Гарадзельская унія
Гарадзе́льская у́нія 1413 го́ду — саюз між Польшчай і ВКЛ, падпісаны 2 кастрычніка 1413 году ў замку Гарадло на рацэ Заходні Буг між Вялікім князем Літоўскім Вітаўтам і каралём польскім Ягайлам.
Гарадзельская унія | |
Польшча й Літва ў 1386–1434 гг. | |
Падпісаная | 2 кастрычніка 1413 |
---|---|
· месца | Гарадло |
Бакі | Польшча і ВКЛ |
Адмяняла большую частку Крэўскай уніі 1385 году, пацьвярджала існаваньне Вялікага Княства Літоўскага ў якасьці незалежнай дзяржавы. У той самы час прызнавала вярхоўнасьць польскага караля, які мусіў стаць уладаром ВКЛ па сьмерці вялікага князя. Дамова ўніфікавала агульную палітыку дзьвюх дзяржаваў, уводзіла агульныя інстытуты, агульныя польска-літоўскія соймы і сходы, урады ваяводаў і кашталянаў на Літве. Літоўская шляхта зраўнялася з польскімі родамі. Гарадзельская унія дазволіла задобрыць і супакоіць рымскую курыю, якая была настроеная варожа пасьля паражэньня Тэўтонскага ордэну ў Грунвальдзкай бітве 1410 году.
Прывілеі
рэдагавацьУ Гарадло былі падпісаныя 3 прывілеі (граматы).
Першы прывілей — выдадзены ад 47 польскіх фэадалаў, надзяляў 47 літоўскіх фэадалаў-каталікоў сваімі прыватнымі гербамі.
Другі прывілей — падпісаны 47 літоўскімі фэадаламі, пацьвярджаў прыняцьцё імі польскіх прыватных гербаў. Літоўская шляхта абяцала быць з польскай у вечным сяброўстве. Адзначалася, што ў выпадку сьмерці Вітаўта выбары новага вялікага князя літоўскага мусілі адбывацца пры згодзе з польскай шляхтай. А ў выпадку сьмерці Ягайлы — выбары польскага караля мусілі адбывацца пры згодзе літоўскай шляхты. Меў 45 пячатак.
У трэцім прывілеі (названы Гарадзельскім прывілеем 1413 году) Ягайла і Вітаўт абавязваліся прызначаць на дзяржаўныя пасады толькі шляхцічаў-каталікоў, якія маюць гербы. Іх грамадзкае становішча падвышалася да князёў Рурыкавічаў і Гедымінавічаў. У Прывілеі было запісана пра яднаньне ВКЛ і Польшчы, аднак гарантавалася адасобленасьць улады вялікага князя літоўскага і яго самастойнасьць.
Сьпіс гербаў
рэдагавацьГербы, прынятыя літоўскай шляхтай:
- Габданк — Awdaniec (герб прыняў Ян Гаштольд, надзялялі Пётар зь Відавы і Якуб з Рагожна)
- Багорыя — Bogoria
- Вадвіч — Wadwicz
- Ciołek
- Dębno
- Даліва — Doliwa
- Даленга — Dołęga
- Drya
- Działosza
- Gierałt — Osmoróg
- Godziemba
- Грыф — Gryf
- Grzymała
- Зарэмба — Zaremba
- Jelita (герб прыняў Гердут, надзялялі кашталян радамскі Кляменс з Мокрска і кашталян вісьліцкі Флярыян з Корытніцы)
- Копач — Топач — Kopacz — Topacz
- Корчак — Korczak
- Kot Morski
- Kuszaba
- Ляліва — Leliwa (герб прыняў ваявода віленскі Войцех Манівід, adoptowali wojewoda krakowski Jan Tarnowski i Jadwiga z Leżenic)
- Ліс — Lis (герб прыняў кашталян троцкі Сунігайла)
- Лебедзь — Łabędź (герб прыняў Галігунт Goligunt, надзяляў Dziersław ze Skrzynna)
- Ладзьдзя — Łodzia
- Наленч — Nałęcz (герб прыняў літоўскі баярын Качан, надзялялі ваявода пазнанскі Сэндзівуй з Астрогу і судзьдзя пазнанскі Мікалай з Чарнкова)
- Nowina (герб прыняў літоўскі баярын Мікалай Бейнар, надзяляў Мікалай зь Сепна)
- Адравонж — Odrowąż
- Ogończyk
- Окша — Oksza
- Ossoria
- Pierzchała (герб прыняў літоўскі баярын Даўкша, надзялялі добжынскі кашталян Пётар з Улашчова і Генрык з Радоміна)
- Побуг — Pobóg (герб прыняў літоўскі баярын Рало (Rało), надзялялі Якуб Конецпольскі і Пётар з Папова)
- Pomian (герб прыняў Станіслаў Сак)
- Порай — Poraj
- Półkozic
- Равіч — Rawicz
- Роля — Rola
- Суліма — Sulima (герб прыняў літоўскі баярын Радывіл (Rodywił), надзяляў паланэцкі кашталян Станіслаў Гамрат з Клімунтовіч)
- Сыракомля — Syrokomla
- Szreniawa
- Сьвінка — Świnka
- Сякера — Topór (герб прыняў літоўскі баярын Ян Бутрым)
- Трубы — Trąby (герб прыняў Крысьцін Осьцік (Krystyn Ościk) з Кернова, надзяляў арцыбіскуп гнезьненскі Mikołaj Trąba)
- Trzaska
- Wężyk (герб прыняў Канчан з Суковіч)
- Задора — Zadora (герб прыняў Шчэдыбор Валімунтавіч (Szedybor Wolimuntowicz), ваявода троцкі; надзяляў Зьбігнеў з Бжэзя, маршалак Каралеўства Польскага)
- Яніна — Janina
- Ястрабец — Jastrzębiec (герб прыняў Ян Няміра ці Нямір, надзяляў біскуп кракаўскі Войцех Ястшэмбец Wojciech Jastrzębiec)