі Украіны і Беларусі ў акупацыі Вялікага княства Літоўскага Расійскай імпэрыяй не было Расейскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхату, якая пры садзейнічаньні расейскага палітычнага рэжыму набыла прысутнасьці.</ref>. Падрыхтоўка да гэтага сабору вялася таемна з 1835 г. Сакрэтным камітэтам<ref name="ЕІБ5"/><ref name="drevo"/>, а пад правядзеньне згаданага сабора прыбыў расійскі 29-й [[Казакі|казачы]] [[полк]]<ref name="drevo"/>. На Полацкім саборы было 111 грэка-каталіцкіх сьвятароў, якія не ведалі пра таемную інтрыгу і раптам даведаліся пра гэта, якія паспрабавалі выступіць супраць ліквідацыі Грэка-каталіцкай царквы і зьбіралі подпісы з гэтай мэтай, паралельна са зборам подпісаў прыхільнікаў ліквідацыі Грэка-каталіцкай царквы (з мэтай паляпшэньня свайго матэрыяльнага становішча за кошт названай ліквідацыі<ref name="ЕІБ5"/>); некаторыя з прыхільнікаў Грэка-каталіцкай царквы былі сасланыя далёка ад Радзімы ва ўнутраныя вобласьці Расеі (традыцыйная метаду Расеі падчас [[Рэпрэсіі|рэпрэсій]] — ізаляцыя ад уплыву ня расейскіх сьвятароў на не расейскую [[Парафія|паству]])<ref name="drevo"/>. У Беларускай эпархіі з ліку 680 уніяцкіх [[сьвятар]]оў далі подпісы толькі 186 для такога сабора пасьля адміністрацыйнага ціску, спрабавалі перайсьці ў [[Рыма-Каталіцкая Царква|рыма-каталіцтва]] пры прымусовай ліквідацыі [[грэка-каталіцтва]] ў Расійскай імпэрыі (60 [[манастыр]]оў [[Базыляны|базылян]] грэка-каталікоў ўжо гвалтоўна былі зьнішчаны расейскай ўладай)<ref name="drevo"/>. Але ўрад Расіі сочачы за настроямі сярод каталіцкага [[клір]]у праз выведнікаў Сакрэтнага камітэта, рыхтуючыся да так званага полацкага сабора, падрыхтаваў загадзя ўказ 1829 г. аб забароне пераходзіць [[Грэка-каталіцкая царква|уніятам]] у рыма-каталіцтва<ref name="ЕІБ5"/>. Раней, 22 красавіка 1828 году, расейскі цар выдаў [[указ]], якім загадаў ператварыць арганізацыйныя формы Ўніяцкай царквы ў расейскае праваслаўе: адбылася [[Адміністрацыйна�� рэформа|рэструктурызацыя]]: замест 4 ўніяцкіх эпархіяў Полацкай, Віленскай, Берасьцейскай і Луцкай, прымусова створаныя Расеяй 2 — Беларуская эпархія і Літоўская эпархія<ref name="ЕІБ5"/>.

Падчас гэтых падзеяў весьці назіраньне за грэка-каталіцкімі сьвятарамі было ўскладзена на члена Сакрэтнага камітэта [[камэргер]]а Скріпіцына Валерыя Валер’евіча (*1799-†1874)<ref name="drevo"/><ref>[[Тайны радца]], дырэктара Дэпартамэнту духоўных спраў замежных [[веравызнаньня]]ў. Ён таксама стаў вядомы «пошукам забойства [[Габрэі|габрэямі]] хрысьціянскіх немаўлятаў і ўжываньні імі іх крыві», прымусовым укараненьнем [[расейская мова|расейскай мовы]] для каталікоў у акупаванай Украіне і Беларусі (як тыповы элемэнт для расейскай палітыкі) і абвінавачаны ў замежных публікацыях у парушэньні [[Свабода сумленьня|свабоды сумленьня]] ў Расіі.</ref><ref>Вл. Греков, «Скрипицын Валерий Валериевич» // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.. — Т. 18: Сабанеев — Смыслов. — С. 618—619. {{ref-ru}}</ref>. Прадстаўнік расійскага [[Фэльд'егерскай корпус|фэльд’егерскага корпуса]] наказаў [[Антоній Зубко|Антонію Зубко]] (ад імя [[асэсар]]а другога [[дэпартамент]]а [[Рыма-каталіцкая духоўная калегія|Рыма-каталіцкай духоўнай калегіі]] [[Язэп Сямашка|Язэпа Сямашка]]<ref name="ЕІБ5"/>) «пераканаць» [[Эпархія|эпархію]] і [[Кансысторыя|кансысторыю]] далучыцца да [[Расейская праваслаўная царква|РПЦ]] [[Маскоўскі патрыярхат|МП]], а ў выпадку іх нязгоды — саслаць іх у [[манастыр]] як пакараньня<ref name="drevo"/>. Да тайнага пляну арганізацыі так званага «полацкага сабора» Сакрэтнага камітэту датычныя былі таксама [[міністар унутраных спраў]] Расеі [[Блудаў Дзьмітры]] і маскоўскі [[біскуп]] [[Філарэт Драздоў]]<ref name="drevo"/>.

Расейскі [[палітычны рэжым]] на саборы арганізаваў антыкананічнаю «адмену» пастановы [[Берасьцейская унія|Берасьцейскага сабора 1596 году]]. Гэта падзея полацкага сабора адбылася адразу пасьля знакавых сьмерцяў праціўнікаў гвалтоўнага далучэньня да [[Расейская праваслаўная царква|РПЦ]] [[Маскоўскі патрыярхат|МП]] грэка-каталікоў (падазрона адначасова памерлых менавіта перад гэтым саборам): [[пінск]]і [[вікарый|вікарны]] [[біскуп]] Язафат Жарскі і [[доктар навук|доктар]] [[кананічнае права|кананічнага права]] [[Язафат Булгак]]<ref name="ЕІБ5"/>. Апошні быў [[спэцыяліст]]ам у фармулёўцы ступені [[Правамерныя паводзіны|правамернасьці]] гэтых падзей. Пры жыцьці якога зьдзейсьніць гэту незаконнасьць полацкага сабора відавочна не маглі. Паколькі расейскім уладам трэба было так бы мовіць «узаконіць» афармленьне<ref name="ЕІБ5"/> сваёй [[Акупацыя|акупацыі]] Вялікага княства Літоўскага (тэрыторыі сучаснай Беларусі, Украіны і [[Летува|Літвы]]), дзе да таго не было прыходаў і сьвятароў [[Расейская праваслаўная царква|Расейкай праваслаўнай царквы]] [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхата]]. Досыць паказаць, што [[Стараверства|стараверы]] (заснавальнікі горада [[Ветка]]) уцякаючы з Масковіі ратаваліся ад рэпрэсіяў РПЦ МП менавіта ў Вялікім княстве Літоўскім.

Асаблівай увагі заслугоўвае перадсаборная форма рэпрэсіі і інтрыгі: у 1836 г. грэка-каталіцкіх [[сьвятар]]оў і [[манах]]аў у Беларусі і Украіне прымушалі пісаць пісьмова расьпіскі «добраахвотнай згоды перайсьці на расійскае праваслаўе», нязгодных паніжалі на пасадзе, занявольвалі ў манастыры (расейскія ўлады традыцыйна для расейскай гісторыі разглядала манастыры накшталт [[Палітычныя зьняволеныя|турмаў]] і [[Рэпрэсіўная псыхіятрыя|псыхіятрычных бальніц]]), высылалі ў горшыя парафіі<ref name="ЕІБ5"/>. А яшчэ да пазначанага полацкага сабора ў 1837 г. Грэка-каталіцкую Калегію ўрад Расіі прымусова падпарадкаваў [[Сьвяцейшы ўрадавы сынод|ўрадаваму сыноду]] Расейскай праваслаўнай царквы, тым самым лічачы фармальнасьцю арганізацыю «полацкага сабора»<ref name="ЕІБ5"/>. Да Расейскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата было гвалтоўна далучаны больш за 1600 [[парафія|парафій]], якія налічвалі больш за 1,6 мільёну [[прыхаджане|прыхаджан]], што з часам прымусова масава перавялі у расійскае праваслаўе да 3 мільёнаў чалавек<ref name="ЕІБ5"/>; дадаткова — 32 [[манастыр]]а, больш за 2000 [[храм]]аў, больш за 4000 сьвятароў рознага сану. Асноўным ініцыятарам такога чарговага «ўз’яднання» стаў прарасейскі грэка-каталіцкі [[эпіскап]] [[Ёсіф Сямашка]]. З ім былі — [[Антоні Зубко]], [[Васіль Лужынскі]] і яшчэ 21 пэрсона. Гэты сабор прыняў [[Акт (дакумэнт)|акт]] падазрона выгаднай выключна РПЦ МП, меў два пункты<ref name="drevo"/>:
* У першым — абвяшчалася аб «адзінстве Праваслаўнай царквы» і просьбу аб падпарадкаваньні Грэка-каталіцкай царквы [[Расейская праваслаўная царква|праваслаўнаму]] [[сынод]]у дзяржаўнага Ведамствы [[веравызнаньня]]ў Расійскай імпэрыі узначаленым [[обэр-пракурор]]ам [[Сьцяпан Нячаеў|Нячаевым Сьцяпанам Дзьмітрыевічам]]<ref name="ЕІБ5"/>,
* у другім — яны прасілі расейскага [[імпэратар]]а [[Мікалай I|Мікалая I]]<ref name="ЕІБ5"/> паступіць «хуткую» адміністрацыйную ліквідацыю грэка-каталіцкіх парафій, якія захавалі вернасьць Грэка-каталіцкай царквы<ref name="ЕІБ5"/>. Да гэтага псеўда-саборнага [[Акт (дакумэнт)|акта]] былі прыкладзеныя «абавязацельствы» 1305 сьвятароў і манахаў, пасьля прыняцьця акта іх колькасьць падазрона падагналі да 1607 чалавек<ref name="ЕІБ5"/>.

25 сакавіка (6 красавіку н.ст.) 1839 г. расейскі імпэратар Мікалай I выдаў [[указ]] ў адпаведнасьці [[Акт (дакумэнт)|акту]] ''полацкага сабора'', на аснове чаго ўрадавы сынод РПЦ МП прыняў пастанову аб «далучэньні уніятаў» да РПЦ МП<ref name="ЕІБ5"/>.

22 лістапада 1839 году [[Папа Рымскі]] [[Грыгорыюс XVI|Рыгор XVI]] выдаў [[Алокуція|алокуцію]] з абвінавачваньнем уніяцкага эпіскапату ў [[Схізма|адступніцтве]], але без крытыкі ўрада Расіі з-за боязі прагназуемых наступстваў для рыма-каталікоў у Расійскай імпэрыі<ref name="drevo"/>.

Пазьней адбыўся на аснове абвяшчэньня полацкага сабора палітычна адміністрацыйны ціск на грэка-каталікоў [[Холмшчына|Холмшчыны]], асабліва быў адчувальны пры імпэратары [[Аляксандар II|Аляксандры II]] у 1875 г.<ref name="ЕІБ5"/>, з ліквідацыяй Холмскай эпархіі на карысьць структуры РПЦ МП ў тых краях. У [[Люблінская губэрня|Люблінскай губэрні]], [[Сувальская губэрня|Сувальскай губэрні]], [[Седлецкая губэрня|Седлецкай губэрні]] і іншых грэка-каталікі масава сталі пераходзіць на рыма-каталіцтва<ref name="ЕІБ5"/>.

Акрамя вышэйпрыведзенага, следствам так званага «полацкага сабора» была страта разрабаваных [[Падзелы Рэчы Паспалітай|расійскім акупацыйным рэжымам]] культурных каштоўнасьцяў Беларусі і Украіны ([[Кніга|кнігі]], [[Абраз|іконы]], творы [[мастацтва]], [[Каштоўнасьць|каштоўны]] посуд і г. д.)<ref name="ЕІБ5"/>. Толькі ў [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыне пад уладай Аўстрыі]] [[Украінская Грэка-каталіцкая Царква]] працягвала разьвівацца.

[[Файл:Медаль полоцького собору, аверс, 1839.jpg|міні|100пкс|[[Авэрс]] мэдалі 1839 г.]]

== [[Фалерыстыка]] ==
У сувязі з тым, што адбылося вакол полацкага сабора была адчаканеная спэцыяльная расійская [[мэдаль]] з надпісам «адабраны гвалтам (1596) узьяднацца любоўю (1839)»<ref name="drevo"/> ({{мова-ru|Отторгнутые насилием 1596 воссоединены любовью 1839}}), але на самой справе было інакш (адносна фразы «узьяднацца любоўю»), пра што сьведчаць хоць бы падзеі з [[Падляскія мучанікі|Пратулінскімі мучанікамі]].
[[Файл:Medal commemorating the reunification of Western Rus, reverse.jpeg|міні|зьлева|100пкс|Мэдаль «Вяртаньне адарванага» 1793&nbsp;г.]]

Невыпадкова гэтая мэдаль паўтарае ідэю папярэдняй мэдалі «Вяртаньне адарванага» 1793 г. у сувязі з расейскай [[акупацыя]]й Вялікага княства Літоўскага (на што мясцовае насельніцтва адрэагавала [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньнем 1794 году]]), так [[Акт (дакумэнт)|акт]] ''полацкага сабора'' разглядаўся як зацьвярджэньне расійскага [[акупацыя|захопу]] Беларусі і Украіны.
[[Файл:Медаль полоцького собору, реверс, 1839.jpg|міні|100пкс|[[Рэвэрс (нумізматыка)|Рэвэрс]] мэдалі 1839 г.]]

Дата на той мэдалі — 25 сакавіка 1839 г., не супадае з датай правядзеньня ''сабора'', але — з пачатым гвалтам расейскага рэжыму над мясцовымі католікамі пад прыкрыцьцём незаконнага рашэньня фіктыўнага ''полацкага сабора''.

Полацкі сабор быў арганізаваны напярэдадні дня [[Урачыстасьць праваслаўя|ўрачыстасьці праваслаўя]] па царкоўным [[каляндар]]ы РПЦ МП. Таму не выпадкова на адваротным баку мэдаля быў зроблены загадзя надпіс — {{мова-ru|Торжество — Православия}}.

Мэдаль ўтрымлівае подпіс [[мэдальер]]а — Уткіна Паўла Пятровіча.

== Глядзіце таксама ==
* [[Львоўскі сабор 1946 году]]
* [[Ужгарадзкі сабор 1948 году]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* «[[Энцыклапедыя гісторыі Беларусі]]». У 6 тамах / Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.), М. В. Біч, Б. І. Сачанка і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч — г. Мінск : Выд. «Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі», 1993—2003 гг. — Т. 1-6. — ISBN 5-85700-073-4.
* «[[Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)|Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя]]». 2-е выданне / Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.), Т. У. Бялова і інш.; Маст. З. Э. Герасімович — Мінск : Выд. «Беларуская Энцыклапедыя імя Пятруся Броўкі», 2005—2010 гг. — Т. 1-3. — ISBN 978-985-11-0392-4.
* Канфесіі на Беларусі (канец ХVІІІ — ХХ ст.) / В. В. Грыгор’ева, У. М. Завальнюк, У. І. Навіцкі, А. М. Філатава; Навук. рэд. У. І. Навіцкі. — Мінск, 1998 г.
* Opacki, Z., «Likwidacja Unii kościelnej na „ziemiach zabranych“ w 1839 roku», Polska — Ukraina: 1000 lat sąsiedztwa. — T. 2: Studia y dziejów chreścijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym/ Pod. Red. S. Stępnia, Przemyśl, 1994, 119—130 {{ref-pl}}
* Стрельбицкий И., «Униатские церковные соборы с конца ХVI века до воссоединения униатов с православною церковью». — Вильна, 1888 г. {{ref-ru}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Хрысьціянства}}
* Bernardetta Wójtowicz-Huber, Ojcowie narodu. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867—1918), Warszawa 2008, ISBN 978-83-235-0383-5 {{ref-pl}}
* ''Хотеев Алексий'', [http://kronsh.prihod.ru/pravoslavie_na_belarusi/view/id/1189045 Полоцкий собор 1839 года], приход [[Расейская праваслаўная царква|РПЦ]] МП в Минске, «Воскресение», №&nbsp;2, 2015 г. {{ref-ru}}
* {{Спасылка|загаловак=Богословские аспекты разрыва церковной унии на территории современной Беларуси в 1839 г.|url=http://zapadrus.su/zaprus/tradbl/861-bogoslovskie-aspekty-razryva-tserkovnoj-unii-na-territorii-sovremennoj-belarusi-v-1839-g.html|аўтар=Александр Романчук|дата публікацыі=2013-10-10}}, сайт «Западная Русь» {{ref-ru}}
* ''Марозава Святлана'', [http://belchrist.narod.ru/pages/1_kanf_hist/19/polock_1839.htm Полоцкий церковный собор 1839 г.], 07.01.2009, сайт сайт «Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа». {{ref-ru}}

{{Русіфікацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Полацкі царкоўны сабор}}
[[Катэгорыя:Падзеі 1839 году]]
[[Катэгорыя:Каталіцкая царква на Беларусі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Каталіцкі касьцёл у Расеі]]
[[Катэгорыя:Беларуская грэка-каталіцкая царква]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Полацкі царкоўны сабор».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Полацкі_царкоўны_сабор»