Montes Rocosos
Los Montes Rocosos (inglés: Rocky Mountains o Rockies) ye un gran cordal allugáu al occidente d'América del Norte, tien el so aniciu n'Alaska y termina nel estáu de Nuevu Méxicu nos Estaos Xuníos. El picu más altu ye'l Monte Elbert nel estáu de Colorado que tien una altura de 4.401 metros.
| Montes Rocosos | |
|---|---|
|
Rocky Mountains (en) montagnes Rocheuses (fr) | |
sistema montañoso (es)  | |
 | |
| Situación | |
| País |  Canadá |
| Provincia |  Columbia Británica |
| Cordal | Cordal Americanu |
| Coordenaes | 44°30′N 113°30′W / 44.5°N 113.5°O |
  Montes Rocosos Montes Rocosos (Canadá) | |
| Datos | |
| Altitú | 4401 m |
| Materiales | roca metamórfica, Roca ígnea y Roca sedimentaria |
| Anchor | 650,000 m. |
| Llargor | 3,000,000 m. |
 | |
Xeografía y Xeoloxía
editarLa parte más al este surde dende les grandes llaneres del centru d'América del Norte, el sistema ta conformáu por una ringlera sierres como la del Gran Tetón en Wyoming que van de norte a sur y que muerren al oeste na Gran Cuenca y na meseta del Ríu Columbia, estes separten los Montes Rocosos d'otros cordales que munches veces asociense por equivocu a esti sistema como Sierra Nevada o'l Cordal de les Cascaes.
Les partes más xóvenes del sistema montesín emerxeron nel periodu Cretácicu tardíu (hai 100 millones a 65 millones d'años), les más vieyes llevantáronse nel Precambrianu (3.980 a 600 millones d'años). La xeoloxía de los montes ye mui complexa, va dende roques metamórfiques hasta otres más xóvenes como sedimentaries y volcániques. Demientres les glaciaciones los montes quedaron cubiertos de glaciares, n'époques más recientes como na Pequeña Edá de Xelu (1550-1860) el Parque Nacional Yellowstone quedó cubiertu de ñeve y xelu nun 90 por cientu, l'aición conxunta de l'agua y el xelu conformaron el paisaxe típicu d'altos picos d'apariencia alpina y valles fondos y angostos de los Montes Rocosos.
Historia humana
editarDende'l final de la cabera edá de xelu, los Montes Rocosos fueron poblaos primero por paleoindios y más tarde por tribus indies como los Apaches, los Arapahoes, Pies Prietos, Cheyennes, Crows, Sioux y otres tribus menores. En 1540 l'esplorador español Francisco Vazquez de Coronado adentrose nos montes xunto a un grupu de misioneros, soldaos y esclavos negros. Estos traxeron nuevos inventos como l'usu del fierru, animales como'l caballu y tamién enfermedaes lo que debilitó les poblaciones indies.
Alexander MacKenzie foi'l primer europeu en cruzar los Montes Rocosos en 1793 llegando hasta la costa l'Océanu Pacíficu. Más tarde entamóse per aciu del nuevu gobiernu de los Estaos Xuníos la espedición de Lewis y Clark, dende 1804 a 1806, fecha por científicos que recoyeron munchos exemplares xeolóxicos, botánicos y zoolóxicos, esto abrió les puertes a los europeos y americanos del este que nos años siguientes xunto con franceses, españoles y británicos invadieron los montes no que foi llamáu "la fiebre del oru".
En 1819 España cedió los sos derechos al norte del paralelu 42 a los Estaos Xuníos, nos años 40'l Reinu Xuníu abandonó les sos pretensiones sobre Oregón y el sur de la Columbia Británica facilitando la colonización polos Estaos Xuníos .
En 1869 acabose'l primer ferrocarril trescontinental de costa a costa.
En 1872 crease'l Parque Nacional de Yellowstone.
Clima
editarLos Montes Rocosos tienen un clima montiegu. Nos valles, xunetu ye'l mes más caldíu con una temperatura media de 28º C, xineru ye por otra parte'l más fríu con -14º C, les precipitaciones son escoses, unos 360 mm añales.
El branu suel ser caldíu y secu pues los frentes que vienen del oeste van perdiendo la so humedá mientres avancen sobre'l sistema montesín esviando a la vez les cadenes de tormentes que se van formando, al contrariu l'iviernu ye mui húmedu y friu, con una media de 30 cm de ñeve.