Kota Kinabalu

A finales del sieglu XIX, la compañía British North Borneo (BNBC) empezó a establecer colonies en Borneo del Norte. Esta compañía en 1882 fundó un pequeñu asentamientu na zona conocida como Gaya Bay, zona habitada por una tribu de Bajaos; asina, el primer asentamientu realizar na Isla Gaya. Esti asentamientu foi quemáu y destruyíu en 1897 pol indíxena Bajau, Mat Salleh, un rebelde y lluchador pola llibertá.^[6]

Dempués de la destrucción de la islla de Gaya, BNBC decidió treslladase a los asentamientos del continente, más fáciles de defender como sustitutos Golfu Gantian (agora Golfu de Sepanga) nel añu 1898. Sicasí, nun ye fayadizu. En 1899, el Sr. Henry Walker, Comisionado de Tierres identificó a 30 acres con un anchu de seis de cadena llarga y media milla como un sustitutu pal Gantian Golfu. Un pueblu de pescadores llamáu Api-Api (ver nome orixinal más palantre) foi escoyíu por cuenta de la so proximidá col Serviciu Ferroviariu Borneo del Norte y ye un puertu natural protexíu del vientu. Nuevu centru alministrativu ye'l nome Jesselton^[7] en llinia col nome del Sr. Charles Jessel, quien ye'l Vice Presidente BNBC de la dómina.

A lo último, Jesselton convertir nun importante puestu comercial del norte de Borneo, col comerciu látex, caña, miel, y la cera en plenu apoxéu. Nuevu tren foi utilizáu pal tresporte de mercancíes a Jesselton puertu. La rebelión de los malayos y Bajau nel so momentu nun foi bien significativa, y la compañía tamién ta trabayando duru pa combatir l'amenaza de la piratería que tuvo asocediendo na rexón.

La ciudá foi enfornada pol británicu na Segunda Guerra Mundial pa evitar que caya en manes de Xaponés. Dempués de l'adquisición de Borneo per Xapón, foi nomáu una vegada más Api. Ellí asoceden delles rebeliones contra l'alministración del xaponés. Un gran llevantamientu produzse'l 10 d'ochobre de 1943, por un grupu llamáu Guerrilla Kinabalu formáu polos residentes llocales. Les tropes xaponeses encaloraron una rebelión dempués que'l so líder, Albert Kwok, foi arrestáu y executáu en 1944.^[8][9]

A la fin de la guerra, la ciudá foi destruyida otra vegada polos bombardeos aliaos mientres el día y la nueche mientres más de seis meses, como parte de la Campaña de Borneo en 1945. Esta aición dexa namái tres edificios caltiénense de pies. La guerra nel norte de Borneo terminó cola rindición oficial de la 37 ª del exércitu xaponés pol teniente xeneral Baba Masao en Labuan el 10 de setiembre de 1945

Cuando terminó la guerra, la BNBC volvió alministrar Jesselton pero foi incapaz de financiar el costu de la reconstrucción ye enorme. Ellos apurrir el control del norte de Borneo a la Corona Británica el 15 de xunetu de 1946. Nuevu gobiernu colonial foi escoyíu pa reconstruyir Jesselton como una nueva norma que nun sía Sandakan, que tamién foi destruyida mientres la guerra.^[10]

Mientres el periodu 1948-1955, un Plan de Reconstrucción y Desenvolvimientu pal Norte de Borneo foi establecíu pol gobiernu de británicu.^[11] El gobiernu británicu aprobó un fondu de £ 6,051.939 - £ 2,232.882 pa reconstruyir y £ 3,819.057 pal nuevu desenvolvimientu. Les carreteres construyéronse, el puertu y l'aeropuertu de llimpiar reparáu. Tamién se fai fincapié Reurbanización de la ciudá y el sector agrícola. Edgardo Roy Parry, el primer Direutor d'Educación, foi nomáu miembru del plan de cinco años pal desenvolvimientu de la educación.

Al norte de Borneo xunto con Sarawak, Singapur y Federación Malaya a la forma Federación de Malasia en 1963, l'Estáu camudó de nome y fíxose conocíu como Sabah, Jesselton permaneció como regla principal. Jesselton sío renombráu Kota Kinabalu 30 de setiembre de 1968 y recibió l'estatus de ciudá dende'l gobiernu de Malasia, el 2 de febreru de 2000.

Kota Kinabalu ye'l nome de Monte Kinabalu, que s'atopa a unos 50 quilómetros al nordeste de la ciudá. Kinabalu aniciar nel nome Aki Nabalu que significa "llugar de respetu". Aki tamién significa "antepasaos" o "güelu", y "Nabalu" ye'l nome d'un monte nel idioma dusun.^[12] Tamién hai fontes que dicen que'l términu aniciar a partir Ki Nabalu, Ki que significa "tener" o "esiste", y "Nabalu" significa "espíritu de los muertos".^[13]

Kota ye la pallabra malayu pa "fuerte", "pueblu" o "la ciudá". Tamién s'utiliza formalmente en dellos otros pueblos y ciudaes de Malasia tamién, por casu, Kota Bahru, Kota Tinggi y Kota Kemuning. El términu Kota tamién s'utiliza informalmente pa referise a cualquier pueblu o ciudá. Poro, la traducción direuta del nome Kota Kinabalu n'Inglés ye "Kinabalu City".

Amás de Jesselton, hai delles otres teoríes sobre'l nome orixinal de Kota Kinabalu. El más popular, como se mentó enantes, ye Api-Api, o a cencielles Api. Foi nomáu como tal pola población llocal, cuantimás la Bajau, en conmemoración de la quema de les oficines alministratives britániques en Gaya Isla de Mat Salleh,^[14] y otros de combustión faise xeneralmente polos pirates.

Wendy Law Suart escribió sobre'l nome Api-Api nel so llibru Lingering Eye,

En Muséu del Estáu ellí mapes Países Baxos Borneo y Sulawesi de fecha 1657, un asentamientu onde Jesselton fechu etiquetáu Api Api. Tener que ver col árbol na sablera cola respiración raigaños qu'amuesa'l mesmu nome.^[15]

Otra esplicación ye que'l nome Api-Api derivar del devastador quema que se produció nos primeros díes de la ciudá. En chinu idioma, la ciudá ye conocida como'l "Api" y llamó a la Hakka como 亚庇 (chinu simplificáu: Chinu Tradicional: 亚庇, pinyin: Yá Bi).

Hai denuncies de que l'área de Kota Kinabalu agora en realidá'l nome d'un ríu cercanu llamáu Sungai Api-Api. Amás Api-Api, otru nome de l'a saber Deasoka, que significa "debaxo del árbol de cocu".^[16] Llocales Bajau utilicen esti nome pa referise a un pueblu nel sur de la ciudá llena de palmeres. Otru nome yera Gotes pa los güeyos que significa "güeyu de tránsitu", pero tamién puede ser traducíu como "prestosu a la vista". Ye'l nome dau polos pescadores de Pulau Gaya referir a la zona que güei ye'l centru de Kota Kinabalu.^[17] Anguaño, toos estos nomes úsense como nomes de cais o la construcción de la ciudá. Dellos exemplos son Lintasan Deasoka, Api-Api Centre y Jalan Singgah Matu.

Como la capital de Sabah, Kota Kinabalu xuega un papel importante na política y la economía de les persones en tol estáu. La mayoría de les axencies y departamentos Gobiernu federal de Malasia tamién s'atopa en Kota Kinabalu. Asamblea Llexislativa del Estáu de Sabah atópase na cercana Likas Bay. Hai cuatro miembros del Parllamentu (MP) que representen 4 parllamentaria ciudá: Sepanga (P.171), Kota Kinabalu (P.172), Putatan (P.173) y Penampang (P.174). La ciudá tamién escoyó 9 representantes de los distritos de l'asamblea llexislatura del estáu de Karambunai, Inanam, Likas, Api-Api, Luyang, Tanjung Aru, Petagas, Kepayan y Moyog.^[18]

La ciudá ye gobernada pol Kota Kinabalu Conceyu. Alcalde actual (2013) ye Abidin Madingkir, quien se fixo cargu de Datuk Iliyas Ibrahim el 31 de xineru de 2011. Datuk Iliyas ye Mayor segundos dempués de tomar el relevu de Datuk Abdul Ghani Rashid en 2006. La ciudá adquirió Estáu de la ciudá el 2 de febreru de 2000. Enantes ríxese pol Conseyu Municipal de Kota Kinabalu.

Les árees urbanes tamién ye un distritu, enantes urbana Kota Kinabalu. Con una superficie de 351 quilómetros cuadraos, ye'l condáu más pequeñu pero que tien l'estáu más pobláu.^[19] Les zones urbanes son Tanjung Aru y Kepayan nel sur, hasta'l Telipok y Sepanga nel norte. Ciudaes de la rexón tamién s'estiende a la parte de Penampang^[20] na frontera sur de la ciudá, qu'inclúi les ciudaes Donggongon y Putatan. Área combinada de Kota Kinabalu (distritu) en Penampang y Putatan conocíu como Gran Kota Kinabalu (Kota Kinabalu City).^[21]

Distritu Penampang tien una superficie de 466 quilómetros cuadraos, y ye alministráu pol Conseyu de Distritu Penampang.^[22]

Les ciudaes hermandadas con Kota Kinabalu son les siguientes:

•   Rockingham, Australia^[23]
•   Heyuan, China^[24]
•   Yongin, Corea del Sur^[25]
•   Vladivostok, Rusia^[26]
•   Ratchaburi, Tailandia^[27]

Kota Kinabalu atópase na mariña oeste de Sabah. La ciudá ta asitiada nuna llanura estrecha ente'l Crocker Range este y Mar del Sur de China al oeste. Hai seis islles frente a la mariña de la ciudá. El más grande ye'l Gaya Isla, que ye l'antigua sede del allugamientu británicu en primer llugar. Unes 8.000 persones viven ellí.^[28] Les pequeñes islles que tán despoblaes, incluyendo Isla Manukan, Isla Mamutik, Isla Sapi, Isla Suluk, Isla Sepanga, asitiáu nel norte frente al Parque Nacional de Sepanga Bay.^[29]

Terrenal planu concentrar nel centru de la ciudá, y hai una llende estricta al altor de los edificios: l'aeropuertu 7km de les zones urbanu y urbanu ta direutamente na trayeutoria de vuelu. La mayor parte de la CBD (Central Business District, (CBD)) de güei básase na Recuperación de tierres terrenales ganaos al mar nel mar. La vexetación orixinal, casi sumió, pero varios cuetos dientro de la ciudá (demasiáu caru pa la construcción d'edificios) ta cubiertu por monte. Unu d'ellos ye'l Signal Hill, que llenda col CDB escontra la mariña. Nel área de la badea de Likas los restos d'un estensu monte de mangle casi se perdió.^[30] En 1996, el gobiernu estatal declaró un monte de 24 hectárees como área protexida. Esti monte ye agora conocida como Kota Kinabalu güelgues. L'abellugu d'una proteición adicional como Sitiu del Patrimoniu Cultural del Estáu en 1998.^[30]

Cinco islles (Gaya, Sapi, Manukan, Sulug, Mamutik) que tienen que ver cola ciudá caltién como Parque Nacional Tunku Abdul Rahman. El parque lleva'l nome d'el primer ministru de la primera, esto ye, Tunku Abdul Rahman. Ye un llugar d'ociu bien popular pa los turistes y paisanos per igual.^[31] Kota Kinabalu centro de la ciudá, na so mayoría del distritu de negocios y el gobiernu, qu'inclúi Karamunsing, el puertu (Tanjung Lipat), Signal Hill, Kampung Air, Sinsuran, Segama, Asia City, Gaya Street (Old Town), Ciudá del Berjaya, Api-Api, Sutera Harbour y pop-ups. Barrios y suburbios residenciales incluyendo Kepayan Ridge, Tanjung Aru, Petagas, Kepayan, Lido, Lintas, Nosoob, Bukit Padang, Luyang, Damai, Likas y Kolombong. La ciudá ye cada vez más va crecer hasta llegar a la llocalidá d'Inanam, Menggatal, Sepanga, Telipok y al sur de la frontera Penampang, Putatan y Lok Kawi.^[32]

Kota Kinabalu atópase xeneralmente lloñe de los centros públicos nel país, que s'atopa a unos 1624 quilómetros de la Kuala Lumpur en Peninsular Malaysia^[33] y 804 quilómetros de Kuching, la capital del vecín Sarawak.^[34]

Kota Kinabalu carauterístiques clima de selva tropical de Clasificación climática de Köppen. Sicasí, la ciudá tien estaciones significativamente más húmedos y secos. En febreru, la ciudá recibe un permediu de precipitaciones de 60 mm, son elegibles pa un clima de selva tropical. Dos clima monzónicu que caracteriza esta parte de Sabah ye'l monzón del nordés y el monzón del suroeste. Northeast Monzón producir ente payares y marzu, con temperatures más fríes y menos agua, ente que'l monzón del suroeste producir ente mayu y setiembre, que trai temperatures más templaes y agües intenses. Tamién hai dos monzones consecutiva d'abril a mayu y de setiembre a ochobre.^[35] Los cambeos de temperatura mientres tol añu ye pequeña. Sicasí, abril y mayu son xeneralmente los meses más calorosos, ente qu'avientu y xineru son de cutiu fríu. Mientres esti periodu (avientu y xineru), dellos picos de los vientos fríos que soplen dende'l Siberia y, dacuando, nes temperatures de la mañana puede cayer a 20 °C.^[36] Les precipitaciones varien significativamente a lo llargo del añu. Febreru y marzu son xeneralmente meses templaos y secos, ente que'l branu y l'agua lleguen nel periodu de los vientos monzones en redol a ochobre. Condiciones de mugor relativamente alto prodúcense mientres tol añu.^[37]

Nun hai nengún nome o títulu oficial y tamién demonim pa describir al pueblu de Kota Kinabalu. Una manera senciella de describir la ciudá equí ye "KK pueblo". El términu tamién s'utiliza dacuando "K.K-ian".^[5] Polo xeneral, toos, dende Sabah llama "Sabah".

Estadístiques informe Malasia 2010 amuesa que la ciudá de Kota Kinabalu tien una población de 452,058.^[38] Nesti puntu, la población de la ciudá tien un amiestu distinto persones y étnica distinta. Los ciudadanos estranxeros que constitúin la mayoría de la población urbana con 110,556, siguíu de Chinu (93,429), Bajau (72,931), Kadazan-Dusun (69,993), Bumiputra (59,607), Brunéi Malay (35,835), Murut (2,528), Indiu (2,207) y otros (5,482).^[39] Los chinos na so mayoría son el Hakka y na so mayoría establecer nel área Luyang. Área Penampang ocupada por Kadazan, ente que el Bajau la so mayoría viven en Likas, Sembulan y Karambunai.

Brunéi malayu y Bajau relixosa Islam. Kadazan práutica relixosa Cristiana, ente que la relixón práutica pueblu chinos Budista o'l cristianismu. Tamién hai un pequeñu númberu de devotos Hinduismu, Sijismu, Animismu; pequeñu númberu de Secularismu tamién esistir.

Tamién hai un gran númberu de filipinos en Kota Kinabalu. La primer folada d'inmigrantes llegó nel sieglu 15 mientres la colonización española, ente que dellos refuxaos llegaron a principios de 1970 por cuenta de la rebelión nel sur Filipines. Un gran númberu d'ellos anguaño, sicasí, componer de los trabayadores migrantes que lleguen dende la década de 1970 hasta l'actualidá. La mayoría de los primeros inmigrantes yeren nacionalidá interruptor convertir nel Malasia, pero tamién hai los que viven ensin documentos nesta ciudá que se considera como inmigrantes illegales.^[40] La mayoría de los migrantes filipinos son na so mayoría Suluk y Tausug. Tamién hai un gran númberu de persones Indonesia que vive na ciudá que vienen principalmente de la Sulawesi, Java, Borneo y les islles Flores, parte de la Islles de la Sonda menor.^[41]

Hai un pequeñu númberu de la población Indiu, Pakistaní y Européu que vivía na ciudá. Apocayá tamién s'amontaron el númberu de expatriados que viven na ciudá, yá sía temporal o permanente,. Sobremanera vienen de Corea del Sur, Xaponés, Australia y Europa.

Los matrimonios mistos nun ye daqué inusual equí y los matrimonios ente Chinu-Kadazan ye bien común. Los neños de raza mista chinu Kadazan y refierse como Chinu y Kadazan o a cencielles "Sinón".

Residentes Kota Kinabalu xeneral Malay por que idioma mix Sabah. Casi'l 50% de los residentes de Kota Kinabalu son chinos. Hakka idioma y Mandarin faláu polos chinos. Amás, la mayoría de chinos tamién son capaces de falar el llinguaxe de la Cantonés. Casi tolos residentes tamién pueden falar Inglés, especialmente la xeneración más nueva. Anguaño, la mayoría de les persones son capaces de falar n'Inglés base. Sicasí, dalgunos tienen dificultá pa falar con fluidez un vocabulariu llindáu y la falta xeneral d'Inglés como llingua franca conversación ente la xente de Sabah nel so conxuntu.

Utilice Kadazan y Dusun de manera bien significativa a lo llargo de Sabah, especialmente nes grandes ciudaes o ciudaes como Kota Kinabalu. Delles iniciatives fueron tomaes por dalgunos de reactivar l'usu de la llingua. Dambes llingües consideráronse como les llingües en peligru, según la cultura étnica Kadazan-Dusun.^[42]

Amás de ser la capital, Kota Kinabalu ye tamién un importante centru industrial y comercial del estáu. La economía ta apoderada por grandes sectores industriales, tales como l'agricultura, la pesca, la silvicultura y el petroleu y el gas. Históricamente, el sector secundariu apoderáu la economía, pero por cuenta de la rápida urbanización y el desenvolvimientu económicu, el sector secundariu ye depués menguó amodo. Más apocayá, un movimientu escontra más en El sector de servicios sectorial industrial servicios llevóse a cabu.^[3] Les empreses nacionales, bancos comerciales estranxeros ya internacionales, según una serie de seguru y otres empreses tienen les sos sedes o sucursales equí.

Los chinos de itinerancia tamién contribuyeron al desenvolvimientu de KK dende la so inmigración a finales del sieglu 19. La so función orixinal como "kuli" (trabayu esclavitú) y agora munchos de los que se fixo dueñu de la tienda.

Delles empreses industriales y de fabricación tamién tienen les sos plantes equí, sobremanera nos distritos industriales como Likas, Kolombong y Inanam. La construcción en cursu del 8320 hectárees Parque Industrial Kota Kinabalu (KKIP) en Sepanggar tamién tien como oxetivu ameyorar les actividaes industrial y comercial de la ciudá y lo que ye un centru de crecedera importante na Malasia Oriental, según les metes pal BIMP-EAGA (Área de Crecedera de la ASEAN Oriental Brunéi-Indonesia-Malasia-Filipines).^[43] Kota Kinabalu tamién alluga una gran variedá d'actividaes pa les conferencies nacionales, rexonales ya internacionales o El comerciu expo de cada añu, qu'inclúin la biañal Sabah Internacional Expo, la Conferencia Asia-Pacíficu ePelancongan Conferencia de la Organización de Comerciu y Desenvolvimientu de les Naciones Xuníes (UNCTAD), Inxeniería Mundial Australia ASEAN, y otros. Les actividaes llevar a cabu de normal nel complexu Sutera Harbour.

Los caminos rurales que xunen les distintes partes de la ciudá polo xeneral conocíos como Carreteres del Estáu. La rede de carreteres ta construyíu y calteníu pol departamentu d'Obres de Malasia. La mayor parte de la carretera principal escontra l'interior ye camín twin. Una de les principales carreteres equí ye Jalan Lintas-Jalan Tuaran Bypass, que sirve como'l circunvalación, pela ciudá y coneuta el barriu y los suburbios circundantes, tales como Putatan, Penampang, Luyang, Likas, Inanam, Menggatal, Sepanga y Tuaran. Kota Kinabalu venceyáu per carretera con ciudaes distantes alredor de Sabah principalmente al traviés de la carreteres federales caltenida pol Departamentu d'Obres Públiques. Ruta de carretera de la ciudá, incluyendo:

• Kota Kinabalu – Tamparuli – Kudat – Kota Marudu
• Kota Kinabalu – Tamparuli – Ranau – Sandakan – Tawau – Serudong (parte de Pan Borneo Highway)
• Kota Kinabalu – Keningau – Lawas – Brunéi – Miri – Kuching – Sematan (parte de Pan Borneo Highway)
• Kota Kinabalu – Keningau – Kalabakan – Tawau

Tresporte Públicu

Servicios regulares d'autobús operen alredor de la ciudá. Pequeños autobuses o furgonetes tamién s'utilicen, amás de los autobuses como de tresporte públicu alternatives. Hai dos principales terminales d'autobuses nel distritu central de negocios. Terminal en Jalan Tun Razak ufierta servicios d'autobuses rurales a delles ciudaes y árees suburbanas. Otru terminal cerca Town con ésitu la prestación de servicios escontra destinos al sur de la ciudá, como (Papar, Tenom, Beaufort, etc.) Kota Kinabalu Terminal d'Autobuses del Norte d'Inanam apurre serviciu d'autobús ente les ciudaes que tán nel camín escontra destinos del norte y nordeste de Kota Kinabalu como (Tuaran, Kudat, Ranau, Sandakan, Tawau, Semporna, etc). Serviciu de Taxi tamién puede atopase na ciudá.

Un sistema ferroviariu antes conocíu como Ferrocarril del norte de Borneo foi establecíu en 1896 pola British North Borneo Company. Foi construyíu col propósitu principal de tresporte de mercancíes dende l'interior hasta'l puertu en Kota Kinabalu mientres la ocupación británica. Esti ferrocarril coneuta la ciudá con Tenom y otres ciudaes, tamién ye l'únicu sistema ferroviariu en este de Malasia. Anguaño, el sistema ferroviariu conozse como'l Departamentu de Ferrocarriles del Estáu Estáu de Sabah tren y apurre servicios diarios pa los viaxeros, viaxeros y de tresporte de carga. Una empresa independiente qu'opera como tresporte recreación turística tamién llamáu'l ferrocarril del norte de Borneo. La estación principal de trenes y terminal atópase en Tanjung Aru.

Kota Kinabalu Aeropuertu Internacional (KKIA) (Códigu ICAO: WBKK) ufierta vuelos ente Kota Kinabalu con destinos nacionales ya internacionales d'otros. Ye'l segundu centru de la Malaysia Airlines y AirAsia y consta de dos terminales. KKIA ye'l segundu aeropuertu más ocupáu en Malasia dempués de l'Aeropuertu Internacional de Kuala Lumpur y ye una de la entrada principal de la Sabah y este de Malasia.^[44]

Dellos destinos dende esti aeropuertu son: Bandar Seri Begawan, Shenzhen, Seúl, Shanghai, Guangzhou, Ḥong Kong, Macáu, Kuala Lumpur, Cebú, Singapur, Taipéi, Kaohsiung, y otres ciudaes, yá sía dientro o fora de Malasia. Amás KKIA el segundu ye tamién un centru de MASwings, que sirve vuelos a ciudaes pequeñes y zones rurales nel este de Malasia.

Kota Kinabalu dispón de dos puertos, a saber: Kota Kinabalu puertu y Sepanggar Bay Contenedores del Puertu (SBCP). Kota Kinabalu puertu sirve como un puertu de carga, al operar como una base SBCP Armada de La Marina Real de Malasia, depósitu de petroleu, según tola carga de contenedores.^[45] En 2004, Kota Kinabalu puertu remana alredor de 3,6 millones de tonelaes de carga, la tercera más alta nel estáu dempués de que'l puertu de Sandakan y Tawau.^[19] Sicasí, encárgase de la mayor cantidá de puertos importantes como contenedores nel estáu, con 153,793 contenedores manipoliaos nel 2006. Tolos puertos de Sabah son alministraos y operaos por Sabah Puertos Sdn Bhd.^[46]

Kota Kinabalu Serviciu de Ferry ye una terminal de ferry de pasaxeros allugada en Jesselton Point cerca del puertu KK. Apurre servicios de ferry y llancha a les islles cercanes pa turistes como pa los viaxeros que viven nes islles. Tamién hai serviciu regular de ferry a Labuan.

Complex corte que s'atopa a lo llargo de Jalan Pantai nel centru de la ciudá. Inclúi Tribunal Cimeru, la Corte de Sesiones y el Xulgáu d'Instrucción.^[47]

Sabah See contingente policial atópase en Kepayan. Hai dos sedes de distritu de la ciudá, la Xefatura de Policía del distritu atópase en Kota Kinabalu, Karamunsing, y la sede de la policía del distritu Penampang. Trabayaron como una estación de policía. Otres estaciones de policía atópase en KKIA, Tanjung Aru, Putatan y Menggatal, ente que la fonte policiaca puede atopase en Luyang, Likas, Telipok y Babagon.^[48]

Sede de la policía de tráficu na ciudá atopar a lo llargo Lorong Dewan cerca Gaya Street, y la sede de la policía marítima atópase cerca de la terminal de ferry cerca de Jalan Tun Razak.

Prisión Kota Kinabalu atopa en Kepayan. Bloquéu temporal o celdes de la prisión tamién s'atopen nes comisaríes de policía de la ciudá.

Hai trés Hospital y clínica public en Kota Kinabalu. Queen Elizabeth Hospital, que s'atopa a lo llargo de Jalan Penampang y ye'l mayor hospital públicu de Sabah. Construyíu en 1957, ye'l centru de l'atención de la salú más importante de la ciudá y ye unu de los trés hospitales xenerales nel estáu. Otros Likas Hospital d'Especialidaes (Likas Hospital d'Especialidaes). Hospital Amigu Bukit Padang (Hospital Mental Bukit Padang), qu'abrió les sos puertes en 1971, ufierta servicios de psiquiatría pal estáu. Clínica de Salú Luyang atopar a unos 6 quilómetros del centru de la ciudá. Tamién hai una serie de clíniques dentales públiques alredor de la ciudá, según les clíniques rurales de les contornes.^[49]

Centru Médicu de Sabah en Damai ye la hospital priváu el más grande nel estáu. Otru centru médicu priváu ye'l Centru d'Especialidaes Damai. Hai munches otres clíniques privaes qu'operen na ciudá.^[50]

Universidá de Malasia Sabah (UMS) ye la universidá más grande de Sabah y foi fundada en 1994. El so campus principal ta asitiáu nun estensu sitiu de 999 hectárees, asitiáu nuna llomba con vistes a la Mar del Sur de China en Sepanga Bay, a unos 10 quilómetros al norte del centru de la ciudá. Tamién cunta con un campus en Labuan y ye consideráu como una de les universidaes más bellos de Malasia.^[51][52] La universidá más antigua de Sabah ye Universidá Teknologi MARA Sabah que foi fundada por UiTM y Yayasan Sabah en 1973. Esto foi confirmáu pola Universidá de Kota Kinabalu conceyu como la universidá llibre de basura.^[53] Tamién hai un númberu d'universidaes privaes, como Universidá Tun Abdul Razak, AlmaCrest International College, INTI Colexu, Kinabalu Colexu Comercial ya Informática Universidá. Colexu Públicu Tunku Abdul Rahman tamién disponible na Donggongon. Munchos ricos unvien a los sos fíos al estranxeru pa siguir la educación secundaria o terciaria.

Sabah Sede Biblioteca del Estáu atópase en Jalan Penampang y ye la biblioteca más grande del estáu. Otres biblioteques públiques inclúin Kota Kinabalu City Library, Penampang Biblioteca y Village Library Menggatal. Toles biblioteques son operaos pol Departamentu de Biblioteca del Estáu.^[54] Amás, la biblioteca tamién puede atopase nes escueles, colexos, o del campus de la universidá.

Hai una serie de llugares d'interés cultural de la ciudá. Muséu Sabah asitiáu cerca de la Hospital Queen Elizabeth son el principal muséu de Sabah. Alredor del muséu Centro de Ciencia y Teunoloxía, Sabah Galería d'Arte y el Xardín Botánicu Etno. Wisma Budaya Art Gallery alluga esposiciones d'arte rexonal ya internacionales, según. Edificiu Koisaan Hongkod en Penampang ye tamién el llar de l'Asociación Cultural Kadazan-Dusun (KDCA). Celébrase un festival añal de Kaamatan o Festival de la Collecha, y la guapura concursos Unduk Ngadau, celebrada simultáneamente en marzu. Monsopiad pueblo tamién ufierta espectáculos culturales rellacionaes cola cultura Kadazan-Dusun. Llámase asina n'honor al llexendariu héroe de la Kadazan-Dusun headhunting, que Monsopiad.

Padang Merdeka ye'l sitiu de la declaración de la formación de Malasia prodúzase. Declaración foi anunciada pol Ministru Principal de la primera Sabah, Tun Fuad Stephens el 16 de setiembre de 1963, tamién conocida como Día de Malasia. Anguaño, el sitiu acueye la celebración añal del Día de la ciudá'l 2 de febreru, Día de la Independencia el 31 d'agostu, y dellos otros festivales.

Atkinson Clock Tower son cerca de Ciudá Luck. La torre del reló foi construyíu por María Edith Atkinson en 1905 pa recordar al so fíu, Francis George Atkinson. La torre foi utilizada una vegada p'ayudar al pasu d'embarcaciones. Ye unu de los trés restos estructurales de Segunda Guerra Mundial que permanecen a esti día. Otru recordatoriu del famosu sitiu equí ye Petagas War Memorial atópase cerca KKIA. Ye un memorial pa recordar a aquellos que morrieron en llugar de Japanese mientres la Segunda Guerra Mundial. Ye tamién el llugar onde'l Kinabalu guerrilleros fueron asesinaos poles tropes xaponeses en 1944. Amás, Doble Seis Monumentu, ye tamién un símbolu de pop ups d'alerta pal Estáu de que Sabah. Esti monumentu ye un memorial pa recordar Doble Seis traxedia 6 de xunu de 1976, que mató a Ministru Principal de la primera Sabah, Tun Fuad Stephens.

Hai munchos llugares de recreación y árees de caltenimientu alredor de Kota Kinabalu. Antoxana Samudra (KK Waterfront) que ye un centru d'entretenimientu xunto al mar con restoranes, cafeteríes, pubs y discoteques. Royal Sabah Turf Club en Tanjung Aru tamién entama eventos selmanales de carreres de caballos, pero agora cerróse y treslladóse a Tambalang Race Course en Tuaran por cuenta de la espansión del aeropuertu internacional de Kota Kinabalu. North Borneo tren qu'empezó'l so viaxe dende Tanjung Aru estación tamién ufierta una formosa villa turística de La Mariña Oeste y División Interior. Esti viaxe en tren termina en Tenom. Amás, el Sutera Harbour Golf and Country Club cerca del centru construyíu sobre recuperación de tierres tamién se terminó. Cuenta con un campu de golf y dos hoteles.

Tanjung Aru, que s'atopa a unos 6 quilómetros del centru de la ciudá ye una de les sableres de Costa Oeste. Toma'l so nome de los árboles de casuarina (un árbol local llamáu Aru) que crez nes zones costeres.^[55] Esta sablera tien un llargor d'aproximao 2 quilómetros y ta forníu con delles puestu alimentos y bébores, restoranes y clubes nocherniegos. Na redoma de Tanjung Aru atopa Kinabalu Golf Club, el príncipe Felipe Botanical Park, KK Yacht Club, y Shangri-La Beach Resort. Esta sablera ye bien famosa poles sos puestes de sol pueden ser esfrutaos pol públicu.

Asitiáu na zona de Likas Bay ye'l Kota Kinabalu Abellugu d'Aves. Con una superficie de 24 hectárees, ye l'área de monte per defectu qu'esistía hasta agora a lo llargo de la mariña de Kota Kinabalu.^[56] Esta área foi declaráu en setiembre de 1996 pol gobiernu del estáu pa promover la conocencia de los valores de les güelgues. Sabah Zoological and Botanical Park (Lok Kawi Wildlife Park) atópase na Lok Kawi, a unos 20 quilómetros al sur de la ciudá. El parque ye'l zoolóxicu, que ye'l primeru nel estáu. Asitiáu nun terrén de 280 hectárees n'espansión, tamién puede dicise que ye'l zoolóxicu más grande de Malasia.^[57]

Tun Fuad Stephens Park, asitiáu en Bukit Padang ye tamién un habitual pa correr y caminar ente la población llocal. Ta arrodiáu de montes y hai un llagu artificial. Tien un númberu de puestos de comida y restoranes. Tunku Abdul Rahman Park ta formáu pol parque nacional de la islla de Sapi, Mamutik, Manukan, Sulug y Gaya. Ye'l llugar más popular para Scuba enriba del bucéu. El parque puede visitase en barcu tán disponibles nel terminal de ferry y namái se tarda unos 15 a 30 minutos pa llegar ellí. Ríu Babagon, en Penampang, y cascada Kiansom cerca Inanam tamién un llugar popular pa dir de picnic y baños.

Nel área rural, a unos 70 quilómetros de Kota Kinabalu, ye un Parque Nacional Crocker Range, cerca de Keningau. Crocker Park ye un llugar popular pa prauticar senderismu y acampada llibre. Amás, Kota Kinabalu ye tamién la puerta d'entrada a unu de los parque El más popular en Malasia, ye dicir Parque Nacional Kinabalu. Viaxe al parque d'equí toma aproximao dos hores de la ciudá y Y ye ende onde s'atopa'l Monte Kinabalu. Amás, Reserva Forestal Rafflesia, (30 quilómetros de la ciudá) na Tambunan y bordiando el Parque Nacional Crocker Range, ye tamién una atraición turística. Les especies de la flor más grande del mundu, el Rafflesia, puede atopase equí. Cerca d'equí ta tamién el monte d'oru Highland Resort que ye otru llugar famosu pol so paisaxe y clima fríu. Tuaran Crocodile Farm, que s'atopa a unos 30 quilómetros al norte de la ciudá cunta con alredor de 1,400 cocodrilos nuna xaula, polo que ye'l más grande nel estáu.^[58]

Tun Mustapha Torre, ye'l segundu edificiu más altu na islla de Borneo dempués de Wisma Sanyan de Sibu, siguíu de Ministeriu de la Construcción Finances de Brunéi de Bandar Seri Begawan, Brunei Darussalam.

Otros edificios qu'atraen a los visitantes, incluyendo casar sobre pilotes d'alta que puede atopase nos Sembulan, Tanjung Aru, Kampung Likas y Kampung Pondo en Gaya Isla. Estes cases construyir n'agües costeres pocu fondes y son cases típiques de los Bajau y la población Suluk y Tausug.

Mezquita Estatal de Sabah nel Sembulan ye la mezquita más grande de la mezquita y la ciudá de Sabah en Likas Bay ye otru finxu importante na ciudá.

Kota Kinabalu tamién cunta con una serie de centros comerciales qu'atraen a munchos visitantes. Esto inclúi Karamunsing Complex, Centre Point, Wisma Merdeka, Warisan Square, Plaza Wawasan, Asia City Complex, City Mall, KK Plaza, centru comercial Suria Sabah y el más grande de 1Borneo. Zona comercial de nueva construcción en Kota Kinabalu inclúi Suria Sabah Shopping Mall, qu'agora alluga'l GSC Kota Kinabalu y Megalong centru comercial asitiáu nel distritu. En Karamunsing, hai Karamunsing Complex.^[59] Amás, el mercáu selmanal Gaya cai tamién hai munchos vendedores viende una variedá de productos llocales y souvenirs cultura tradicional étnica. Kota Kinabalu Mercáu d'Artesaníes (antes conocíu como'l mercáu Filipín) o Kota Kinabalu Mercáu d'Artesaníes tamién viende artesaníes, souvenirs y comida tradicional.

Hai cinco sales de cine en Kota Kinabalu: dos Golden Screen Cinemas (conocida como GSC), Cathay Cineplex, Growball Cineplex y Megalong Cineplex. GSC atópase dientro del centru comercial Suria y per otru llau 1Borneo. Les dos cañes de la SGC inclúin ocho sales de cine, respeutivamente. Suria centru comercial cuenta con dos temporales 3D 1Borneo tien una sala 3D. Growball Cineplex y Megalong Cineplex tamién tien un 3D en toles sales de cine, respeutivamente.^[59]

Likas Sports Complex en Kota Kinabalu ufierta instalaciones pa diversos deportes y actividaes recreatives pal públicu. Ente otres coses, tamién cunta con un estadiu de fútbol, ḥoquei, bádminton, tenis, squash, ximnasiu, piscina de tamañu olímpicu. Ye'l mayor complexu deportivu en Sabah y foi sede de munchos eventos deportivos internacionales. Estadiu de Likas ye'l llar del equipu de fútbol (SabaHawks), tamién conocíu como Sabah FA, quien ta compitiendo nel Malaysia Premier League. Hai otru complexu deportivu en Penampang que tamién cunta con un estadiu de fútbol de gran tamañu.

Hai cuatro campos de golf en Kota Kinabalu, incluyendo Sabah Golf and Country Club en Bukit Padang, Kinabalu Golf Club, en Tanjung Aru, Sutera Harbour Golf and Country Club y Karambunai Golf y Country Club.

Kota Kinabalu foi anfitrión de dellos eventos deportivos nacionales como'l SUKMA 2002, según torneos internacionales como'l Karate Campeonatu del Mundu de 1994 y Campeonatu BWF super Series 2008.^[60] Amás, tamién ye'l puntu de partida de la Borneo Safari 4x4 Desafíu internacional añal.^[61] La ciudá tamién alluga y ye unu de los circuitos de la F2 Barcos del poder UIM de la Copa Mundial celebrada n'avientu de cada añu dende 2007.^[62]

Kota Kinabalu ye'l llar de dellos músicos independientes llograr l'ésitu en Peninsular Malaysia como cantante y compositor Pete Teo, el cantante taiwanés nativu Gary Chaw, y el xugador guitarra Roger Wang. La ciudá ye tamién el llugar de nacencia de la popular personalidá de la televisión de Malasia, ye dicir Daphne Iking. Singer R&B son populares n'Australia, Che'Nelle (Cheryline Lim), tamién s'anició nesta ciudá. De la mesma, el ganador de la sesta temporada d'Akademi Fantasia, Stacy, que se llogra a partir de Penampang tamién s'inclúin nel área de Kota Kinabalu.

Kota Kinabalu ye'l llar d'unu de Festival de Jazz favoritu d'Asia, el Festival de Jazz KK ye un eventu añal equí. Son2nos artistes internacionales como (Venezuela), Jazz Corea Nah Youn Sun gallardoniáu diva, Hong Kong Junk Unit, Malasia Double Take, Atilia y Mood Indigo por UK fixeron un conciertu nel festival.^[63]

Revista Bandwidth Street Press ye una revista gratuita en Kota Kinabalu, Sabah, que promueve músicos llocales nel úteru. Esta revista foi llanzada en marzu de 2009 y sofitáu pol gobiernu llocal y el Ministeriu de Mediu Ambiente Cultura y Turismu de Sabah, esto ye, YB Datuk Masidi Manjun, pa promover y desenvolver la música llocal.^[64]

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Kota Kinabalu.
• Sitiu oficial del gobiernu de la ciudá.