Eduardo Galeano
Eduardo Germán María Hughes Galeano (3 de setiembre de 1940, Montevidéu – 13 d'abril de 2015, Montevidéu),[9] foi un periodista y escritor uruguayu, ganador del premiu Stig Dagerman, consideráu como unu de los más destacaos artistes de la lliteratura llatinoamericana.[10]
.jpg)
Los sos llibros más conocíos, Les venes abiertes d'América Llatina (1971) y Memoria del fueu (1986), fueron traducíos a venti idiomes. Los sos trabayos tescienden xéneros ortodoxos y combinen documental, ficción, periodismu, analís políticu y historia.
Biografía
editarGaleano nació en Montevidéu, Uruguái, nel senu d'una familia de clase alta y católica. El so padre foi Eduardo Hughes Roosen y la so madre, Licia Esther Galeano Muñoz, de quien tomó l'apellíu pal so nome artísticu. Na so mocedá trabayó como obreru de fábrica, dibuxante, pintor, mensaxeru, mecanógrafu y caxeru de bancu, ente otros oficios.[ensin referencies] A los 14 años vendió'l so primera caricatura política al selmanariu El Sol, del Partíu Socialista.
Empezó la so carrera periodística a entamos de 1960 como editor de Cola, un selmanariu influyente que tuvo como collaboradores a Mario Vargas Llosa, Mario Benedetti, Manuel Maldonado y los hermanos Denis y Roberto Fernández Retamar. Editó mientres dos años el diariu Dómina.
Casóse trés vegaes: la primera, con Silvia Brando, con quien tuvo una fía, Verónica Hughes Brando; depués, con Graciela Berru Rovira, con quien tuvo dos fíos: Florencia y Claudio Hughes Berru; finalmente, con Helena Villagra.
Mientres los sos estudios con una beca en París, supo que Juan Domingo Perón dixera: «Si esi rapazu anda per acá, gustaría vémelo». Galeano aprovechó un viaxe pa llamar al teléfonu que-y dieren, inda cuando nun terminaba de creer que fora ciertu. Lo yera, y foi recibíu perbién. Tuvo una llarga charra col ex-presidente arxentín nel exiliu, mientres la cual preguntó-y por qué nun emitía señales más de cutiu:«Perón contestóme: "El prestíu de Dios ta en que se fai ver bien pocu"».[11]
Nel golpe d'Estáu del 27 de xunu de 1973, Galeano foi encarceláu y obligáu a abandonar Uruguái. El so llibru Les venes abiertes d'América Llatina foi censurado poles dictadures militares d'Uruguái, Arxentina y Chile. marchó a vivir a Arxentina, onde fundó la revista cultural Crisis.
En 1976, casar por tercer vegada. Voló a España, onde escribió la so famosa triloxía: Memoria del fueu (una repasada pola historia de Llatinoamérica), en 1984.
A entamos de 1985, retornó a Montevidéu. N'ochobre d'esi añu, xunto a Mario Benedetti, Hugo Alfaro y otros periodistes y escritores que pertenecieren al selmanariu Marcha, funda'l selmanariu Fienda, del cual siguió siendo integrante del so Conseyu Asesor hasta la so muerte.
Ente 1987 y 1989, integró la "Comisión Nacional Pro Referendu", constituyida pa revocar la Llei de Caducidá de la Pretensión Punitiva del Estáu, promulgada n'avientu de 1986 pa torgar el juzgamiento de los crímenes cometíos mientres la dictadura militar nel so país (1973-1985).
En 2010, el Selmanariu Fienda instituyó el Premiu Memoria del Fueu, que ta previstu que Galeano apurra añalmente a un creador qu'a los sos valores artísticos sume'l compromisu social y colos derechos humanos. El primer gallardoniáu foi'l cantautor español Joan Manuel Serrat, quien recibió'l 16 d'avientu de 2010, nel Teatro Solís de Montevideo, la estauína diseñada pol escultor Octavio Podestá. El segundu gallardoniáu col premiu foi Manuel Martínez Carril, renombráu críticu cinematográficu y direutor históricu de la Cinemateca Uruguaya, el mayor archivu fílmico d'Uruguái y una institución independiente y autogestionada emblemática pola so resistencia cultural qu'en 2012 cumplió 60 años d'esistencia.
.jpg){kind=link}
En 2004, Galeano sofitó la victoria de l'alianza Frente Ampliu y de Tabaré Vázquez. Escribe un artículu nel que menta que la xente votó utilizando'l sentíu común. En 2005, Galeano, xunto a intelectuales d'esquierda como Tariq Ali y Adolfo Pérez Esquivel xunir al comité consultivu de la recién cadena de televisión llatinoamericana TeleSUR. En Méxicu collaboró pal periódicu La Jornada.
En xineru de 2006, xunir a figures internacionales como Gabriel García Márquez, Mario Benedetti, Ernesto Sabato, Thiago de Mello, Carlos Monsiváis, Pablo Armando Fernández, Jorge Enrique Adoum, Luis Rafael Sánchez, Mayra Montero, Ana Lydia Vega y Pablo Milanés, na demanda de soberanía pa Puertu Ricu. Amás roblaron na proclamación d'independencia del país.
En febreru de 2007, Galeano superó una operación pal tratamientu del cáncer de pulmón. En payares de 2008, dixo sobre la victoria de Barack Obama:
La Casa Blanca va ser la casa d'Obama llueu, pero esa Casa Blanca foi construyida por "esclavos negros". Y gustaríame y espero qu'él nunca lo escaeza.
N'abril de 2009, el presidente venezolanu Hugo Chávez apurrió un exemplar de Les venes abiertes d'América Llatina al presidente d'Estaos Xuníos Obama mientres la quinta Cume de les Amériques, celebrada en Puertu España, Trinidá y Tobagu. El fechu provocó que se convirtiera en poques hores nun ésitu de ventes n'internet.[12][13]
En mayu de 2009, nuna entrevista declaró:
Non yá Estaos Xuníos, sinón dellos países europeos semaron dictadures per tol mundu. Y siéntense como si fueren capaces d'enseñar lo que ye democracia.
Muerte
editarCarecía cáncer de pulmón dende 2007, esto obligar a amenorgar les sos apaiciones públiques, a pesar de lo cual siguió participando en distintos eventos. Depués de tar internáu una selmana nel sanatoriu 2 del CASMU arriendes de la so enfermedá, finó'l 13 d'abril de 2015 a les 8:20 (GMT-3), nel so natal Montevideo.[14][15]
Obres
editarPremios
editarEn setiembre de 2010 recibió'l premiu Stig Dagerman, unu de los más prestixosos gallardones lliterarios en Suecia, apurríu añalmente pola Sociedá Stig Dagerman a aquel escritor que na so obra reconoz la importancia de la llibertá de la pallabra por aciu la promoción de la comprensión intercultural.[18][19] [ensin referencies]
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá de L'Habana - 2001[20]
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá d'El Salvador - 2005[21]
- Concédese-y el grau de Comendador de la Orde de Mayu al Méritu de la República Arxentina - 2006[22]
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá Veracruzana, Méxicu - 2007[23]
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá Nacional de Córdoba, Arxentina - 2008[24]
- Profesoráu Honoris Causa de la Universidá de Buenos Aires [2009]
- Premiu Stig Dagerman – 2010
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá Nacional de Que'l so, Arxentina - 2011[25]
- Medaya Bi-100 – 2011
- Medaya Bi-200 – 2011
- Premiu Casa de les Amériques – 2011
- Distinción Deodoro Roca de la Federación Universitaria de Buenos Aires «por ser un exemplu pa la mocedá llatinoamericana» (2011).
- Premiu Alba de les lletres – 2013[26]
- Doctoráu Honoris Causa de la Universidá de Guadalaxara, Méxicu - 2013[27]
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Identificador GND: 119042673. Afirmao en: Catalog of the German National Library. Data de consulta: 17 xunu 2024. Llingua de la obra o nome: alemán.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 119042673. Data de consulta: 15 ochobre 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Catálogo de Autoridades de la Biblioteca Nacional de Uruguay. ID de autoridad de la Biblioteca Nacional de Uruguay: 000001284. Data de consulta: 20 abril 2024. Llingua de la obra o nome: castellanu.
- ↑ URL de la referencia: http://www.buenosairesherald.com/article/186654/writer-eduardo-galeano-dies-at-74. Data de consulta: 13 abril 2015.
- ↑ URL de la referencia: http://www.buenosairesherald.com/article/186654/writer-eduardo-galeano-dies-at-74. Data de consulta: 13 abril 2018.
- ↑ «Muere el escritor uruguayo Eduardo Galeano a los 74 años» (14 abril 2015). Archiváu dende l'orixinal, el 15 agostu 2022.
- ↑ URL de la referencia: https://www.theguardian.com/books/2015/apr/15/eduardo-galeano.
- ↑ Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 11903917s. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ Ediciones El País (13 d'abril de 2015). «Muerre l'escritor uruguayu Eduardo Galeano a los 74 años». EL PAÍS.
- ↑ http://www.telesurtv.net/multimedia/Los momentos insignes-en-la vida-de-Eduardo-Galeano-20150413-0013.html
- ↑ Entrevista con Ernesto Tenembaum, Radio Mitre, d'Arxentina, 1 de xunetu de 2010.[ensin referencies]
- ↑ Chávez provoca otru bestseller. BBC Mundu. https://www.bbc.co.uk/mundo/america_latina/2009/04/090420_1247_amazon_galeano_med.shtml. Consultáu'l 15 d'abril de 2015.
- ↑ Chavez's gesture turns book into bestseller. CNN. Archivado del original el 2018-06-12. https://web.archive.org/web/20180612114750/http://edition.cnn.com/2009/SHOWBIZ/books/04/18/latin.america.chavez.book/. Consultáu'l 15 d'abril de 2015.
- ↑ EL MUNDU (13 d'abril de 2015). «Fina l'escritor uruguayu Eduardo Galeano». ELMUNDO.
- ↑ «Morrió Eduardo Galeano». Sorrayáu (13 d'abril de 2015). Consultáu'l 13 d'abril de 2015.
- ↑ Martínez Jiménez, José Antonio; Muñoz Marquina, Francisco; Sarrión Mora, Miguel Ángel (2011). «La narración (I). L'acción narrativa», Lengua Castellana y Lliteratura, Akal, Akal Sociedá Anónima, páx. 153. ISBN 9788446033677.
- ↑ D'autores varios: Maryse Condé; Ariel Dorfman.
- ↑ «Stig Dagermanpriset till Eduardo Galeano» (suecu). sverigesradio.se (12 de setiembre de 2010). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2012.
- ↑ «I år går Stig Dagermanpriset till författaren Eduardo Galeano» (suecu). webfinanser.com (18 d'agostu de 2010). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2012.
- ↑ «galeano». rodelu.net. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-03-15.
- ↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-10-19.
- ↑ «Decreto Nacional 2084/2006». Boletín Oficial (SAIJ). 9 de febreru de 2007. http://www.saij.gob.ar/2084-nacional-condecoraciones-dn20060002084-2006-12-28/123456789-0abc-480-2000-6002soterced?q=%20testu%3A%20Eduardo%20AND%20testu%3A%20Galeano&o=1&f=Total%7CTipo%20de%20Documentu/Legislaci%F3n/Decreto%7CFecha%7COrganismo%7CPublicaci%F3n%7CTema%7CEstado%20de%20Vixencia%7CAutor%7CJurisdicci%F3n&t=15. Consultáu'l 3 de xineru de 2017.
- ↑ «Letralia 207 - Noticia - Ernesto Cardenal y Eduardo Galeano reciben doctoráu honoris causa». letralia.com.
- ↑ Arxentina Investiga (11 d'avientu de 2008). «Eduardo Galeano, “Doctor Honoris Causa”». Universidá Nacional de Córdoba.
- ↑ Arxentina Investiga (10 de marzu de 2011). «doctoráu-honoris-causa-en-la-uncuyo Eduardo Galeano va ser estremáu col Doctoráu Honoris Causa na UNCuyo». Universidá Nacional de Que'l so.
- ↑ http://www.panorama.com.ve/portal/app/vista/detalle_noticia.php?id=52220
- ↑ https://web.archive.org/web/http://www.udg.mx/es/noticias/dara-udeg-seis-honoris-causa-y-ofrecera-cinco-carreres-mas
Enllaces esternos
editar- Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Eduardo Galeano.
- O Tempo y o Modo - Eduardo Galeano PT, 2013 (portugués)
- Fragmento d'obres digitalizadas d'Eduardo Galeano na Biblioteca Dixital Hispánica de la Biblioteca Nacional d'España
