Прагляд крыніцы для Бітва пад Шкловам

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:

Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.

Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025

Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.

Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.

У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.

Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.

{{Бітва
| Назва           = Бітва пад Шкловам
| Вайна           = [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовая вайна]] 
| Выява           = 
| Подпіс да выявы = 
| Дата            = 12 жніўня 1654
| Месца           = ваколіцы [[Шклоў|Шклова]]
| Вынік           = перамога войска [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref name="babiatynski">Конрад Бабятынскі Ад Смаленску да Вільні. Вайна Рэчы Паспалітай з Масковіяй (1654—1655 гг.) // «[[ARCHE]]» 7—8 (70—71) 2008. С. 224.</ref><ref name="sahanovic18">{{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}} С. 18.</ref><ref name="PSB125">Wasilewski T. Janusz Radziwill // Polski slownik biograficzny. — Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk; Lódz, 1987. T.30/2. S. 125.</ref>
| Войска1         = {{Герб Рэчы Паспалітай}} [[Рэч Паспалітая]]
| Войска2         = {{Герб Расеі (1625)}} [[Маскоўская дзяржава]]
| Камандуючы1     = [[Януш Радзівіл]]
| Камандуючы2     = [[Якаў Чаркаскі]]
| Колькасьць1     = 6—8 тыс.<ref name="evkl">Шклова абарона 1654 // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 757.</ref><ref>Паводле [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіча]], каля 5 тыс. — ''Крыніца'': {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref> 
| Колькасьць2     = ня менш за 20 тыс.<ref name="evkl"/><ref name="sahanovic">[http://jivebelarus.net/history/gistografia/unknown-war-1654-1667.html?page=3 Нашэсце] // {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref><ref>На думку расейскага гісторыка Курбатава каля 3,5 тыс. чал. — ''Крыніца'': Курбатов О. А. Очерки развития тактики русской конницы «сотенной службы» (сер. 16 — сер. 17 вв.) // «Военная археология». Выпуск 2.</ref>
| Страты1         = 200—700<ref name="PSB125"/><ref name="evkl"/> забітымі й параненымі
| Страты2         = 3<ref>Z obozu litewskiego 14 VIII 1654 // Ojczyste spowinki w pismach do dziedow dawniej Polskim. T. 1. S. 116—177.</ref>—7<ref>Z obozu litewskiego 12 VIII 1654 // Ojczyste spowinki w pismach do dziedow dawniej Polskim. — BN. Mf 37625. S 116—177.</ref> тыс. забітымі<ref name="evkl"/>, 610 палонных<ref name="evkl"/><ref name="sahanovic"/>
}}
{{Бітвы вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў}}

'''Бі́тва пад Шкло́вам''' (1654) — бітва паміж войскамі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Маскоўскае княства|Маскоўскай дзяржавы]], якая адбылася 12 жніўня 1654 году падчас [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] 1654—1667. У ходзе бітвы літоўская армія атрымала тактычную перамогу. Падчас бою адбылося частковае [[сонечнае зацьменьне]] зь вялікай фазай.

== Пачатак ==
У жніўні 1654 пад націскам колькасна большых маскоўскіх войскаў корпус вялікага гетмана літоўскага [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] (6—8 тыс. чал.<ref name="evkl"/>) адышоў ад [[Ворша|Воршы]] на поўдзень да [[Барань|Барані]], пасьля да [[Копысь|Копысі]] і [[Шклоў|Шклова]].

12 жніўня да Шклова падышоў авангард войска маскоўскага ваяводы Чаркаскага (агулам ня менш за 20 тыс. чал.<ref name="evkl"/>) і напаў на вайсковую варту Я. Радзівіла, якая бараніла места.

Каб не дапусьціць злучэньня войскаў [[Якаў Чаркаскі|Якава Чаркаскага]] і [[Аляксей Трубяцкой|Аляксея Трубяцкога]] (15 тыс. чал.) які падыходзіў да [[Дняпро|Дняпра]], Я. Радзівіл вырашыў даць бой.

Для бітвы ён абраў удалае месца — адзіную дарогу на Шклоў за некалькі кілямэтраў ад места, дзе два равы засланялі крылы войска [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Гэта не дазволіла б маскоўцам выкарыстаць сваю колькасную перавагу. Да таго ж перад сабою ліцьвіны мелі рэчку Шклоўку і маглі біцца з тым аддзеламі маскоўцаў, якія пераправіліся праз брод. Чаркаскі таксама не зьбіраўся атакаваць Я. Радзівіла ў той дзень — частка ягоных аддзелаў была расьцягнутая па дарозе і мусіла прыбыць толькі празь некалькі гадзінаў.

== Хада бітвы ==
Януш Радзівіл вырашыў уцягнуць авангард маскоўцаў у бойку і потым разьбіваць іх малымі групоўкамі. Некалькімі разьездамі ліцьвіны зацягнулі частку маскоўскіх палкоў на абранае поле. Распачаўся бой, які цягнуўся больш за пяць гадзінаў. Войска Вялікага Княства не магло ўзяць верх, бо да маскоўцаў увесь час далучаліся новыя сілы, што рухаліся з-пад [[Копысь|Копыся]].

Згадваецца, што кожнай літоўскай харугве давялося 5—6 разоў атакоўваць маскоўцаў, а пасьля пад націскам адыходзіць да схаваных у засадах у равах [[драгуны|драгунскіх]] палкоў Вялікага Княства. Бітва цягнулася да дзявятай вечара. Януш Радзівіл асабіста ўдзельнічаў у бітве, што дадавала імпэту і ўпэўненасьці літоўскаму войску. Апошняя атака ўсёй літоўскай коньніцы здолела зламаць шэрагі маскоўцаў і амаль мілю гнаць іх. Да таго ж маскоўскі рэйтарскі полк у цемры абстраляў сваіх.

У выніку шматгадзіннага бою маскоўская коньніца адступіла да абозу і пяхоты<ref name="evkl"/>, пакінуўшы поле за войскам ВКЛ. На той час гэта лічылася перамогай<ref name="babiatynski"/><ref name="sahanovic18"/><ref name="PSB125"/>.

== Вынікі ==
[[Файл:Solar eclipse from 1654-08-12.gif|міні|250пкс|[[Сонечнае зацьменьне 12 жніўня 1654 году]]]]

Аднак перамога была дарагою — адзелы Вялікага Княства Літоўскага страцілі найбольш дасьведчаных жаўнераў. Загінуў пад Шкловам вайсковы судзьдзя [[Марцін Ян Чудоўскі]], адзіны сын літоўскага стражніка [[Рыгор Мірскі|Рыгора Мірскага]] — [[Геранім Мірскі]]. Шмат параненых, не атрымаўшы першаснай мэдычнай дапамогі, памерлі. У дакладзе ў [[Вільня|Вільню]] пісалася: «''Загінула саміх коньнікаў і ротмістраў 200… шмат іншых жаўнераў колькасьцю 1000''». Пазьней згадвалася, што загінула двое [[паручнік]]аў, коньнікаў больш за 50. Агульныя страты падаваліся — ад 200 да 700 чалавек<ref name="evkl"/>.

Пра маскоўскія страты крыніцы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ўважаюць на 7000—8000. Але літоўскія жаўнеры пісалі, што налічылі забітых каля 3000 маскоўцаў і два маскоўскія ваяводы.

Страты, стомленасьць і нешматлікасьць войска Вялікага Княства на дазволіла скарыстацца перамогаю. У ноч на 13 жніўня [[Януш Радзівіл]] загадаў адыходзіць на захад да [[Галоўчын]]а і [[Барысаў|Барысава]]. Хаця пабітыя аддзелы Чаркаскага і адышлі да [[Ворша|Воршы]], але ў іх засталася значная перавага ў людзкіх рэсурсах. Пасьля рэарганізацыі яны маглі ўяўляць новую пагрозу. Сьвежае войска Трубяцкога было на падыходзе. Авангард Трубяцкога спазьніўся толькі на гадзіну да заканчэньня бітвы. Але новыя маскоўскія сілы цалкам зьявіліся пад Шкловам толькі 30 жніўня<ref name="evkl"/>.

Маскоўскія дасьледаваньні альбо ня згадваюць гэтую бітву, альбо прыпісваюць перамогу сабе.

13 жніўня да ліцьвінаў прыбыла дапамога ад князя [[Багуслаў Радзівіл|Багуслава Радзівіла]] і [[Юры Нямірыч|Юрыя Нямірыча]] — 2500 жаўнераў. Але гэта было замала і ня выратавала іх ад паразы 24 жніўня 1654 ў [[Бітва пад Шапялевічамі|Бітве пад Шапялевічамі]] з войскам Трубяцкога.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667}}
* Конрад Бабятынскі. Ад Смаленску да Вільні. Вайна Рэчы Паспалітай з Масковіяй (1654—1655 гг.) // «[[ARCHE]]» 7—8 (70—71), 2008.

{{Расейска-беларускія бітвы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шклоў}}
[[Катэгорыя:Бітвы вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў]]
[[Катэгорыя:Бітвы падчас зацьменьня]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Шклова]]

Шаблён, які ўжываецца на гэтай старонцы:

Вярнуцца да старонкі «Бітва пад Шкловам».

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Бітва_пад_Шкловам»