Paz de Westfalia

Paz de Westfalia

Tipu	tratáu de paz
Llocalización	Prinzipalmarkt (en) y Osnabrück Town Hall (en)
Creación	24 ochobre 1648
Robláu por	Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, Imperiu suecu, Reinu de Francia, Imperiu Español, Suiza y Provincies Xuníes de los Países Baxos

El términu de Paz de Westfalia referir a los dos trataos de paz d'Osnabrück y Münster, roblaos el 15 de mayu y 24 d'ochobre de 1648, respeutivamente, esti postreru na Sala de la Paz del Conceyu de Münster, na rexón histórica de Westfalia, polos cualos remató la guerra de los Trenta Años n'Alemaña y la guerra de los Ochenta Años ente España y los Países Baxos. Nestos trataos participaron l'emperador del Sacru Imperiu Romanu-Xermánicu (Fernandu III d'Habsburgu), la Monarquía Hispánica, los reinos de Francia y Suecia, les Provincies Xuníes y los sos respeutivos aliaos ente los príncipes del Sacru Imperiu Romanu-Xermánicu.

La Paz de Westfalia dio llugar al primer congresu diplomáticu modernu y empecipió un nuevu orde n'Europa central basáu nel conceutu de soberanía nacional. Dellos historiadores asignen una importancia capital a esti actu,^[1] pos en Westfalia establecióse'l principiu de que la integridá territorial ye'l fundamentu de la esistencia de los Estaos, frente a la concepción feudal de que territorios y pueblos constituyíen un patrimoniu hereditariu. Por esta razón, marcó la nacencia del Estáu nación.^[1]

Hasta la instauración de la Confederación del Rin en 1806, les regles de Westfalia pasaron a formar parte de les lleis constitucionales del Sacru Imperiu Romanu. Les garantíes del Tratáu fueron asumíes pelos países fronterizos col Sacru Imperiu: Francia y Suecia. Ensin la so autorización nun podía camudase nenguna disposición. Asina, los alemanes, que vivíen en más de 300 Estaos independientes, namái podíen fundise con otru Estáu si cuntaben cola aprobación de Suecia y Francia.^[2]

Sacru Imperiu Romanu Xermánicu: En 1640, dempués de casi 30 años, volvió axuntase la Dieta Imperial. Ésta foi aprovechada polos Estaos del Imperiu p'acusar al emperador Fernandu III d'Habsburgu de sobrevalorar a España, mientres Suecia y especialmente Francia primíen nel mesmu sentíu pa desfaer la collaboración de les dos cases Habsburgu.

Pa debilitar al Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, la principal autoridá transnacional de la dómina, proclamóse la primacía de los Estaos alemanes frente a poderes esternos, como l'Emperador o'l Papa. Pal Sacru Imperiu, la Paz de Westfalia supunxo la perda de poder real del Emperador y una mayor autonomía de los más de 300 Estaos resultantes.^[2]

El príncipe eleutor de Brandeburgu, unu de los protestantes más influyentes, foi beneficiáu pol sofitu de Francia. Ésta, empeñada en debilitar al Emperador, dexó a Brandeburgu faese con territorios axacentes. Paradóxicamente, Prusia, nacida nel futuru a partir de la fusión de Brandeburgu y el Ducáu de Prusia, aportaría a unu de los peores enemigos de Francia.

Francia: Unu de los principales negociadores foi'l cardenal Mazarino, primer ministru de Francia dende 1643. Ésta foi la gran beneficiada de la Paz de Westfalia. Per un sitiu, amenorgábase'l poder del so gran adversariu continental, l'Imperiu, y por otru espandíase escontra l'este cola anexón de Metz, Verdún, Alsacia, Breisach y el dominiu militar de la ciudá de Philippsburg. A partir d'entós, y especialmente tres la Paz de los Pirineos, Francia convertir na potencia hexemónica d'Europa.

Holanda: La intención inicial del emperador yera incluyir a España na Paz, pero les presiones de Francia llograron la so neutralidá na guerra ente dambes naciones pirenaiques. A pesar de los esfuercios de Francia por aisllar a España, ésta robló la paz coles Provincies Xuníes de los Países Baxos en xunu de 1648, reconociendo la so independencia. Esta independencia yera un fechu desque en 1609, mientres el reináu de Felipe III, roblárase la Tregua de los Dolce Años. Los Países Baxos españoles, que nun buscaben la independencia, siguieron perteneciendo a la monarquía española hasta principios del sieglu XVIII.

Les condiciones escomanaes qu'esixía'l cardenal Mazarino provocaron la continuación de la guerra hispanu-francesa hasta la Paz de los Pirineos (1659).

España: Hasta'l reináu de Felipe III España caltuviérase como la principal potencia d'Europa. Con Felipe IV yá s'empezar a ver signos claros de la decadencia, que queden patentes tres la Paz de Westfalia. En concretu, como s'esplicó nel párrafu anterior, tiense que reconocer de iure la independencia de la República d'Holanda y queda rota la comunicación per tierra ente'l norte d'Italia y Bélxica (el Camín Español) al controlar de fechu Francia'l territoriu de Lorena.

Suecia: Suecia consiguió una posición hexemónica nel Mar Bálticu que caltuvo mientres décades. Llogró casi toa Pomerania, Wismar, Bremen y Verden, lo que-y dexó participar na Dieta Imperial.

Dinamarca: Tres diverses batalles perdíes, fundamentalmente contra Suecia, Dinamarca viose obligada a roblar la paz con ésta en 1645. Dinamarca perdió toles sos posesiones nel Bálticu y Escandinavia.

Suiza: La Confederación Suiza foi reconocida de facto como un país independiente del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu.

La Paz de Westfalia supunxo cambeos nes bases del Derechu Internacional, con cambeos importantes empuestos a llograr un equilibriu européu que torgara a unos Estaos imponese a otros. Los efeutos de la Paz de Westfalia caltener hasta les guerres y revoluciones nacionalistes del sieglu XIX.

Esti tratáu supunxo la desintegración de la república cristiana y l'imperialismu de Carlos V, y amás defendiéronse principios como'l de la llibertá relixosa "inter estaos". Asina, cada Estáu adoptaba como mesma y oficial la relixón que tenía naquel momentu, lo cual ye vistu como una concesión católica a los nuevos cismes que, como orixe políticu, rompieren Europa.

Frente a la visión española y del Sacru Imperiu d'una universitas christiana, trunfaron les idees franceses qu'aponderaben la razón d'Estáu como xustificación de l'actuación internacional. L'Estáu sustituyía a otres instituciones internacionales o transnacionales como la máxima autoridá nes rellaciones internacionales. Na práutica esto suponía que l'Estáu dexaba de tar suxetu a normes morales esternes a él mesmu. Cada Estáu tenía derechu a aquelles actuaciones qu'aseguraren la so engrandecimiento.

Consecuencies de la Paz de Westfalia fueron l'aceptación del principiu de soberanía territorial, el principiu de non inxerencia n'asuntos internos y el tratu d'igualdá ente los Estaos independientemente del so tamañu o fuercia. Na práutica, les coses fueron daqué distintes y la resultancia bien desigual pa los distintos Estaos. Dellos Estaos pequeños fueron absorbíos per Francia, acabaron perdiendo la so identidá asimilaos pola cultura mayoritaria y yá nun dexaron de ser parte d'ella. Per otru llau, a los Estaos que formaben parte del Sacru Imperiu reconocióse-yos una autonomía enforma mayor de la que yá teníen.

L'otru gran perxudicáu foi'l papáu, que dexó definitivamente d'exercer un poder temporal significativu na política europea.

La Paz de Westfalia supunxo'l fin de los conflictos militares apaecíos de resultes de la Reforma Protestante y la Contrarreforma. Dende los tiempos de Martín Lutero, les guerres europees desencadenábense tantu por motivos xeopolíticos como relixosos. Tres la Paz de Westfalia, la relixón dexó de ser remanada como casus belli. A pesar de les disposiciones qu'intentaben una convivencia relixosa, la intransixencia obligó na práutica a exiliase a los que nun adoptaben la del gobernante.

El párrafu introductoriu del Tratáu de Paz resume'l procesu de les negociaciones, numbera les partes implicaes y numbera tamién los representantes y plenipotenciarios unviaos polos Estaos firmantes. De siguío el títulu primero fala sobre l'espíritu del alcuerdu:

"Va Haber una paz cristiana y universal y una amistá sincera, auténtica y perpetua ente [...] toos y cada unu [...]. Qu'esta paz y amistá sía reparada y cultivada con tal sinceridá y celu, que cada parte va esforciar en procurar el beneficiu, honor y ventaya del otru [...]." (títulu 1º).

Declárase un perdón xeneral a los Estaos y, inclusive, l'olvidu de les deldes de guerra:

"Va Haber nun llau y nel otru un olvidu perpetuo, amnistía o perdón de tolo que foi cometíu dende l'entamu d'estos problemes [...]; tou lo que pasó nun llau y nel otru [...], daños y gastos [...], van ser soterraos nel olvidu eterno." (títulu 2º).

Ente los títulos 4º a 10º trátense diversos asuntos preliminares (sobre'l Círculu de Borgoña, Lorena, l'amnistía, la non inxerencia na guerra hispanu-francesa) col fin de poder establecer la paz:

"Que'l Círculu de Borgoña va ser y va siguir siendo un miembru del Imperiu, dempués de que les disputes ente Francia y España terminen. Que, sicasí, nin l'emperador, nin nengunu de los Estaos del Imperiu, va implicar nes guerres qu'hai agora de pies ente ellos [...]." (títulu 4º).

Los títulos 11º al 64º traten in extenso y minuciosamente sobre restitución de derechos y privilexos, la soberanía de los Estaos del imperiu, les sos llibertaes, etc. Polo xeneral los Estaos del Imperiu fueron confirmaos nes sos llendes territoriales de 1618, ente que la distribución territorial de les distintes confesiones cristianes efeutuar a partir de la situación de 1624:

"Aquellos de la confesión d'Habsburgu [...] van ser puestos en posesión otra vegada de les sos ilesies y estaos eclesiásticos, como yera nel añu 1624, como tamién que tolos otros de la dicha confesión d'Habsburgu que lo demanden, van tener l'exerciciu llibre de la so relixón, asina n'ilesies públiques a les hores conveníes, como nes sos propies cases privaes o n'otres escoyíes pa esti propósitu [...]." (títulu 28º).

"Tolos oficiales, según militares, conseyeros, togaos [...], coles sos muyeres, fíos, herederos [...] van ser restauraos por toles partes nel so estáu de vida, honor, sonadía, llibertá de consciencia, derechos y privilexos qu'esfrutaron antes de los desórdenes enriba mentaos [...]." (títulu 43º).

"[...] los Estaos que fueren tomaos poles armes per Francia o Suecia [...] van ser retornaos a la situación en que s'atopen y eso ensin nenguna compensación por provechu o dañu." (títulu 45º).

Nellos declárase que cada Estáu tendría de decidir qué cristianismu adopta como relixón d'estáu:

"y yá que pa la mayor tranquilidá del Imperiu, na so asamblea xeneral de paz, fíxose un alcuerdu [...] referente a les diferencies sobre tierres eclesiástiques y la llibertá d'exerciciu de la relixón, atopóse oportunu confirmalo y ratificalo pol presente tratáu [...]" (títulu 49º).

Y tamién s'establez la independencia total de Suiza:

"[...] la ciudá de Basilea y otros cantones suizos sían como si tuvieren en posesión de la so completa llibertá y exención del Imperiu; de manera que nun tán de nenguna manera suxetos a les judicaturas o xuicios del Imperiu [...]". (títulu 63º).

Los títulos 65º a 67º del alcuerdu de paz traen de resultes la desapaición de l'autoridá real del Emperador:

"[...] toos y cada unu de los Eleutores, Príncipes y Estaos del Imperiu Romanu son asina establecíos y confirmaos nos sos antiguos derechos, prerrogativas, llibertaes [...], exerciciu llibre de derechos eclesiásticos [...]." (títulu 64º).

"Van Esfrutar ensin contradicción el derechu de sufraxu en toles deliberaciones referentes a los asuntos del Imperiu [...] van ser llibres perpetuamente d'establecer aliances con estranxeros pal so preservación y seguridá [...]." (títulu 65º).

Los títulos 68º a 91º son los alcuerdos qu'afecten a diversos estaos del Imperiu (cesión de territorios a Francia y Suecia, llibertá de comerciu y de tránsitu, devoluciones, etc).

"[...] Que'l dominiu principal, derechu de soberanía, y tolos otros derechos sobre los arzobispaos de Metz, Toul y Verdún, y sobre les ciudaes d'esi nome y les sos diócesis, particularmente sobre Mayenvick [...] van pertenecer nel futuru a la corona de Francia y van ser irrevocablemente incorporaos ellí per siempres [...]." (títulu 71º).

"[...] Que pal futuru, el comerciu y el tresporte van ser llibres pa los habitantes a entrambos llaos del Rin y les provincies axacentes. Sobremanera, la navegación del Rin va ser llibre [...] y nun va ser dexáu imponer sobre'l Rin nuevos y non deseyaos peaxes, aduanes, tases, [...] pero una y otra parte van contentar colos tributos, derechos y peaxes que yeren pagos antes d'estes guerres [...]." (títulu 89º).

De siguío vienen los títulos qu'afecten a Francia:

"Que'l Rei Cristianísimo (Lluis XIII de Francia) va tar obligáu a abandonar non yá los obispaos d'Estrasburgu y Basilea, cola ciudá d'Estrasburgu, sinón tamién los otros Estaos o órdenes, abás de Murbach y Luederen, quien tán nuna y otra Alsacia, darréu dependientes del Imperiu Romanu; l'abadesa de Andlavien, el monesteriu de San Bennet nel valle de San Jorge [...]." (títulu 92º).

A partir del títulu 104º vienen les disposiciones d'entrada a valir y la conclusión:

"Los plenipotenciarios de toles partes van alcordar ente ellos, ente la conclusión y la ratificación de la paz, sobre les maneres, tiempos y seguridaes que se van tomar pa la restitución de los llugares y pal esmantelamientu de tropes [...]." (títulu 105º).

"En testimoniu de toes y cada una d'estes coses, y pa la so mayor validez, los embaxadores de les sos maxestaes Imperial y Cristianísima, y los representantes, nel nome de tolos Eleutores, Príncipes, y Estaos del Imperiu, unviaos particularmente pa esti fin [...] coles sos propies manes y sellos roblaron y sellaron esti presente Tratáu de Paz, [...] y eso cola condición de que pola suscripción de los embaxadores y representantes enriba mentaos, toos y cada unu de los otros Estaos que s'abstengan de roblar y ratificar el presente tratáu, van tar non menos obligaos a caltener y reparar lo que se contién nesti presente Tratáu de Pacificación, que si lo hubieren suscritu y ratificáu [...].

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Paz de Westfalia.
• Tratáu de la Paz de Osnabrück (Instrumentum Pacis Osnabrugensis, IPO) versión completa n'alemán
• Tratáu de la Paz de Münster (Instrumentum Pacis Monasteriensis, IPM) versión completa n'alemán