Антон Адамовіч
Анто́н Адамо́віч (26 чэрвеня 1909, Менск — 12 чэрвеня 1998, ЗША) — беларускі літаратуразнаўца, гісторык, празаік.
Антон Адамовіч лац. Anton Adamovič | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Імя пры нараджэньні | Антон Яўстаф’евіч Адамовіч |
Нарадзіўся | 26 чэрвеня 1909 Менск, Менская губэрня, Паўночна-Заходні край, Расейская імпэрыя |
Памёр | 12 чэрвеня 1998 (88 гадоў) ЗША |
Пахаваны | |
Літаратурная дзейнасьць | |
Род дзейнасьці | літаратуразнаўца, гісторык |
Мова | беларуская мова |
Біяграфія
рэдагавацьУ 1920-х пісаў пра творчасьць сучасных яму беларускіх літаратараў, у тым ліку манаграфічнае дасьледаваньне пра творчасьць Максіма Гарэцкага. Першая друкаваная праца — рэцэнзія на зборнік Валера Маракова «Пялёсткі» (Чырвоны сейбіт, 1926). У 1928 скончыў пэдагагічны тэхнікум, паступіў у БДУ. 25 ліпеня 1930 году арыштаваны з справы «Саюзу вызваленьня Беларусі». Пастановай Калегіі ОГПУ СССР ад 10 красавіка 1931 году высланы ў Глазаў, у 1934 пераведзены ў Вятку (Кіраў), дзе працаваў у навучальных установах. Арыштоўваўся зноў у чэрвені 1937 году. Вызвалены ў 1938 годзе, вярнуўся ў Менск. Скончыў БДУ, працаваў настаўнікам у сярэдняй школе. Падчас вайны заставаўся ў Менску. Зь ліпеня 1941 — адзін з арганізатараў выданьня шэрагу беларускіх газэтаў, часапісаў, кнігаў. Узначаліў выдавецкі аддзел, створаны пры Менскай гарадзкой управе для арганізацыі выпуску газэтаў. Адначасова быў галоўным рэдактарам Краявога выдавецтва «��енск», кіраваў Беларускім навуковым таварыствам, працаваў у «Менскай (Беларускай) газэце». У канцы 1943 пераехаў у Нямеччыну. Працаваў у газэце «Раніца» (Бэрлін). У лягеры для перамешчаных асобаў выдаваў газэты «Ведамкі», «Бацькаўшчына», часапісы «Конадні» і «Сакавік». З 1950 жыў у ЗША. Тады ж стаў адным з кіраўнікоў радыёстанцыі «Свабода». Творчая спадчына Антона Адамовіча — каля 250 працаў, у тым ліку на ангельскай, нямецкай і расейскай мовах.
Некаторыя творы і публікацыі
рэдагаваць- Ант. Адамовіч. Кнігапіс. Аўг. Барычэўскі. — Тэорыя сонэту. — Выданьне ЦБ «Маладняка». — Менск, 1927 г. Цана 35 к. // Узвышша : часопіс. — 1927. — № 2. — С. 209—210.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 1 (7). — С. 117—133.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 2 (8). — С. 132—156.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 3 (9). — С. 116—121.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 4 (10). — С. 101—127.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 5 (11). — С. 130—172.
- Ант. Адамовіч. Максім Гарэцкі. // Узвышша : часопіс. — 1928. — № 6 (12). — С. 155—175.
- Большевизм на путях установления контроля над Белоруссией. — Мюнхен, 1954;
- Якуб Колас у супраціве саветызацыі: досьледы і матэрыялы. — Мюнхен, 1955;
- Большевизм в революционном движении в Белоруссии: Исследования и материалы. — Мюнхен, 1956;
- Супраціўленьне саветызацыі ў беларускай літаратуры. — Мюнхен, 1956, (ангельскі пераклад 1958);
- Як дух змаганьня Беларусі (да 100-х угодкаў нараджэньня Івана Луцкевіча) (1981)
- Антон Адамовіч. Творы. — Нью Ёрк: Беларускі Інстытут Навукі й Мастацтва, 2003. — 632 с. — (Беларускія паэты й пісьменьнікі).
Беларускі Інстытут Навукі і Мастацтва (БІНІМ) у 2003 годзе ў сэрыі «Беларускія пісьменьнікі й паэты» выпусьціў з друку новы том: «Антон Адамовіч. Творы». На 800 старонках — невядомыя працы, новыя пераклады, архіўныя дакумэнты. Зьмест збору твораў уключае найбольш важныя для асэнсаваньня творчасьці навукоўца працы Антона Адамовіча: «Паўлюк Трус», «Супраціў саветызацыі ў беларускай літаратуры», «Так пяяў Салавей». Упершыню друкуюцца дзьве Адамовічавы аўтабіяграфіі 1935 і 1941 гадоў. Том дапаўняе нарыс укладальніка кнігі Лявона Юрэвіча. У кнізе ўпершыню друкуюцца некалькі фатаздымкаў са збораў БІНІМу і прыватных архіваў.
Літаратура
рэдагаваць- М. Л. Іваноў, А. В. Мальдзіс. «Адамовіч Антон». ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. — С. 44.
- «Адамовіч Антон». Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — 552 с. — ISBN 985-11-0036-6 — С. 92
- Адамовіч Антон // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
- Леанід Маракоў. «Антон Адамовіч». // «Біяграфіі». — Менск: 2012.