Новы замак (Горадня)

Новы каралеўскі палац у Горадні збудавалі ў 1737—1742 гадох за часамі Аўгуста Саса як летнюю каралеўскую рэзыдэнцыю паводле праекту Караля Пёпэльмана. Узводзілі палац мясцовыя муляры. У 1789 годзе рэканструкцыю палаца праводзiў Джузэпэ Сака.

У 1793 годзе тут адбыўся апошні сойм Рэчы Паспалітай, дзе ратыфікавалі другі падзел краіны.

Па падзелах Рэчы Паспалітай, калі Горадня апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, расейскія ўлады перарабілі палац пад вайсковы шпіталь.

За часамі Другой сусьветнай вайны ў 1944 годзе палац атрымаў пашкоджаньні. У 1952 годзе яго рэканструявалі ў стылі савецкага нэаклясыцызму. Тут разьмясьціўся абласны камітэт КПСС.

У 1991 годзе палац улучылі ў музэйны комплекс. Тут разьмясьціўся Гарадзенскі гістарычна-археалягічны музэй. У 1994 годзе на ганку палаца замацавалі памятную шыльда ў гонар Андрэя Тадэвуша Касьцюшкі.

Помнік архітэктуры барока і клясыцызму. Буйнамаштабны 2-павярховы аб’ём палаца мае П-падобную ў пляне кампазыцыю. Тыповы для палацавых ансамбляў сярэдзіны XVІІ ст. парадны двор стваралі бакавыя флігелі і ажурная агароджа з цэнтральнай брамай. Да цэнтральнага корпуса далучалася палацавая капліца, вылучаная ў самастойны аб’ём (не захавалася). Зь левага боку разьмяшчаліся службовыя карпусы (канцылярыя, стайня ды іншыя).

Палац меў мансардавы дах зь фігурнымі слыхавымі вокнамі. Маляўнічасьць будынка ўзмацняла спалучэньне насычанага цагельнага колеру дахоўкі і бела-ружовых роўніцаў фасадаў. Рытм праёмаў фасада ўскладняўся міжпаверхавым пасам квадратных філёнгаў. Павышанай плястыкай і дэкаратыўнай насычанасьцю адзначаюцца толькі цэнтральны і бакавыя ўваходы. Тут вылучаюцца падзелы здвоенымі пілястрамі, тонка прарысаваная арнамэнтальная ляпніна з гірляндамі, фамільнымі гербамі. Цэнтральны рызаліт галоўнага фасада падзяляецца здвоенымі пілястрамі з капітэлямі, дэкараванымі ляпнымі арнамэнтальнымі гірляндамі ў стылі ракако.

Плян палаца мае характэрны падоўжна-восевы прасторавы разьвязак цэнтральнай параднай групы памяшканьняў, асноўныя зь якіх пасьлядоўна разьмяшчаюцца на падоўжнай восі: вялікі вэстыбюль, заля і палацавая капліца. Такім парадкам, ужо з вэстыбюля раскрываецца плянавальны абрыс залі, а потым працяглая пэрспэктыва капліцы. У бакі ад авальнай залі разыходзяцца анфіляды іншых памяшканьняў. Жылыя памяшканьні разьмяшчаліся на другім паверсе і ў мансардзе, службовыя памяшканьні — у сутарэньнях. Плян вылучаецца першай у гісторыі архітэктуры Беларусі авальнай заляй, якая з боку дваровага фасада выступае акруглым аб’ёмам — характэрнай формай архітэктуры ракако. Стрымана-строгае афармленьне экстэр’ера палаца супрацьпастаўлялася пышнаму і насычанаму дэкаратыўнай аздобай інтэр’еру. Асабліва вылучаліся Сэнатарская і Круглая залі, аздобленыя разьбой у стылі ракако. Акруглыя і зрэзаныя куты памяшканьняў прыстасоўваліся пад каміны і дэкаратыўную скульптуру.

Прастакутную ў пляне капліцу аб’ядноўваў з палацам невялікі пераход. Да тарца капліцы далучалася 2-ярусная вежа-званіца з гранёным шпілем. Выкарыстаньне ў дэкоры капліцы дэкаратыўных вазаў, ракавінаў, апораў у форме пальмы, гратэскнага арнамэнту, скульптурных кампазыцыяў таксама ёсьць асаблівасьцю архітэктуры ракако.

Палацавая брама мае выгляд праезду, з бакоў якога — манумэнтальныя пілёны, аздобленыя скульптурнымі групамі сьфінксаў і амураў, дэкаратыўнай вайсковай ^[1].

• Старая графіка
•  
  1780—1783 гг.
•  
  1780—1783 гг.
•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.

•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.

•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.
•  
  XVIII ст.

•  
  XVIII ст.
•  
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
•  
  1800 г.
•  
  1800 г.

•  
  1817 г.
•  
  1845 г.
•  
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
•  
  Паводле Н. Орды

•  
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
•  
  Н. Орда, 1861—1869 гг.
•  
  1862 г.
•  
  Н. Орда, 6 чэрвеня 1866 г.

•  
  1882 г.
•  
  1891 г.
•  
  1897 г.
•  
  Г. Штрук, 1916 г.

• Старыя здымкі
•  
  1900 г.
•  
  1902 г.
•  
  1904 г.
•  
  1906 г.

•  
  1908 г.
•  
  1908 г.
•  
  1911 г.
•  
  1912 г.

•  
  да 1915 г.
•  
  да 1915 г.
•  
  1914 г.
•  
  1915 г.

•  
  1916 г.
•  
  1917 г.
•  
  1917—1920 гг.
•  
  1918—1934 гг.

•  
  Ю. Ядкоўскі, 1923 г.
•  
  Л. Гелгра, 1923 г.
•  
  сакавік 1926 г.
•  
  1926 г.

•  
  1926 г.
•  
  1926 г.
•  
  Я. Булгак, 1930 г.
•  
  Г. Паддэмбскі, 1930 г.

•  
  1921 г.
•  
  1926 г.
•  
  да 1939 г.
•  
  да 1939 г.

•  
  да 1939 г.
•  
  да 1939 г.
•  
  да 1939 г.
•  
  Д. Анэрык, да 1939 г.

•  
  1930-я гг.
•  
  1935 г.
•  
  1935 г.
•  
  Г. Жыўна, 1935 г.

• Сучасны стан
•  
  Агульны выгляд з боку Нёмана
•  
  Брама
•  
  Экспазыцыя ў палацы
•  
  Картуш з гербам Рэчы Паспалітай

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

• Новы замак , Radzima.org