Qan davası

Qan davası^[a] — qəbilə quruluşuna xas olan ən qədim prinsipdir ki, buna görə qətli törədən şəxs və ya onun ailə üzvlərindən biri (soy, qəbilə, tayfa, qrup) qisas almaq üçün mütləq ölümə məruz qalır. Qan davası, müvafiq olaraq, qurbanın mənsub olduğu ailə, sülalə, tayfa, qəbilə, qrup və s. üzvlərindən biri tərəfindən həyata keçirilir. Bir sıra hallarda qan davası fidyə ödəməsi və ya öldürülənin yerinə qətli törədən şəxsin zərərçəkən tərəfinə köçürülməsi ilə əvəz edilmişdir. Burada insan ("qan") qəbilə birliyinin bir hissəsi kimi qəbul edilir və şəxsi şərəf anlayışı bütün qan birliyinin şərəf anlayışı ilə birləşir.

Qan davası təhlükəli nəticələrlə doludur. Qisas əksər hallarda ondan əvvəlki cinayətdən daha qəddar olur və bu, qarşılıqlı "qisasa qisas" hallarına gətirib çıxarır. Nəticədə uzun qanlı münaqişələr ortaya çıxır. Bu, tez-tez hər iki münaqişəli qrupun üzvlərinin yaralanmasına və ya ölümünə səbəb olur. Bir tərəfdən, bu, müəyyən bir maneə rolunu oynayır. Bu, köçəri ərəblərin qonşulara basqın etməsi ilə əlaqələndirilir. Burada qiymətli əşyaları ələ keçirmək, lakin qisas almaq məqsədilə kimisə öldürməmək ən yaxşı üsul hesab olunurdu.^[1] Digər tərəfdən, çox uzun müddətdir başa düşüldüyü kimi, bunun mənfi nəticələri çox əhəmiyyətli təsirə malikdir. Elə hallar var ki, tayfalar illər əvvəl baş verən hadisələrin qisasını almış, sonda bir-birini tamamilə məhv etmişdir.^[2] Nəticədə, artıq qədim xalqlar arasında qan davalarını dayandırmağa və ya qarşısını almağa imkan verən adətlər formalaşmışdır.^[3] Ərəb köçəriləri qəsdən bir qətl törədənin tayfa üzvünü öldürmək əvəzinə, tayfadan kifayət qədər böyük bir fidyə alırdı.^[1]