Orán

Orán ye la capital de la provincia (wilaya) del mesmu nome.

Orán foi fundada nel sieglu X por comerciantes musulmanes andalusíes lideraos por Mohammed Ibn Abi-Aoun y Mohammed Ibn-Abdoun como centru d'intercambiu ente'l norte d'África y Al-Ándalus (Ibn Khaldoun, Histoire des dynasties musulmanes et des tribus árabes et berbères, Alger, 1852. Volume 1, p. 283).

A finales del sieglu XIV, la ciudá recibió un gran númberu de xudíos mallorquinos, que contribuyeron a la prosperidá de la población, convertida nel puertu de la tamién próspera Tremecén, asitiada más al interior. Esta migración asocedió tres la revuelta antixudía de 1391 en Sevilla cuando, dada la debilidá en que quedara la comunidá de Mallorca, los xudíos optaron por cruciar a África, pa poder prauticar la so relixón y evitar que los obligaren a convertise al cristianismu.

Tres l'apertura de les rutes comerciales portugueses nel Atlánticu –que faíen innecesaria la travesía del desiertu d'El Sáḥara– y la cayida del reinu de Granada, na Península Ibérica, Orán empezó'l so cayente, convirtiéndose en xoril de corsarios.

En 1509 foi tomada por tropes españoles sol mandu del Cardenal Cisneros y de Pedro Navarro. Ente 1708 y 1732, la ciudá formaría parte del Imperiu otomanu, siendo reconquistada pol Conde de Montemar al mandu de la espedición española a Orán.

La nueva etapa de soberanía española duraría hasta 1792. El progresivu control de la piratería y la negativa de los habitantes de la zona a comerciar con Europa determinaron la rápida perda d'importancia del enclave, que cada vez foi menos interesante pal Gobiernu de Madrid. Sicasí, el final de la presencia hispana vieno de la mano d'una catástrofe natural. Na madrugada del 9 d'ochobre de 1790, un devastador terremotu destruyó la ciudá, causando numberosos muertos y, sobremanera, afectando gravemente a les muralles. El rei Carlos IV ordenó empecipiar negociaciones col Bey d'Arxel que desaguaron nel tratáu de paz y amistá robláu'l 12 de setiembre de 1791.

Asina en 1792 fíxose efectiva la soberanía de los turcos que gobernaben Arxel, que la controlaron direutamente al traviés d'un gobernador. Foi un periodu de decadencia que duró hasta 1831, fecha na que s'empecipia la colonización francesa. Sol dominiu galu, la ciudá convertir n'unu de los polos fundamentales de la colonia. Decenes de miles de colonos europeos instaláronse, munchos d'ellos procedentes d'España, cuantimás de la zona llevantina y Andalucia, lo que fizo que fuera la ciudá más europea de los territorios qu'apoderaben los franceses.

Col entamu de la Guerra d'Independencia d'Arxelia, esti calter européu de la ciudá fizo que fuera unu de los principales centros de resistencia al xeneral De Gaulle y la so política d'abandonu del territoriu. El grupu OAS tuvo ellí una de les sos principales bases de sofitu y realizó numberosos atentaos, tantu contra los partidarios del gobiernu de París como contra musulmanes independentistes.

Esta colonización acabó'l 1 de xunetu de 1962, dempués de 8 años de guerra, tres el referendu realizáu en virtú de los Alcuerdos d'Evian, constituyéndose Arxelia como país independiente. Sicasí, les celebraciones pola secesión terminaron abruptamente nuna tarrecible traxedia. El 5 de xunetu, tropes del FLN atacaron los barrios europeos desencadenando una matanza de civiles. Nunca hubo balance oficial, anque na actualidá envalorar nunos 700 los pied noirs asesinaos y otros 100 musulmanes partidarios de l'Arxelia francesa. Les causes y responsables d'esta matanza nun s'esclariaron, según la pasividá de les tropes y policía francesa mientres tol día. Lo cierto ye que'l Gobiernu francés foi'l primer comenenciudu n'echar tierra al asuntu y despintar la magnitú d'asoceder.^[2]

La pallabra deriva del raigañu bereber pa "lleón" (vease tamién Tahert y Souk Ahras). El nome ye conocíu en múltiples idiomes bereberes, como sinónimos de uharu y ahra. Una lleenda local popular rellata que nel periodu del 900 e.C., fueron vistos lleones na zona. Los dos últimos felinos fueron mataos nun monte próximu a Orán, que ye conocida anguaño como La montagne des lions ("El Monte de los lleones"). Ello ye que hai dos estatues de lleones xigantes enfrente de la entrada al conceyu d'Orán, siendo asina mesmu'l monte de los lleones el símbolu d'Orán.

Antes de la colonización francesa, había en redol a 18.000 habitantes en Orán y la so contorna. Mientres los años previos a la ocupación, anque la cifra creció, nunca se llegaron a algamar los 30.000 habitantes.^[3] Sicasí, tres la colonización de los franceses la población d'Orán doblar en tan solo 50 años tres l'empiezu de la colonización. En menos de 70 años dende'l principiu de la colonización, Orán devasó los 100.000 habitantes, convirtiéndose asina na quinta ciudá francesa. Una gran parte de los europeos que s'instalaron en Orán yeren en realidá d'orixe español.^[4] De primeres del sieglu XXI, ye una de les grandes aglomeraciones del Magreb y algámase la población intramuros del 1.000.000 d'habitantes.

Dempués de 1831, la población esperimentó tan solo una única fase de contraición importante: l'asociada a la guerra d'Arxelia, yá que tres los alcuerdos de Évian, la población europea abandonó la ciudá. La metá d'Orán atopábase entós erma y les viviendes abandonaes son rápido reocupadas tres la independencia.

Población d'Orán de 1911 al 2010

Dende 1832 la ciudá tuvo una importante presencia de población europea. El censu de 1921 cuenta con 138.212 habitantes, de los cualos 20.059 yeren arxelinos y 118.153 europeos, siendo asina que más del 85% de la población yeren ciudadanos europeos.

A tenor de la llei d'inmigración de 1889, la población aumentó rápido. Cuarenta años dempués, en 1961, la cifra total de población pasa a 433.000 persones. Pero magar que la población europea habíase dobláu, aumentando a 213.000 persones, la población arxelina multiplicar por once, hasta algamar les 220.000 persones. Si Orán yera en 1954 la ciudá más europea de toles villes d'Arxelia con un 64,5% de la so población europea, con una clara mayoría d'españoles; en 1961, la repartida de la fuercia demográfico vese claramente invertíu a favor de la población arxelina y en Orán hai más arxelinos, yá que ocuparon les cases abandonaes polos europeos.^[7]

A la conclusión de la guerra d'Arxelia Anne-Marie Duranton-Crabol^[8] afirmó que « Orán foi, poro, una ciudá europea.».^[9] Esta repartida demográfica esplica según ella la forma particular que tien la violencia de la guerra pa revertir dichu repartida. Michel Coquery mentó que« Orán [...] que foi mientres enforma tiempu una ciudá solamente europea. En menos de venti años, convirtióse nuna ciudá onde la población musulmana ye más numberosa que la de Constantina».^[10]

El principiu de la guerra d'Arxelia provoca la partida de 200.000 europeos, la población de tola ciudá colonial, marcando asina'l fin d'una dualidá de la población en Orán. Nun primer momentu, l'apropiación ye solamente física y demográfica.^[11]

Un estudiu en 2007^[12] sobre 102^[13] individuos reveló que los habitantes arxelinos y, cuantimás, d'Orán fueron en más d'un 78% d'orixe berebere o moyenne-orientale. La dualidá de la población de la dómina colonial dexó d'esistir.

La tasa más baxa de consanguinidá n'Arxelia, foi rexistrada en Orán con una tasa del 18,5%.^[14]

Anguaño, Orán ye un gran centru portuariu y comercial. Cuenta con tres universidaes y col aeropuertu de Ye Senia. La ciudá vieya d'Orán tien una casbah y una mezquita del sieglu XVIII.

Orán convirtióse nun gran centru de transaiciones comerciales pa una superficie amplia, qu'inclúi Arzew, les zones de puertu de petroleu/gás según Sonatrach, la compañía más grande del país de petroleu y gas. Sonalgas construyó un nuevu palaciu de congresos en Orán y en 2010 La 16º Conferencia y Exhibición Internacional de Gas Natural Llicuao tuvo llugar na ciudá d'Orán, qu'atraxo a unos 3.000 visitantes y a grandes compañíes de tol mundu. P'afaer a tolos visitantes, construyéronse nuevos hoteles y tamién se dispunxeron dellos hoteles flotantes.

Orán ta estremáu en dolce distritos o sectores urbanos. Cada distritu dispón d'una delegación barrial qu'alministra les xestiones téuniques, polítiques y sociales.

El cascu históricu corresponder col barriu de Sidi Houari y nél asitiaron los distintos pueblos que gobernaron la ciudá: otomanos, españoles y franceses.

El Hamri ye un gran distritu nel centru d'Orán conocíu en francés como Lamur. Equí atópase'l club de fútbol Mouloudia d'Oren.

El distritu históricu ye un suburbiu nel norte de la ciudá d'Orán. Atópase equí l'antiguu colexu Saint-Louis, según l'antigua mezquita de Pasha construyida a les llongura del sieglu XVII. Nesti distritu atopa la piel del santu patrón de la ciudá, conocíu como "Sidi El Houari". Otros intereses turísticos: una antigua prefeutura procedente de Stalingráu, les muertes españoles que daten del sieglu XVI, y especialmente, el palaciu del Bey d'Oren.

La metrópolis d'Orán entiende diverses comunidaes.

El conceyu de Mazalquivir n'árabe trescritu Mers El-Kebir, atopar al noroeste d'Orán, a unos siete quilómetros del centru de la ciudá. Como'l so nome indica (El Gran Puertu), tratar d'un gran puertu qu'alluga asina mesmu una base naval, residencia de l'Armada Arxelina.

Aïn El Turk, que'l so nome significa Fonte de los Turcos ta tamién allugáu al noroeste d'Orán a 15 km del centru. Ye una ciudá marítimu qu'alluga diversos hoteles y curiosos turísticos.

Es-Sénia, allugáu nel sur d'Orán, ye la residencia de diversos polígonos industriales, delles universidaes (Universidá d'Oren-Es-Sénia, Institutu de Comunicación, ENSET "Escuela Cimera de Maxisteriu," CRASC "Centru d'Investigación en Ciencia Sociales," etc.) y del aeropuertu internacional.

Esta comunidá depende de Bir-El-Djir y entiende los suburbios d'Is d'Orán (nun llugar amás de los distritos). Trátase de la población que ta esperimentando un mayor desenvolvimientu social nos últimos años. Inclúi diversos edificios que son la sede de compañíes nacionales y locales, con una arquiteutura modernista (Sonatrach, en construction), el nuevu Complexu hospitalariu "1 de payares de 1954", el Palaciu de Congresos, la Universidá de ciencies y teunoloxía (concebida pol arquiteutu xaponés Kenzo Tange (1913–2005)), l'Institutu de ciencies médiques, y les cortes de Xusticia. Esta comunidá ye la estensión urbana al este de la ciudá d'Orán, a 8 km del centru, con una población de 118.000 habitantes. Ente los proyeutos nesta área atopa l'estadiu olímpicu de 50.000 places. El so nome significa Mina de Magre.

Esta ye una pequeña ciudá nel estremu oeste de la metrópolis.

Boutlélis Boutlélis

Hai que destacar los llazos culturales que xunen la ciudá d'Orán cola ciudá española d'Alicante, cola cual ta hermanada. Oren recibió gran parte de los moriscos espulsaos del Reinu de Valencia y dalgunes pocu costumes d'esos yeren similares a los de la población valenciano y alicantino cristiana Na dómina colonial, inclusive consta que se llegaron a celebrar en Orán les Fogueres de San Juan. A la fin de la guerra civil, dellos republicanos pudieron escapar d'Alicante cola ayuda de barcos arxelinos d'Orán, principal motivu de la hermandá. Ente Alicante y esti puertu arxelín tamién hai un especial contautu na actualidá, una y bones dambes ciudaes xunir el Ferry Arxelia, na operación Paso del Estrechu.

La música folk conocida como Raï tuvo'l so orixe en Orán.

El muséu Ahmed Zabana,^[15] l'antiguu muséu Demaeght foi creáu en 1885^[16] pola Sociedá de xeografía y arqueoloxía de la provincia d'Orán. Los edificios actuales daten de 1933. El muséu foi puestu en 1986 baxu tutelar del Ministeriu de Cultura y foi rebautizado como « Muséu Nacional Ahmed Zabana». Componer de siete seiciones centraes en Orán y la so rexón: belles artes, El Moudjahid, numismática, prehistoria, vieyu Orán, etnografía y historia natural.

El Muséu de Moudjahid d'Orán asitiar nel barriu d'USTO, cubre la memoria de la batalla pa la independencia nacional mientres la Guerra d'Arxelia.

La cultura musical de la ciudá remontar a la etapa d'entreguerras y nel fenómenu de la ciudadización del beduín, con cantantes como Cheikh Hachmi Bensmir o Cheikh Hamada, l'estilu Oranés, Wahrani, ye'l más recién. L'amiestu del arte del melhoun colos elementos beduinos y españoles, ye la más conocida en tol mundu. L'estilu de moda de los años 60 foi marcáu polos cantantes Ahmed Wahby y Blaoui El Houari antes del desenvolvimientu más tardíu del cantar oranesa, Cheikh Fethi.

Oren ye la capital del raï, estilu musical procedente d'antigües tradiciones arxelines. Como'l cantar wahrani y los cantares beduinos, el raï foi consideráu mientres enforma tiempu como una música vulgar antes del so desenvolvimientu y esplotación nos años 60 y 70 por cantantes como Bouteldja Belkacem y Senhaji Mohamed. L'estilu foi revolucionáu polos cantantes oraneses (Mohammed Maghni, Rachid Baba Ahmed) dende'l principiu de los años 1980.

Esti estilu musical, vehículu de mensaxes hedonistes y contestatarios, foi nun primer momentu prohibíu poles autoridaes arxelines antes de comprobar el potencial económicu d'estos cantares.

Oren entama dellos festivales. Los más célebres son ensin dulda el Festival del Raï y el Festival International del Film Árabe que son entamaos cada añu en Orán.^[17]

El Festival de la música y del cantar oranesa impon a cada artista la obligación de participar con en siquier un nuevu cantar. Tien llugar pocu dempués el festival del cantar Rai, del 26 al 31 d'agostu. Finalmente, el salón nacional de la pintura de neños ye entamáu pola asociación El Pincel Llibre nel Palaciu de la Cultura Zeddour Mohamed Brahim Kacem. Esti eventu axunta a neños de 48 villes arxelines, y un permediu de 3000 neños.

El Festival del cuentu entamáu dende 2007 n'Oren pola asociación El Pequeñu Llector axunta cuentos de tola mariña mediterránea.

El festival de películes de bolsu d'Arxelia entamáu dende 2010 polos Centros culturales franceses d'Orán y Tlemcen cola ayuda de l'asociación Génération oranesa, ye un concursu de películes tomaes con teléfonu móvil y cámares de semeya con videu.^[18]

Orán ye un polu universitariu importante,^[19] la ciudá y les sos contornes contienen dellos campus universitarios como la Universidá d'Orán-Es Sénia,^[20] la universidá de Ciencies y Teunoloxíes,^[21] construyíu pol arquiteutu xaponés Kenzo Tange, según la Escuela cimera de maxisteriu téunicu d'Orán (ENSET).^[22] La ciudá cunta asina mesmu con dellos establecimientos d'educación cimera como'l Centru d'Investigación n'Antropoloxía Social y Cultural (CRASC), l'Institutu Nacional de Telecomunicaciones y de Teunoloxíes de la Información y de la Comunicación,^[23] l'Institutu hidrometeorológico de formación y d'investigación(IHFR) de la cultura africana, l'Institutu de Ciencies Médiques y la Escuela preparatoria de les ciencies y téunicos.

La ciudá cunta amás, con delles escueles de comerciu y xestión, ente les que pueden mentase la escuela de formación en xestión, informática y comerciu Ibn Sina (EGIC Ibn Sina), l'Institutu de Desenvolvimientu de los recursos Humanos (IDRH) y l'Institutu International de Xestión (INSIM)^[24]·.^[25]

Tres l'añu universitariu 2007/2008, Oren cuntaba con 63094 estudiantes.^[26]

Amás de les biblioteques universitaries, Orán cuenta con cinco biblioteques principales:

1. La biblioteca rexonal d'Orán foi fundada en 1983 na antigua catedral. Cuenta con una videoteca y tenía en 2006 un total de 60.000 obres;^[27]
2. La biblioteca municipal, asitiada nuna ala del Palaciu de Belles Artes, cuenta con 29.000 volúmenes y dellos manuscritos árabes;^[28]
3. La bibliothèque biomédicale d'Oren, créée en 1990 pol Conseyu del Diocèse. El desenvolvimientu y la xestión ye confiée a la comunidá de « Pères blancos»;^[29]
4. L'Institutu Cervantes d'Orán cunta cola so propia biblioteca, que se componía en 2007 de 2.500 documentos de la cultura española ya hispano-americana;
5. La biblioteca del Centru Cultural Francés cunta con un ampliu grupu d'importantes obres en llingua francesa de los distintos campos culturales, científicos, lliterarios y teunolóxicos.^[30]

Esiste una biblioteca asociativa xuvenil creada y xestionada polos miembros de l'asociación El Pequeñu Llector, primer biblioteca consagraes puramente nel públicu xuvenil de 4 a 16 años.

=== Orán na lliteratura Numberosos escritores formaron parte de la escena de teatros poles hestories de los sos llibros. El célebre fidalgu Don Quixote de Cervantes contién una etapa en Orán.^[31] Una parte del romance Clovis Dardentor de Jules Verne desenvolver na ciudá.

Les más célebres referencies son ensin dulda les d'Albert Camus na so novela La Peste y nel so ensayu El branu.

• Nicole García - Un balcón sobre'l mar - 2010^[32]

La fiesta del día del bereber Yennayer llamada llocalmente "Ennayer" vien de la dómina bereber preislámica ye anguaño celebrada en Orán. Con ocasión d'esta fiesta los oraneses preparen un platu tradicional conocíu como "chercheme" y los neños alleguen a esta fiesta como precedente de l'Aïd el-Fitr o l'Aïd el-Adha. Magar que esta fiesta ye refugada anguaño por delles corrientes relixoses, la so celebración ye bien importante na ciudá.^[33]

Na comedia El gallardo español (1615) de Miguel de Cervantes, apaez dramatizado un históricu intentu de toma del Orán español per parte de turcos y berberiscos.

La novela d'Albert Camus, La peste (1947) tien llugar nun Orán de ficción.

Arturo Pérez-Reverte ambienta dellos capítulos del so llibru "Corsarios de Levante" de la serie del Capitán Alatriste nel Orán del sieglu XVII.

Na saga de los Caballeros del Zodiacu Jabu el caballeru d'Unicorniu recibe'l so entrenamientu en Orán.

Orán cunta nel so Palaciu de Congresos y Esposiciones col mural de cerámica más grande del mundu fabricáu puramente en lloza de Talavera de la Reina. Esta ciudá española tamién bautiza'l nome d'una de les puertes d'Orán.

Orán cuenta con un clima semiárido, con iviernos nidios y húmedos y branos templaos y secos. La ciudá tien influencies nel clima mediterraneu, sicasí la combinación d'una temperatura medio añal alta y la precipitación añal relativamente baxa tórga-y cayer nesa categoría clima. Oren promedia 326 mm de precipitación al añu, la mayor parte de les cualos asítiase ente avientu y mayu. Los branos son calorosos y secos con temperatures medies nel mes más templáu cerca de los 32 graos centígrados. Los iviernos son nidios con altes temperatures nel mes más fríu con alredor de 17 graos Celsius.

•   Alicante, España^[35]
•   Burdeos, Francia^[35]
•   Casablanca, Marruecos
•   Dakar, Senegal
•   Dschidda, Arabia Saudita
•   Durban, Sudáfrica^[36]
•   Gdansk, Polonia
•   L'Habana, Cuba
•   El Cairu, Exiptu
•   Lyon, Francia^[35]
•   Oujda, Marruecos
•   Sfax, Tunicia
•   Zarqa, Xordania
•   Estraburgu, Francia,^[37]
•   Elx, España

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Orán.