E (літара)

	Літара лацінкі E
	Ee
	Выява
	◄ A B C D E F G H I ►
Зьвесткі
Тып	асноўная лацінка, альфабэтны;
Гук	[e], [e̞], [ɛ], [ə], [ɪ~i], [ɘ], [ʲe], [h]
Назва ў Юнікодзе	latin capital letter e; latin small letter e
Юнікод	E: U+0045; e: U+0065
HTML	E‎: &#69, E e‎: &#101, &#x65
UTF-16	E‎: 0x45; e‎: 0x65
URL-код	E: %45; e: %65
	усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога

E, e (э; курсіў: E e) — 10-я літара беларускага лацінскага альфабэту^[1]^[2]^[3]^[4], 5-я літара базавага лацінскага альфабэту. Гэтая літара выкарыстоўваецца часьцей за астатнія ўва многіх мовах, напрыклад у чэскай, дацкай, нідэрляндзкай, ангельскай, францускай, нямецкай, вугорскай, лацінскай, латыскай, нарвэскай, гішпанскай і швэдзкай^[5]^[6]^[7]^[8]^[9].

У лацінскім альфабэце мае назву «э». Такую ж ці прыкладна такую назву гэтая літара мае ў нямецкай, францускай, італьянскай, гішпанскай і многіх іншых мовах. Але ў ангельскім альфабэце гэтая літара мае назву [i ː].

У адыгейскім лацінскім альфабэце 1918 году ў літары была загалоўная форма ^[10].

Гісторыя

Эгіпэцкі герогліф
qʼ

Протасэміцкае

Протакананіцкае

хілул

Фінікійскае
He

Этрускае
E

Грэцкі
Эпсылён

Лацінскае /
Кірылічнае
E

Характарыстыка

Ee Ee Ee Ee

Назва па-беларуску: э.
Код НАТО: Echo (/ˈɛxəʊ/, [эха]).
Азбука Морзэ: ·

●	○
○	●
○	○

Шрыфт Брайля

Сэмафорная
азбука

Сьцягі міжнароднага збору сігналаў

Амслэн

У розных мовах

Вымаўленьне назвы літары ⟨e⟩ у эўрапейскіх мовах.
Беларусь адзначана на мапе, бо ў беларускае мовы ёсьць лацінскі альфабэт.

Беларуская мова

У беларускай мове літара ⟨e⟩ выкарыстоўваецца ў лацінскім альфабэце й вымаўляецца таксама, як і кірылічная літра ⟨э⟩^[1].

Кірылічная ⟨э⟩ перадаецца праз je, ie, e^[1].

Ангельская мова

Нягледзячы на тое, што ў сярэднеангельскім напісаньні выкарыстоўвалася ⟨e⟩ для абазначэньня доўгага й кароткага /e/, вялікі зрух галосных зьмяніў доўгі /eː/ (як у «me» або «bee») на /iː/, а кароткі /ɛ/ (як у «met» або «bed») заставаўся галосным сярэдняга лiку. У іншых выпадках літара маўчыць, як правіла, у канцы словаў, такіх як queue.

Мадыфікацыі ⟨e⟩

Дыякрытычныя знакі

Ĕ ĕ Ḝ ḝ Ȇ ȇ Ê ê Ê̄ ê̄ Ê̌ ê̌ Ề ề Ế ế Ể ể Ễ ễ Ệ ệ Ẻ ẻ Ḙ ḙ Ě ě Ɇ ɇ Ė ė Ė́ ė́ Ė̃ ė̃ Ẹ ẹ Ë ë È è È̩ è̩ Ȅ ȅ É é É̩ Ē ē Ḕ ḕ Ḗ ḗ Ẽ ẽ Ḛ ḛ Ę ę Ę́ ę́ Ę̃ ę̃ Ȩ ȩ E̩ e̩ ᶒ ⱸ^[11]

Лігатуры

Æ æ Œ œ

Іншыя формы^[12]^[13]^[14]

U+1D07 ᴇ latin letter small capital e
U+1D08 ᴈ latin small letter turned open e
U+1D31 ᴱ modifier letter capital e
U+1D32 ᴲ modifier letter capital reversed e
U+1D49 ᵉ modifier letter small e
U+1D4B ᵋ modifier letter small open e
U+1D4C ᵌ modifier letter small turned open e
U+2C7B ⱻ latin letter small capital turned e
U+AB32 ꬲ latin small letter blackletter e
U+AB33 ꬳ latin small letter barred e
U+AB34 ꬴ latin small letter e with flourish
℮

Іншыя значэньні

Фізыка й матэматыка

$E$ абазначае:
$e$ абазначае:

Музыка

E — літарная назва пятага тону нашай асноўнай гамы[8]^[16];
E — назва ноты Мі, паводле літарнай сыстэмы^[17]^[18];
Е — назва першай струны ці квінты на скрыпцы й ніжняй струны на басэтлі^[17].

Іншае

Выкарыстоўваецца для абазначэньня эўрапейскіх маршрутаў: E28.
Абазначае Вітамін E.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк, ЗША: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.
^ Ян Станкевіч // Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу, 1943 год
^ Як правільна пісаць беларускай лацінкай? // Наша Ніва
^ Лацінка // Тры алфавіты беларускай мовы
^ Letter frequencies Архіўная копія ад 2008-05-09 г.
^ Relative Frequencies of Letters in General English Plain text Cryptographical Mathematics. Central College. Архіўная копія ад 2008-07-08 г.
^ Frequency of Occurrence of Letters in Spanish. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-05-11 г.
^ Frequency of Occurrence of Letters in French. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-03-12 г.
^ Frequency of Occurrence of Letters in German. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2012-06-28 г.
^ М. И. Исаев. Языковое строительство в СССР. — М.: «Наука», 1979. — С. 180—191. — 352 с. — 2650 экз. (рас.)
^ Constable, Peter (2004-04-19). «L2/04-132 Proposal to add additional phonetic characters to the UCS» (PDF)
^ Everson, Michael; et al. (2002-03-20). «L2/02-141: Uralic Phonetic Alphabet characters for the UCS» (PDF).
^ Everson, Michael; Dicklberger, Alois; Pentzlin, Karl; Wandl-Vogt, Eveline (2011—06-02). «L2/11-202: Revised proposal to encode „Teuthonista“ phonetic characters in the UCS» (PDF).
^ Ruppel, Klaas; Rueter, Jack; Kolehmainen, Erkki I. (2006—04-07). «L2/06-215: Proposal for Encoding 3 Additional Characters of the Uralic Phonetic Alphabet» (PDF)
^ Абазначэньне паходзіць з трактата Джэймза Максвэла James Clark Maxwell, «A Treatise on Electricity and Magnetism Clarendon». — Oxford, 1904. Тэарэтык электрамагнетызму называў велічыні ў сваіх раўнаньнях па алфавіце: A, B, C, D, E, F, G, H. У гэтай пасьлядоўнасьці A было вэктарным патэнцыялам, З — токам, B — вэктарам магнітнай індукцыі, D — вэктарам электрычнай ідукцыі, а H — напружанасьцю магнітнага поля. Падрабязнае тлумачэньне па спасылцы
^ E // Музыкальный словарь : в 3 т. / сост. Х. Риман; доп. русским отделом при сотруд. П. Веймарна и др.; пер. и все доп. под ред. Ю. Д. Энгеля. — пер. с 5-го нем. изд. — Москва—Лейпциг : изд. Б. П. Юргенсона, 1904. (рас.)
^ ^а ^б E // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (рас.)
^ Ми // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947. (рас.)

Вонкавыя спасылкі

Вялікая й маленькая літары на сайце Scriptsource.org (анг.).

[LE-1] а ^б ^в J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк, ЗША: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.

[Lementar-2] Ян Станкевіч // Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу, 1943 год

[NN-3] Як правільна пісаць беларускай лацінкай? // Наша Ніва

[4] Лацінка // Тры алфавіты беларускай мовы

[Brian_Kelk-5] Letter frequencies Архіўная копія ад 2008-05-09 г.

[6] Relative Frequencies of Letters in General English Plain text Cryptographical Mathematics. Central College. Архіўная копія ад 2008-07-08 г.

[7] Frequency of Occurrence of Letters in Spanish. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-05-11 г.

[8] Frequency of Occurrence of Letters in French. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-03-12 г.

[9] Frequency of Occurrence of Letters in German. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2012-06-28 г.

[10] М. И. Исаев. Языковое строительство в СССР. — М.: «Наука», 1979. — С. 180—191. — 352 с. — 2650 экз. (рас.)

[11] Constable, Peter (2004-04-19). «L2/04-132 Proposal to add additional phonetic characters to the UCS» (PDF)

[12] Everson, Michael; et al. (2002-03-20). «L2/02-141: Uralic Phonetic Alphabet characters for the UCS» (PDF).

[13] Everson, Michael; Dicklberger, Alois; Pentzlin, Karl; Wandl-Vogt, Eveline (2011—06-02). «L2/11-202: Revised proposal to encode „Teuthonista“ phonetic characters in the UCS» (PDF).

[14] Ruppel, Klaas; Rueter, Jack; Kolehmainen, Erkki I. (2006—04-07). «L2/06-215: Proposal for Encoding 3 Additional Characters of the Uralic Phonetic Alphabet» (PDF)

[15] Абазначэньне паходзіць з трактата Джэймза Максвэла James Clark Maxwell, «A Treatise on Electricity and Magnetism Clarendon». — Oxford, 1904. Тэарэтык электрамагнетызму называў велічыні ў сваіх раўнаньнях па алфавіце: A, B, C, D, E, F, G, H. У гэтай пасьлядоўнасьці A было вэктарным патэнцыялам, З — токам, B — вэктарам магнітнай індукцыі, D — вэктарам электрычнай ідукцыі, а H — напружанасьцю магнітнага поля. Падрабязнае тлумачэньне па спасылцы

[16] E // Музыкальный словарь : в 3 т. / сост. Х. Риман; доп. русским отделом при сотруд. П. Веймарна и др.; пер. и все доп. под ред. Ю. Д. Энгеля. — пер. с 5-го нем. изд. — Москва—Лейпциг : изд. Б. П. Юргенсона, 1904. (рас.)

[I-17] а ^б E // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (рас.)

[18] Ми // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947. (рас.)

[1]