Ли Бо битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

Битте мөхәррирләү ғәмәлен башҡара алмайһығыҙ. Сәбәбе:

IP-адресығыҙ бөтә Викимедиа Фонды викиларында блокланған.

Блок ҡуйыусы: ‪EPIC‬. Сәбәбе: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Блоктың башланғыс датаһы: 08:48, 2 июль 2024
Блоктың тамамланыу датаһы: 08:48, 2 июль 2025

Ағымдағы IP-адресығыҙ: 206.189.44.186. Блокланған арауыҡ: 206.189.32.0/20

Был мәғлүмәттәрҙе барлыҡ мөрәжәғәттәрегеҙҙә лә күрһәтегеҙ. Әгәр блоклауға яңылыш эләктем тип уйлаһағыҙ, өҫтәмә мәғлүмәтте һәм инструкцияларҙы глобаль асыҡ прокси ҡағиҙәләрендә таба алаһығыҙ.

Юғиһә, блок тураһында фекер алышыу өсөн Мета-викила тикшереү һорауы яҙығыҙ. Һеҙ шулай уҡ стюардтарҙың stewards@wikimedia.org адресындағы VRT сиратына бөтә юғарыла күрһәтелгән мәғлүмәттәр ҡушып электрон хат ебәрә алаһығыҙ.

Һеҙ был биттең сығанаҡ тексын ҡарай һәм күсермәһен ала алаһығыҙ:

{{Яҙыусы
 |Исеме                  = Ли Бо
 |Төп исеме       = 李白
 |Рәсеме          = 李白.png
 |Киңлек              = 200 px
 |Рәсем аңлатмаһы = 
 |Тыуыу датаһы        = 701
 |Тыуған урыны       = Суяб, [[Тан династияһы|Тан]]
 |Вафат булыу датаһы          = 762
 |Вафат булған урыны          = Данту, [[Тан династияһы|Тан]]
 |Эшмәкәрлек төрө     = Шағир
 |Әүҙемлек йылдары      = 
 |Йүнәлеше          = 
 |Жанр                 = [[Шиғриәт]]
 |Әҫәрҙәренең телдәре    = [[Ҡытай теле]]
 |Викимилек            = 
 |Викикитапхана             = 
}}
'''Ли Бо''' (хәҙерге әйтелеше '''Ли Бай''') йәки '''Ли Тай-бо''' ({{lang-zh|李白; 李太白}}; 701—762/763 г.) — [[Тан династияһы]] осорондағы [[Ҡытай]] [[Шиғриәт|шағиры]]. '''Шиғриәттең үлемһеҙ генийы''' ({{lang-zh|詩仙}}, тәржемә варианттары — «илаһи шағир», «бөйөк шағир») исемдәре менән дә билдәле. Ли Бо [[Ҡытай әҙәбиәте]]нең иң арҙаҡлы әҙиптәренең береһе. Ә донъя шиғриәтендә ул [[Данте Алигьери|Данте]] һәм [[Петрарка]], [[Низами]] һәм [[Фирҙәүси]], [[Пушкин Александр Сергеевич|Пушкин]] һәм [[Уильям Шекспир|Шекспир]] менән бер кимәлдә торған оло шағир булып һанала. Уның ижади мираҫында 1100-гә яҡын әҫәр булһа, уларҙың 900-гә яҡыны — шиғыр.

== Биографияһы ==

=== Ата-әсәһе ===
1930 йылдарҙан әҙәбиәт тарихсылары Ли Бо бай саүҙагәр ғаиләһендә тыуған тип һанаһа ла, күптәр был фекерҙе яҡламай. Ҡайһы бер тикшеренеүселәр билдәләүенсә, шағирҙың атаһы хеҙмәткә әллә ни тартылмаған. Уның сауҙа менән ҡасандыр мәжбүри шөғөлләнеүе мөмкин. Шул уҡ ваҡытта, үҙ-үҙенә бикләнеп булһа ла, әммә мәшәҡәтһеҙ тормошта оло йәшкә тиклем ғүмер итеүе уның мал-мөлкәтле һәм хәлле булыуын дәлилләй. {{sfn|Торопцев|2009|с=30|name="ст. 30"}} Тарихта ул Ли Кэ исеме менән билдәле. Уның исем-шәрифендәге «кэ» киҫәксәһе, тәү сиратта, ''«килмешәк, илгиҙәр, мосафир; күскенсе; ҡунаҡ»'' тип тәржемәләнә, ([[рус теле|русса]] ''«пришелец, странник; переселенец; гость»''), шулай уҡ ''«саүҙагәр», тауарҙар алып килгән «сауҙа ҡунағы»'' мәғәнәһен дә бирергә мөмкин (русса ''«купец», «торговый гость»'', который привозит товары).<ref name="ст. 30" />

Шағирҙың әсәһе хаҡындағы мәғлүмәт тағы ла наҡыҫыраҡ: уның исеме лә, фамилияһы ла билдәһеҙ. Бары тик уның сығышы менән танғуттарға яҡын торған цян ҡәбиләһенән тигән нигеҙле фаразлау ғына бар. Был ырыуҙаштар Ли ғаиләһе көнбайыш төбәктән күсеп килгән Шу ҡалаһында йәшәгән булған. Күҙаллауҙарса, Ли Боның үҫмер йылдары нәҡ ошо мөхиттә уҙа, һәм был уның артабанғы булмышына, донъяны образлы таныуына һәм хисле тәбиғәтенә нигеҙ була.<ref name="ст. 30" />

[[Файл:EmeiShanTop.jpg|thumb|250px|Сычуань провинцияһындағы ''Эмэйшань тауҙары''.]]

=== Бала сағы һәм үҫмер йылдары ===
Шағирҙың ҡайһы төбәктә тыуғанлығы тураһында ла күп кенә юрауҙар бар. Тикшеренеүселәрҙең бер өлөшө ул элекке Төркөстандың ([[Төрки ҡағанлығы]]ның) бер өлкәһендә, хәҙерге [[Ҡырғыҙстан]]дың төньяғындағы Чуй өлкәһенең административ үҙәге булған Тоҡмаҡ ҡалаһы янында тыуғанлығын әйтә. Икенселәр иһә уның тыуған ере тип Үҙәк Ҡытайҙың төньяғындағы Ганьсу провинцияһын атай, сөнки уның ата-бабаларының нәҡ шунан икәне билдәле. Ли Боға биш йәш булғанда, уларҙың ғаиләһе Цинляньсянға күсенә (Ҡытайҙың көньяҡ-көнбайышындағы Сычуань провинцияһының хәҙерге Цзянъю ҡалаһы). Бында ғаилә батшалыҡ итеүсе «Ли» йортоноң фамилияһын ала. Ли Бо ниндәйҙер рәсми дәүләт мәктәбендә уҡымай, ә өйҙә белем ала. Ун йәшендә шиғырҙар яҙа башлай. Уның ирек һөйөүсән һәм буйһонмаҫ холҡо йәшлек йылдарында уҡ беленә: ун һигеҙе тулғас, [[Чэнду]] ҡалаһы янындағы Миншань тауҙарына китә һәм унда [[даосизм]] остазы Дун Яньцзы ҡулы аҫтында шөғөлләнә башлай. Был уның феодаль дәүләттең [[конфуцианлыҡ]]ҡа нигеҙләнгән тәртипкә һалынған һәм ҡанунлаштырылған рәсми тормошонан ҡасыуы була: ул дәүер зыялыларының (интеллигенция вәкилдәренең) күпселеге илдәге дәүләт тормошонда ҡатнашыу йәһәтенән үҙҙәренә бирелгән мөмкинлек менән файҙалана һәм түрә (чиновник) вазифаларына имтихан тапшыра.

=== Ил гиҙеүҙәре ===
Бер нисә йыл «тәбиғилекте» һәм ''У-вэй'' тәғлимәтен өйрәнгән Ли Бо өйәҙҙәге юғары түрә һәм ғалим Су Тиндан хакимлыҡ вазифаларының береһенә саҡырыу ала, әммә унан баш тарта һәм ил гиҙергә сығып китә.

Сәйәхәт йылдарын тыуған провинцияһында уҙғара. Тәбиғәт хозурлығы шағирҙы әсир итә, һәм ул әле лә күптәр һоҡланған күп кенә әҫәрҙәрен ижад итә: ''«Песня о луне в горах Эмей», «Навещаю отшельника на горе Дайтянь, но не застаю его», «Одиноко сижу в горах Цзинтиншань»'' һәм башҡалар. Сычуань провинцияһының хозур тәбиғәте менән тулыһынса ләззәтләнгәндән һуң, егерме биш йәшлек Ли Бо Ҡытай буйлап сәйәхәткә юллана.

Үҙенең 27 йәшен Ли Бо Хубэй провинцияһында ҡаршылай. Бында ул элекке император министрының ейәнсәренә өйләнә, улар Аньду тауҙарында йәшәй, балалары тыуа. Шулай ҙа ғаилә лә уны тотоп тора алмай, һәм Ли Бо тағы ла сәфәргә сығып китә. Шацюға барғас, шағир дуҫтары менән  бергә «Бамбук үҙәненән алты бойомһоҙ» ([[рус теле|русса]] «Шестеро беспечных из бамбуковой долины») тигән төркөм ойоштора. Йәштәр бер ҡайҙа ла эшләмәй, тормоштан рәхәтлек алып, үҙ күңелдәрен күреп, Цзулай тауҙарында ғүмер кисерә: шарап эсә, шиғырҙар яҙа һәм тәбиғәт менән һоҡлана. Үҙҙәрен хөр фекерле һәм үҙ һүҙле итеп тотоуҙары асыл һөйәк ир-аттарҙың конфуциан образына, әлбиттә, бер нисек тә тап килмәй.

Ил гиҙеү  йылдарында Ли Бо йәмғиәттең бар ҡатламдарына ҡараған төрлө һөнәр һәм төрлө яҙмышлы һәм характерлы кешеләр менән осрашып аралаша. Уларҙың күптәренә, образдарын үҙ әҫәрҙәрендә мәңгелеккә сағылдырып, үлемһеҙлек бүләк итә. Халыҡ араһында йөрөгөн хәбәрҙәр буйынса, Ли Бо көсһөҙҙәр  һәм ҡыйырһытылғандарҙы ҡурсалай, ярҙамсыл һәм кеше хәленә инеүсән, башҡаларҙың аһ-зарын аңлаусы була.

== рус телендә баҫылған әҫәрҙәре ==
* Книга о Великой Белизне. М., 2002 (сост. и пер. С. Торопцева)
* Ли Бо. Дух старины. М., 2004 (сост. и пер. С. Торопцева)
* Ли Бо. Пейзаж души. С-Пб., 2005 (сост. и пер. С. Торопцева)
* Поэзия эпохи Тан (7 — 10 вв.): Перевод с китайского. /Ред. Р. Делюсин, Т. Редько, В. Сорокин и др.; сост. и вступ. ст. Л. Эйдлина. — М.: Худож. лит., 1987. — 479 с.
* Чуский Безумец Ли Бо. М., 2008 (сост. и пер. С. Торопцева)

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
;Китаптар
* {{книга |автор=Сисаури В. И. |заглавие=Книга о Ли Бо |место=СПб. |издательство=Гиперион |год=2015 |страниц=320 |isbn=978-5-89332-251-4}}
* {{книга |автор=Сорокин В. Ф., Эйдлин Л. З. |заглавие=Китайская литература |место=М. |год=1962}}
* {{книга |автор=Торопцев С. А. |заглавие=Жизнеописание Ли Бо |место=М. |издательство=ИДВ РАН |год=2009 |страниц=286 }}
* {{книга |автор=Фишман О. Л. |заглавие=Ли Бо. Жизнь и творчество |место=М. |издательство=Издательство восточной литературы |год=1958 |страниц=50}}
* ''Cooper A.'' (1973). Li Po and Tu Fu: Poems Selected and Translated with an Introduction and Notes (Penguin Classics, 1973). ISBN 978-0-14-044272-4.
* ''Waley A.'' (1950). The poetry and career of Li Po (MacMillan Co., New York, 1950).
;Мәҡәләләр
* {{статья |автор = Лисевич И. С. |заглавие = Поэты «Золотого века» Ли Бо и Ду Фу |ссылка = |язык = ru |издание = «Литературная учёба» |тип = Журнал |год = 1986 |том = |номер = 6 |страницы = 195—202 |doi = |issn = 0203-5847 }}
* {{статья |автор = Федоренко Н. Т. |заглавие = Великий Ли Бо |ссылка = |язык = ru |издание = «Известия Академии наук СССР, Серия литературы и языка» |тип=Сборник |год=1973 |том = XXXII |номер = вып. 3, май-июнь |страницы = 237—241 |doi = |issn =  }}
* {{статья |автор = Эйдлин Л. З. |заглавие = Поэт великого народа |ссылка = |язык = ru |издание = «Иностранная литература» |тип = Журнал |год = 1962 |том = |номер = 12, декабрь |страницы = 255—257 |doi = |issn =  }}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.lib.ru/POECHIN/libo.txt Ли Бо, очерк ]. Н. И. Конрад
* [http://lib.ru/POECHIN/ Китайская поэзия на Lib.ru]
* [http://afpc.asso.fr/wengu/wg/wengu.php?l=Tangshi&no=-1&auteur=Li_Bai Стихи Ли Бо с иллюстрациями в английском переводе Виттера Биннера (''Witter Binner'')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050418223912/http://afpc.asso.fr/wengu/wg/wengu.php?l=Tangshi&no=-1&auteur=Li_Bai |date=2005-04-18 }} {{недоступная ссылка|число=14|месяц=05|год=2013|url=http://afpc.asso.fr/wengu/wg/wengu.php?l=Tangshi&no=-1&auteur=Li_Bai}}

[[Категория:Ҡытай]]
[[Категория:Ҡытай шәхестәре]]
[[Категория:Ҡытай шағирҙары]]
[[Категория:Шағирҙар]]
[[Категория:VIII быуат шағирҙары]]

Был биттә ҡулланылған ҡалыптар:

Ли Бо битенә ҡайтыу.

«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ли_Бо» битенән алынған