Ҡайын еләге битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

Битте мөхәррирләү ғәмәлен башҡара алмайһығыҙ. Сәбәбе:

IP-адресығыҙ бөтә Викимедиа Фонды викиларында блокланған.

Блок ҡуйыусы: ‪EPIC‬. Сәбәбе: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Блоктың башланғыс датаһы: 08:48, 2 июль 2024
Блоктың тамамланыу датаһы: 08:48, 2 июль 2025

Ағымдағы IP-адресығыҙ: 206.189.44.186. Блокланған арауыҡ: 206.189.32.0/20

Был мәғлүмәттәрҙе барлыҡ мөрәжәғәттәрегеҙҙә лә күрһәтегеҙ. Әгәр блоклауға яңылыш эләктем тип уйлаһағыҙ, өҫтәмә мәғлүмәтте һәм инструкцияларҙы глобаль асыҡ прокси ҡағиҙәләрендә таба алаһығыҙ.

Юғиһә, блок тураһында фекер алышыу өсөн Мета-викила тикшереү һорауы яҙығыҙ. Һеҙ шулай уҡ стюардтарҙың stewards@wikimedia.org адресындағы VRT сиратына бөтә юғарыла күрһәтелгән мәғлүмәттәр ҡушып электрон хат ебәрә алаһығыҙ.

Һеҙ был биттең сығанаҡ тексын ҡарай һәм күсермәһен ала алаһығыҙ:

{{Taxobox
| name         = Ҡайын еләге
| regnum       = Үҫемлектәр
| image file   = Fragaria_vesca_002.JPG
| image title  = Ҡайын еләге
| image descr  = Сәскә атыусы үҫемлектең дөйөм күренеше 
| divisio      =  [[Ябыҡ орлоҡлолар]]
| classis      =  [[Ике өлөшлөләр]]
| ordo         =  [[Рауза сәскәлеләр]]
| familia      =  [[Рауза һымаҡтар]]
| genus        = [[Ер еләге]]
| species = ''' Ҡайын еләге '''
| latin        = {{btname|Fragaria vesca|[[L.]]}}
| section name =
| section text =
| wikispecies = Fragaria vesca
| commons = Fragaria vesca
| itis = 24634
| ncbi = 57918
}}
'''Ҡайын еләге''', '''турғай еләге''', '''яңғыҙаяҡ''' ({{lang-ru|Земляника лесная}}, {{lang-la|Fragaria vesca}}) — [[рауза һымаҡтар]] ғаиләһенән булған күп йыллыҡ үлән үҫемлек. Май — август айҙарында аҡ сәскә ата, июнь — сентябрҙә [[емеш]]е өлгөрә.

== Этимологияһы ==
Еләктең русса атамаһы тигән боронғо рус һүҙе "Земляница"нан килеп сыҡҡан, сөнки уның өлгөргән емештәре ергә яҡын аҫылынып тора<ref name="syn2">[http://shkolazhizni.ru/archive/0/n-37292/ Какую ягоду многие россияне называют любимой, даже не зная её вкуса?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714182135/http://shkolazhizni.ru/archive/0/n-37292/ |date=2014-07-14 }}, Школа жизни — познавательный журнал</ref><ref name="hystori-et">{{Фасмер|земляника}}</ref><ref>[http://enc-dic.com/rusethy/Zemljanika-477.html Земляника] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220084925/http://enc-dic.com/rusethy/Zemljanika-477.html |date=2016-12-20 }}, Школьный этимологический словарь русского языка. Происхождение слов. — М.: «Дрофа», Н. М. Шанский, Т. А. Боброва, 2004 г.</ref>.

Ҡайын еләге (Fragaria vesca Linnaeus) [[инглиз теле]]ндә — «Wild strawberry» йәки «Alpine strawberry», [[француз теле]]ндә — «Fraise das bois»<ref>{{публикация|книга |часть=ГОСТ 27521-87 - Фрукты. Номенклатура. Первый список - Каталог государственных стандартов ГОСТ |ссылка часть=https://web.archive.org/web/20160305054150/http://www.gostbaza.ru/?gost=19754 |заглавие=Фрукты и овощи. Морфологическая и структуральная терминология и номенклатура |вид=Сборник ГОСТов |ответственный= |ссылка= |место=М. |издательство=Издательство стандартов |год=1988 |том= |страниц= |страницы= |isbn= |ref=}}</ref>.

== Таралыуы ==
[[Файл:Fragaria vesca fruit - Keila.jpg|мини|слева]]
[[Файл:Fragaria vesca - metsmaasikas.jpg|мини]]
Ҡайын еләге ҡайынлыҡта, аҡландарҙа, урман ситтәрендә, ҡоро тау биттәрендә, болон-туғайҙарҙа үҫә. Үҫемлек [[Рәсәй]]ҙең Европа өлөшөндә, Көнбайыш һәм Көнсығыш Себерҙә, [[Ҡаҙағстан]] һәм [[Кавказ]]да таралған.

== Әһәмиәте һәм ҡулланылыуы ==
[[Файл:Fragola! (4804675586).jpg|мини|Ҡайын еләге кулинарияла ҡулланыла]]
Үҫемлектең емешен кешеләр борондан ҡулланған. Кешенең уны [[мезолит]]та уҡ ҡулланыуы тураһында дәлилдәр бар<ref>{{Cite web |url=http://intarch.ac.uk/journal/issue1/tomlinson/part2.html#S711 |title=Internet Archaeol 1. Tomlinson & Hall. 7< |access-date=2014-06-05 |archive-date=2021-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210309114951/https://intarch.ac.uk/journal/issue1/tomlinson/part2.html#S711 |deadlink=no }}</ref>.

Еләктең япрағы ([[Латин теле|лат]]. Folium Fragariae) дарыу сеймалы сифатында ҡулланыла. Япраҡтары үҫемлек сәскә атҡан ваҡытта йыйыла, уларҙы 1 см оҙонлоҡта ҡырҡып алалар. Киптергестә 45 °C температурала йәки яҡшы елләтелгән биналарҙа киптерелә. Һаҡлау ваҡыты — 1 йыл<ref name="БФС">{{книга|автор=Блинова, К. Ф. и др.|часть=|заглавие=Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие|ссылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu|ответственный=Под{{Недоступная ссылка|date=Октябрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }} ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева|место={{М}}|издательство=Высш. шк.|год=1990|страницы=190|isbn=5-06-000085-0|archivedate=2014-04-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140420180900/http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu}} {{Cite web |url=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu |title=Архивированная копия |access-date=2012-10-29 |archive-date=2014-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140420180900/http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu |deadlink=unfit }}</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 735. Fragaria vesca L. — Земляника обыкновенная, или лесная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 371. — ISBN 9-87317-128-9.{{ref-ru}}
* Ғүмәров В. З. Тыуған яҡтың шифалы үҫәмлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. −160 б. ISBN 5-295-01499-1
* {{ВТ-ЭСБЕ|Земляника}}
* {{книга|ref=Журба, Дмитриев|ссылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/zhurba2008_lekarstv_jadov_vredn_rast_veterinar.pdf|автор=Журба О. В., Дмитриев М. Я.|заглавие=Лекарственные, ядовитые и вредные растения|год=2008|место=М.|издательство=КолосС|страницы=40—41|страниц=512|isbn=978—5—9532—0671—6|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Муравьёва, Д. А., Самылина, И. А., Яковлев, Г. П.|заглавие=Фармакогнозия. Учебник|место=М.|издательство=Медицина|год=2006|страницы=599|стран��ц=656|isbn=5-225-04714-9}}
* {{ИОРСР|часть=735. ''Fragaria vesca'' L. — Земляника обыкновенная, или лесная|том=2|стр=371}}
* Дубровная С. А. Морфологическая пластичность Fragaria vesca (ROSACEAE) в республике Марий Эл. /С. А. Дубровная // Растительные ресурсы. — 2009. — Т. 45, Вып. 2. — С. 8-16.
* {{статья|ref=Самсонова|автор=Самсонова И. Д.|заглавие=Ранневесенние медоносы степной зоны|год=2005|издание=[[Пчеловодство (журнал)|Пчеловодство]]|тип=журнал|номер=4|страницы=26—27|issn}}

== Һылтанмалар ==
* {{GRIN|genus|264}}
* [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Fragaria+vesca Plants for a future Fragaria vesca]
* [http://medicinalplants.ru/forestplants/leszeml/ Земляника лесная в справочнике растений леса]

{{botanics-stub}}
[[Категория:Роза һымаҡтар]]
[[Категория:Евразия флораһы]]
[[Категория:Дарыу үҫемлектәре]]
[[Категория:Аҙыҡ үҫемлектәре]]

Был биттә ҡулланылған ҡалыптар:

Ҡайын еләге битенә ҡайтыу.

«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ҡайын_еләге» битенән алынған