Baltanás

El términu municipal de Baltanás, que toma una superficie de 158,85 km², ta asitiáu nel Sureste de la provincia de Palencia, a una distancia de 28 km de Palencia y a 62 km d'Aranda de Duero; nel antiguu Valle de Atanasio, del que procede'l so nome actual, y foi nomáu Cabeza de la Merindad del Cerrato polos Reis Católicos, atributu que sigue calteniendo anguaño, yá que sigue siendo la capital histórica de la contorna d'El Cerrato. Dende 1974 el conceyu engloba les llocalidaes de Baltanás y la pedanía de Valdecañas de Cerrato, esta postrera incorporada por aciu Decretu 647 de 21 de febreru de 1974.^[6]
.

Esta villa y antigua Cabeza del Partíu Xudicial de Palencia, foi Cabeza d'Alfoz na Edá Media y, dempués Cabeza de la Merindad de Cerrato, con posterioridá a Palenzuela. Na actualidá, ye la capital de la contorna d'El Cerrato. Una bona parte del so cascu urbanu ta allugáu na falda del bochinche d'El Castiellu.

Los oríxenes de Baltanás se remotan a la llegada de les lexones romanes a la Meseta Norte, onde esistió un castru vaceo nel actual bochinche d'El Castiellu.
Mientres l'Imperiu romanu, creció la población nel términu baltanasiego, a xulgar polos afayos arqueolóxicos atopaos. Dellos historiadores llegaron a suponer que nesta villa atopábase asitiada la perantigua Eldana, ciudá de los vacceos, mentada por Ptolomeo nel so Xeografía (sieglu II).^[9]

Nel sieglu IX empezar a construyir el Castiellu Medieval de Baltanás (anguaño desapaecíu), mientres les campañes del rei Alfonsu III. La villa tuvo cercada y tuvo delles puertes almenadas (Puerta del Sol, Puerta de la Fragua y Puerta Barriuso).
El primer documentu históricu que menta a Baltanás pertenez al añu 1030, onde'l Rei Sancho Garcés III fixo una donación a la Ilesia de San Miguel de Baltanás. En 1059 apaez Baltanás n'otru documentu pol que'l Rei Fernandu I confirma les donaciones feches pol so padre'l rei Sancho Garcés III. En 1155 el conde Gonzalo Maráñón, fixo l'esllinde municipal de los conceyos de Baltanás, Palenzuela, Royuela y Antigüedá, que foi aprobáu nes Cortes de Toledo en 3 d'Abril.^[10]
En 1299, mientres la minoría d'edá del Rei Fernandu IV, xuntar en Baltanás los sos enemigos los Infantes Don Juan y Don Alfonso de la Cerda, na entrada que fixeron en Castiella hasta apoderase de Lleón y Mayorga.^[11]

En 1345, la villa de Baltanás yera Cabeza del Arciprestalgu de Baltanás nel Arcedianáu del Cerrato y tenía los templos parroquiales de San Millán y Santa María, dientro del actual términu municipal de Baltanás. Esistíen los siguientes poblaos coles sos correspondientes parroquies: Santa María de la Aldea (La Aldea) cola so Ilesia Parroquial de Santa María; Valverde (devesa de Valverde), con San Salvador; Penidillo, con Santa Eufemi); Vilialba, con San Juan; Terrados, con San Martín; Arniellas, con Santa María; Renedo de Baltanás, con San Cristóbal y Fuente Cirio), onde nun figuraba nenguna parroquia. Estos llugares medievales pertenecíen, no eclesiástico, al Arciprestalgu de Baltanás. En 1352, la villa de Baltanás topábase formando parte de la Merindad del Cerrato y pertenecía al Maestre de Santiago. Amás, había vasallos de la Orde de San Juan, Juan Rodríguez de Sandoval y otros que se llamaben "Escuderos de Baltanás".
En 1442, por resolución arbitral, ordenóse que Gutierre Fernández d'Arenas dexara a la villa de Baltanás el señoríu de Terrados y Villalba. En cuenta de esto, el Conceyu de Baltanás quedó obligáu a indemnizar a Gutierre Fernández d'Arenas cola cantidá de 75 000 maravedinos y a noma-y Alcalde perpetuu de la villa baltanasiega. En 1451, les fortaleces de Palenzuela y Homillos de Cerrato, ocupaes poles xentes armaes del Almirante de Castiella Don Fadrique Enríquez sulevar contra'l rei Xuan II y el so favoritu Don Alvaro de Lluna. Diches tropes apoderar de Baltanás. Pasaos estos disturbios, el rei Xuan II mandó a Garci Martínez d'Astudillo a que valorara los daños y perxuicios sufiertos en Baltanás mientres la rebelión.

El 18 de setiembre de 1475 produzse la Batalla de Baltanás dientro de la Guerra de Socesión pol tronu de Castiella. A la muerte d'Enrique IV los partidarios de la so fía Xuana la Beltranexa nun aceptaron la coronación d'Isabel como reina de Castiella. Pa los opositores a la Reina, el so matrimoniu con Fernando d'Aragón ensin autorización regia invalidara'l Tratáu de los Toros de Guisando. Alfonsu V de Portugal tomó la iniciativa invadiendo Castiella, y cuando esti avanzaba coles sos tropes n'auxiliu del castiellu de Burgos sostuvo batalla en Baltanás col Conde de Benavente y apoderóse del castiellu de Baltanás, una estratexa que tuvo'l so puntu final na llamada Batalla de Baltanás. Nella les tropes portugueses vencieron a les castellanes y tomaron prisioneru al so comandante, el conde de Benavente, pero bien pudo calificase como victoria pírrica, pos los portugueses, bien cimeros en númberu, sufrieron munches más baxes y percima d'ello, la batalla camudaría l'aldu de la guerra. En 1479 los partidarios d'Isabel de Castiella ganen la guerra.
Tres la Batalla de Baltanás, la reina Isabel de Castiella presentar en Baltanás pa llorar a los cayíos, que según paez fueron seis soldaos castellanos, y consolar a los vecinos de Baltanás pol saquéu sufiertu. La Reina concedió a la villa de Baltanás una demoranza de dos años pa toles sos deldes y quixo que les sos rentes fueren destinaes a desquitar a los perxudicaos.^[12]
Mientres el reináu de los Reis Católicos, la villa de Baltanás llegó al cume del so grandor al ser establecida nella la Cabeza o capitalidad de la Merindad del Cerrato, qu'enantes lo foi Palenzuela. Tamién, los Reis Católicos dieron a Baltanás el privilexu de que los sos Alcaldes pudieren dir con vara llevantada hasta ciertos pueblos de la so xurisdicción. En 1543, Baltanás foi desmembrada de la Encomienda de Castroverde de Cerrato, de la Orde de Santiago.

En 1545, la villa de Baltanás siguía siendo Cabeza d'Arciprestalgu nel Arcedianáu del Cerrato de la Diócesis de Palencia. A dichu Arciprestalgu siguíen perteneciendo'l pobláu de Valverde y los llugares de Terrados y Arnillas. En 1585, foi puyada la construcción de la ilesia de San Millán, siendo rematada por Francisco del Ríu, maestru de cantería, de la Merindad de Trasmiera. Dicha obra yera conforme a unes condiciones d'Alonso de Tolosa. Mientres los sieglos XVII y XVIII, edificóse la Ermita de La nuesa Señora de Revilla.

Nel sieglu XIV, la villa de Baltanás yera señoríu del Maestre de Santiago. Dempués, dir del duque del Infantado y de los Hermanos Calvo (Inquisidores Xenerales nel reináu de Felipe II, que lo vendieron al Marqués de Aguilafuente. En 1752, la villa pertenecía al marqués de Aguilafuente, conde d'Aguilar y Señor de los Cameros, quien tenía'l poder de nomar Teniente Alcalde Mayor y dos Alcaldes Ordinarios, por dambos estaos y percibía los derechos de portalgu y Mesa maestral, por razón de vasallaxe. Nesta dómina topaba un conventu de relixosos Franciscanos Descalzos con 32 monxos y Baltanás tenía una población de 450 vecinos y tenía 420 cases habitables.

En 1826, Baltanás siguía siendo villa realenga del Partíu del Cerrato, con Alcalde Ordinariu. La so población yera de 2840 habitantes. Daquella, la Ermita de La nuesa Señora de Revilla yera Ayuda de Parroquia y, fuera de la población, topábense los dos Ermites rurales de San Pedro y San Gregorio, el conventu de San Francisco y el campusantu que se construyó en 1804. Na plaza principal, atopábense la Casa Municipal y el Palaciu del duque de Abrantes. Había na villa una escuela pública con 60 neños, una escuela particular pa neños y otra pa neñes, con 40 neños de dambos sexos caúna y, un hospital costeado pol señor Godoy. El vecinderu surtir d'agües de la "Fonte Vieya", "Fonte de la La Cobata" y “Fuente Santiago”.
Nes eleiciones municipales de 1922 el Partíu Comunista presentar a les eleiciones de Baltanás con Santiago Rodríguez como cabeza de llista a l'alcaldía. Mientres los meses previos a les eleiciones un cacique baltanasiego quería amañar los votos, miedosu de la victoria de los comunistes. El día de les eleiciones el cacique nun dexó d'amedranar y amenaciar, y al realizase'l recuentu la protesta foi n'aumentu hasta la rotura de les urnes eleutorales pos los baltanasiegos consideraben que les eleiciones fueren fraudulentas. El cacique llamó a la Guardia Civil de Baltanás y fueron deteníos tolos miembros de la llista comunista y 14 vecinos más, pero la presión popular obligó al cacique a ponelos en llibertá y a realizar unes nueves eleiciones nes que la candidatura comunista ganó por aplastante mayoría, convirtiéndose Santiago Rodríguez nel primer alcalde comunista d'España.
Santiago Rodríguez como alcalde, llogró munches conquistes sociales pa la clase trabayadora de Baltanás. Creó la Sociedá Fiesta del Trabayu, que cuntó con 400 afiliaos, nella realizaben conferencies y xuntes y na so biblioteca enseñar a lleer y escribir. Entamó un sindicáu d'obreros del campu d'inspiración comunista, impulsó la Casa del Pueblu de Baltanás que llegó a tener más de 400 afiliaos y espropió les tierres comunales de los caciques que-y les habíen apropiáu. Mientres estos años en Baltanás vendíense un gran númberu d'exemplares del periódicu Mundo Obrero, polo que Baltanás foi estremáu per parte de la direición del periódicu, col gallardón de Pueblu Colorado”. Santiago Rodríguez mientres toos estos años foi encarceláu delles vegaes.
Mientres la dictadura de Primo de Rivera (1923-1930) el Partíu Comunista de Baltanás foi prohibíu y duramente escorríu, Santiago foi destituyíu como alcalde, pero siguió trabayando na clandestinidá, llegando a celebrar en Baltanás el Congresu Rexonal del Partíu Comunista en 1929, Congresu que se celebró de forma clandestina na casa de Santiago Rodríguez en Baltanás.
Mientres la República Baltanás tenía'l tercer mayor porcentaxe de votos al Frente Popular de la provincia de Palencia, el 61%, solo superáu por Barruelo de Santullán pueblu mineru y por Venta de Baños pueblu ferroviariu.

Mientres la guerra Civil Española (1936-1939) Baltanás tenía una población que rondaba los 3.000 habitantes, la represión que s'exerció sobre Baltanás foi tarrecible, pos 62 persones fueron asesinaes y más d'un centenar sufrieron dellos años de prisión.
Mientres los años 60, la fame y el desemplegu condució a munchos baltanasiegos a la emigración escontra capitales industriales o escontra l'estranxeru. En 1974, foi enancháu, pol Nordeste, el términu municipal de Baltanás, al se-y, incorporáu'l conceyu de Valdecañas de Cerrato, en virtú del Decretu 647 del Ministeriu de la Gobernación, del 21 de febreru de 1974.^[6]
En 2005, llevar a cabu la recuperación de 27 cuerpos de finaos mientres la Guerra Civil Española, atopaos na zona conocida como El Portillo (Portillo de Hornillos). Nel branu de 2005 tuvo llugar en Baltanás un actu d'homenaxe a les víctimes de la Guerra Civil, al qu'allegaron más de mil persones. Esi mesmu día treslladáronse los cuerpos atopaos al campusantu de Baltanás y depositáronse nun gran panteón sufragáu por más de 200 persones.^[13][14][15]

• Ermita de La nuesa Señora de Revilla

La ermita De Revilla del sieglu XVII-XVIII, asitiar nuna pandiella, entós daquella alloñáu del pueblu. Foi la ilesia parroquial del Barriu del Arrabalde o Revilla, d'onde procede'l so nome. El templu actual asitióse sobre un edificiu medieval, la ilesia de Santa María, onde foi mentada na estadística que la diócesis de Palencia efectuó nel añu 1345.La planta de la ermita tien una sola nave. El retablu presenta alturrelieves de temes marianes. La escultura más importante ye la imaxe de la Virxe de Revilla, una talla del sieglu XIII, como centru d'un grupu representando la fuxida a Exiptu preside l'altar mayor, esta escultura foi robada'l 9 de setiembre de 1981 pol famosu lladrón européu d'obres d'arte del sieglu XX, Erik el Belga y recuperada en Barcelona'l 7 de marzu de 1983, pero nun apaeció nin San José nin la borriquilla. Otres pequeñes escultures son de marfil, madera y alabastru. Sobre'l pórticu de la entrada a la ermita apaez otra figura de la Virxe, tallada en piedra.

• Ilesia de San Millán

La ilesia de San Millán del sieglu XVI, alzar na parte más alta de la llocalidá. Ta formada por una robusta torre, y tres naves d'estilu renacentista. Destaca, nel retablu mayor d'estilu Barrocu, la imaxe del monxu titular del templu y de un Cristu del sieglu XIV. Amás d'otru retablu del sieglu XVIII con relieves y escultures marianes, l'edificiu alluga dos sepulcros d'estilu góticu, una imaxe del Ecce Homo de Gregorio Fernández y un impresionante órganu.

• Ermita de San Gregorio Cunta la lleenda qu'una tarrecible plaga de llagosta afaró los

campos de Baltanás en 1629. Los baltanasiegos allegaron a la Virxe de Revilla por que los lliberar del castigu, y en procesión clamiaben la intercesión por que terminara la plaga. Al llegar al llugar onde s'atopa la ermita de San Gregorio, d'improviso, quedó abrasada la nube de llagosta, lo que s'atribuyó a un milagru de la patrona. Pa conmemorar el milagru construyir nel sieglu XVIII l'actual ermita y dende entós celébrase tolos 9 de mayu la Fiesta de San Gregorio con una romería dende la ilesia de San Millán hasta la campera y una comida, onde allega tol pueblu a celebralo.

• Antiguu Conventu de San Francisco Fundáu en

1587 por Don Pedro de Zúñiga y Doña Ana Enríquez de Cabrera, primeros marqueses de Aguilafuente, dueños de Baltanás, según la carta de venta que l'emperador Carlos V robló en Valladolid el 21 de setiembre de 1543. Don Pedro de Zúñiga encargó trazar del edificiu y costeó la so edificación. Parte de la piedra que s'utilizó pa llevantar el conventu venía de una construcción que se desmanteló na Devesa de Valverde.El conventu foi colexu de Filosofía, más tarde casa de Teólogos y nel añu 1725, colexu de misión de la Orde Franciscana n'advocación a Santa Ana. En 1835, mientres La Francesada foi suprimíu temporalmente'l conventu. Cola desamortización de Mendizábal, sumió definitivamente'l conventu. Con posterioridá, el so edificiu destinar a cárcel y Sala d'Audiencies del Partíu Xudicial de Baltanás y más tarde almacén de ceberes. El conde de Fontanar, actual propietariu del edificiu, mercar y restauró y añalmente realícense conciertos de música clásica na ilesia del conventu. En setiembre de 2014 el conventu foi portada de la prestixosa revista británica de decoración ya interiorismu The World of Interiors.

• El Celleru Esti edificiu asitiáu al

pie de la ilesia de San Millán foi construyíu en 1793. Yera una tenada onde poder almacenar los frutos de los diezmos, esto ye, la décima parte del frutu, tamién conocíu como la Renta del Diezmu” o la Renta Decimal”.

• Palaciu-Hospital de Santu Tomás

Trátase d'un palaciu barrocu del sieglu XVIII (l'añu de 1773 ta grabáu nun dintel sobre un ventanal de la fachada interior del patiu secundariu), del que se desconoz quien lo construyó y pa quién. La única referencia ye que yera de la Orde de San Agustín. Hai documentos daqué confusos nel archivu de la catedral palentina según los que doña Plácida Solórzano en 1898 mandó faer un edificiu y nomó patronu al obispu. Sicasí, aprovecharía esti edificiu pa faer una Fundación costeada a les sos espenses y destináu a hospital d'enfermos. La fachada principal ye lo que más llama l'atención, con una gran bayura de decoración. El segundu tramu tien un almohadillado de piedra, ente que nel primeru los sillares nun lleven llinies de separación. Lo más carauterístico ye un gran frisu quebráu formáu por triglifos y metopes decoraos, los triglifos con ménsulas y les metopes con una decoración vexetal y figurao que nunca se repite. Esti frisu ye precedíu por una guirlanda florida, roleos con forma de cuernu de carneru y cortinaxes. De siguío del frisu atopa una cornisa quebrada formada por delles moldures estriaes, con dados y puntes de diamante. Na so parte central ábrese un remate con frontón semicircular y gran escudu coronáu sosteníu por lleones. Poro, la decoración apigurar na parte cimera del edificiu y nos blasones asitiaos a cada llau del balcón principal y l'otru nel remate. El restu de la fachada entamar nel primer tramu con una portada simple, pero con dintel arquitrabado.Nel pisu cimeru ábrense tres ventanales enmarcaos con pilastres llises que siguen hasta la cornisa y tán decoraes na so parte cimera con colgaduras vexetales. Estos ventanales lleven balcones, los dos llaterales son semicirculares con barrotes cilíndricos que se sofiten sobre una concha invertida de piedra. El balcón central forma un elementu xuníu al remate de la fachada, con un ventanal con marcu de piedra quebráu y un balcón trilobulado que sofita igualmente sobre una concha invertida.
Nel añu 2009 foi rehabilitáu como Muséu del Cerrato, nél atopen la pinacoteca del muséu, la coleición d'Arte Sacro, la Esposición permanente sobre la hestoria de la Contorna del Cerrato y el Patiu Barrocu del sieglu XVIII.

• Hospital Vieyu Edificiu civil

construyíu hacia 1600. Dábase abellu tanto a los probes de Baltanás (families enteres vivíen nes distintes habitaciones de la planta de riba), como a los transeúntes que llegaben d'otros llugares. A cambéu realizaben trabayos col ganáu.

• Palaciu de los Hermanos Calvo Asitiáu a la entrada de la llocalidá según

viense d'Aranda de Duero, ye una Casa solariega del sieglu XVII de los Inquisidores Hermano Calvo. Más conocida como “Cuartel Viejo”, al sirvir mientres munchos años como cuartel de la Guardia Civil de Baltanás. Anguaño esti edificiu ye de propiedá particular.

• Casa de la Cultura L'edificiu onde s'atopa anguaño la Casa de Cultura.

Fundar en 1751 como “Antigua Casa d'Escuela pa neños y Real Pósito de la Villa”. Darréu pasó a ser “Antigua Cárcel del Partíu Xudicial de Baltanás”. En 1949 convertir en Biblioteca Municipal. La última remodelación llevar a cabu en 2003. Anguaño nel edificiu atópense instalaes distintes dependencies: Biblioteca, Sala d'Ordenadores, Sala de Pintura y Sala d'esposiciones.

• Parque La Carolina: Reformáu nel añu 2010, tien una superficie de 7000 metros cuadraos. Cuenta con una gran variedá d'áboles y plantes, bancos, fontes, un estanque y un anfiteatru. Nes redoma atopa'l Parque Infantil y la Guardería Municipal.

• Plaza d'España: Ye la plaza principal de conceyu y centru social onde s'entamen los principales actos culturales y d'ociu, nella alcuéntrase'l Conceyu, L'Aguadora (Monumentu a la muyer de Baltanás, inauguráu nel añu 1998), una fonte y distintos comercios.

• Plaza del Arrabalde: Remocicada nel añu 2013.
• Plaza de les Llameres: La plaza de les Llameres foi una alamea que los flaires del Conventu de San Francisco llantaron con ochenta árboles traíos de Villaconancio y de Valle de Cerrato. Pero a fines del sieglu XVII, cuando los árboles yá sirvíen pa faer con ellos bones vigues de llagar, hubo un ruinosu pleitu ente la comunidá y el conceyu. Los flaires argumentaben que'l so fundador diera al pueblu'l cuetu del castiellu, onde los vecinos teníen les sos bodegues, en cuenta de l'alamea. Pero mentanto foise liquidando l'arbolea. Nel añu 2013 fíxose una amplia remodelación.
• Plaza del Campillo: Remocicada nel añu 2013.
• Plaza Arrañales de Revilla: Reformada nel añu 2012. Nesti llugar alcuéntrase la Zona de Autocaravanas de la llocalidá.
• Plaza de San Pedro: Nella alcuéntrase'l monumentu al semador realizada pol escultor salmantino Agustín Casillas (consideráu como unu de los más importantes representantes de la escultura española d'Arte Contemporáneo) ya inauguráu nel añu 2012 con motivu del centenário de la Cooperativa del Campu de Baltanás "San Millán" nesta plaza tamién esta presente una cabaña y una corrolada de pastores, obra d'Anastasio Alejos.
• Plaza de les Escorraladas: Una de les Places más grandes del conceyu, nella alcuéntrense dellos establecimientos comerciales, cases de los sieglos XVIII Y XIX y un aparcamientu con un total de 40 places. Tolos vienres del añu nella monta un mercáu d'alimentación, testil, menaxe de llar y productos artesanos.
• Fonte La Cobata. Asitiada a mediu quilómetru del conceyu en direición sur, atopamos con una fonte rústica de piedra con un cañu qu'echa l'agua a un pilón de piedra. El nome de La Cobata deriva de la esistencia d'una cueva con forma d'arca, onde se recoyíen les agües peneraes de les fasteres y parameras circundanres. L'agua de La Cobata, dicen les xentes, ye más rica y sabe meyor. Antaño les moces, a cuerpu o col borriquillo, y los aguadores diben buscar esta agua más saludable. Anguaño ye un llugar con gran vexetación, un cabanu p'abellugase, una barbacoa y meses con bancos.

Coméntase que tol foresteru o forestera que la visita y bebe de la so agua casóse con un baltanasiego o baltanasiega. Nel sieglu XVIII surde nesti llugar la famosa Danza de La Cobata.

Les Bodegues de Baltanás, son un conxuntu de 374 bodegues soterrañes escavaes en 6 niveles, alcontraes nun cuetu conocíu como Cuetu del Castiellu.
Esisten testimonios de la esistencia nel cuetu d'un castiellu d'orixe medieval y un primitivu nucleu urbanu, qu'ufiertaba les meyores condiciones defensives nun momentu históricu contrariu. Una vegada la población baxa al llanu, el primitivu pobláu convertir nun barriu de bodegues na zona más alta del nucleu, en continuidá cola actual villa al traviés de la Ilesia de San Millán.
El conxuntu constitúi una relevante muestra de patrimoniu cultural etnográficu asociáu a los sistemes granibles del vinu. Trátase del conxuntu escaváu periféricu más importante de Castiella y Lleón y unu de los más importantes d'España, non solo pola so estensión y númberu de bodegues, sinón tamién pol so bon estáu de caltenimientu, pola so antigüedá (la primer referencia conocida de la esistencia de les bodegues ye del añu 1543, polo que nun se refuga que la mayoría de les bodegues fueren construyíes con anterioridá), y pola so carauterística estructura urbana y paisaxística.
L'elementu más destacáu que singulariza el conxuntu ye la conformanza d'un paisaxe peculiar consecuencia de la escavación de les bodegues nun mesmu allugamientu –el cuetu del castiellu–, siguiendo un plan de construcción coleutivu, una conducta común pol que se van escavando les bodegues, abriendo les puertes a un mesmu nivel pa formar cais horizontales qu'escurren pela llomba siguiendo les curves de nivel, llegando a algamar en delles zones cinco niveles de bodegues superpuestos.
El tresformamientu paisaxísticu d'esti cuetu, la estructura urbano y arquitectónico de les cais, les fachaes de les bodegues, les sos puertes, y los sos carauterísticos elementos salientes –zarceras, chimenees y descargadorios–, configuren esti paisaxe singular carauterizáu por una estructura urbana y arquitectónica de cais d'accesu a les bodegues, coles sos fachaes o antebodegas, con árees cubiertes de vexetación de la llomba, dende onde les chimenees, zarceras y descargadorios sobresalen y caractericen esti peculiar paisaxe.
Gran parte del conxuntu de bodegues taba yá construyíu nel sieglu XVI. Anguaño, podemos falar de la esistencia de 374 bodegues, la mayor parte en bon estáu de caltenimientu, que se distribúin en dos zones separaes pel camín fondu; la del castiellu y la de les erillas.
Anguaño les Bodegues de Baltanás siguen utilizándose pa la fabricación y caltenimientu del vinu, amás utilícense como merenderos polos habitantes del la llocalidá.
Nel añu 2016, declarar a les Bodegues de Baltanás como Bien d'Interés Cultural Patrimoniu históricu d'España como conxuntu etnolóxicu.

El pobláu medieval de la Poza ye una aldega medieval con una hestoria de siquier cinco siglos, cola ilesia como nucleu central .^[16] Recuperáronse dellos fragmentos de dos ventanes visigodes, según el fornu utilizáu pa fundir la campana. Nes escavaciones apaecieron delles figures en bronce, una mota, aliances, sarcófagos, cerámiques, ferramientes y numberosos silos. El xacimientu ta formáu por una gran necrópolis, na qu'apaecieron más de setecientos cuerpos, que se catalogaron. Tolos restos apaecíos pasaron al Muséu Arqueolóxicu de Palencia, dellos sarcófagos fueron treslladaos al Muséu del Cerrato.

• Biblioteca Municipal

L'edificiu onde s'atopa anguaño la Biblioteca Municipal asitiada en Callar Escueles, fundar en 1751 como “Antigua Casa d'Escuela pa neños y Real Pósito de la Villa”. Darréu pasó a ser “Antigua Cárcel del Partíu Xudicial de Baltanás”. En 1949 convertir en Biblioteca Municipal. La última remodelación llevar a cabu en 2003. Los servicios qu'ufierta son, Préstamu infantil y adultu, Información y referencia, Fondu d'estudios locales, Accesu Wifi a Internet gratuitu y Actividaes culturales y d'animación a la llectura.

• Muséu del Cerrato Castellanu [[Ficheru:Muséu del

cerrato castellanu.jpg|thumb|Fachada del Muséu del Cerrato]] El Muséu del Cerrato Castellanu atópase instaláu en dos conxuntos arquiteutónicos que conformen un espaciu museográficu unitariu. Na estructura principal atópase'l Palaciu-Hospital de Santu Tomás del sieglu XVIII y d'estilu Barrocu, destaquen la so espectacular fachada y el so singular patiu. El Muséu completar con dos edificaciones aledañas de lladriyu modernistes, qu'acueyen al espaciu dedicáu a Centru d'Interpretación del Cerrato Castellanu.

• Cine San Millán

Inauguráu nel añu 1919 como sede social del Sindicatu Católoco Agrariu San Millán de Baltanás fundáu en 1912, anguaño utilízase como teatru, sala de cine y salón d'actos. Edificiu d'estilu modernista, construyíu en piedra de sillería na parte inferior y lladriyu de la dómina na parte cimera, la fachada ta decorada con adornos y cenefes. Amás, cuenta con dellos balcones realizaos en forxa.

• Escuela de Música de Baltanás

La escuela de música de Baltanás inaugurada nel añu 2004, tien la so sede nel edificiu d'usos múltiples asitiáu na cai Real. Cuenta con más de sesenta alumnos d'ente 3 y 70 años. Al centru d'educación musical alleguen alumnos procedentes d'Antigüedá, Baltanás, Castrillo de Don Juan, Cevico Navero, Hornillos de Cerrato, Palencia, Torquemada y Villaviudas. Al cargu de la direición ta Jonatan Fernández Ipiña. Amás del direutor, cuenta con ocho profesor. Na escuela de música imparten les asignatures de llinguaxe musical, saxofón, clarinete, batería y percusión, flauta trevesera, música y movimientu, guitarra llétrica, guitarra española, trompeta, trombón, tuba, pianu y solféu.^[17][18]

• Grupu de dances La Cobata

El grupu adultos de Dances La Cobata fundar nos años setenta, al amparu de la Seición Femenina. Años dempués, incluyóse dientro de l'Asociación Cultural Eldana, de Baltanás. El grupu infantil, pela so parte, empezó la so andadura nel añu 2000. Nel añu 2010, xuniéronse a la Escuela de Dances de la Diputación de Palencia. Nestos momentos, una trentena de persones integren la Escuela de Dances. Mientres esti tiempu, pasaron más d'un centenar de persones polos distintos grupos, aprendiendo'l folclor castellanu y apostando pola cultura baltanasiega. Nestos años baillaron por distintos puntos de la xeografía española y parte del estranxeru, onde collecharon importantes ésitos nes sos actuaciones. Tienen la so sede nel Centru pa usos educativos y culturales de La Carolina.
La Danza de La Cobata una de les dances carauterístiques de Baltanás, surde nel sieglu XVIII na pequeña fonte de La Cobata. Dáu'l diminutu remexu, formábense llargues coles, y na espera les muyeres llevaben los sos entretenimientos y faíen les sos conxustes. A la cayida del sol nel branu, o bién al mediudía nos díes soleyeros del iviernu los mozos dempués de trabayar diben hasta la fonte a buscar a les moces.

Dende va dellos años, el pueblu de Baltanás ta aumentando'l so patrimoniu cultural al traviés de la Selmana Santa. Na actualidá esisten delles cofraderíes y hermandaes que cunten aproximao con un total de 300 cofrades.

• Cofradería de “La nuesa Madre Doliosa”.
• Cofradería "Santa Vera Cruz y Cristu de Balaguer".
• Cofradería "El nuesu Padre Jesús Nazarenu y Santu Sepulcru".
• Hermandá "Santísimu Cristu de la Salú".
• Hermandá de “La Piedá”.

Dalgunes de les talles de la Selmana Santa baltanasiega son les siguientes:

• El Santu Cristu Balaguer: Sieglu XIII. Provién de la Ermites d'un antiguu pobláu de Baltanás.
• El Santu Sepulcru: Sieglos XVI-XVII.
• El Cristu de la Salú: Sieglu XVI. Antes conocíase-y como Cristu de "La Felicidad".
• La Virxe de la Soledá: Sieglu XVII. Tamién llamada "La Doliosa".
• La Piedá: Sieglu XV. Estilu góticu.
• Jesús Nazarenu: Sieglu XVI-XVII.
• Neñu de Pascua: Sieglu XVIII.
• El Ecce Homo: Sieglu XVI. Pertenez a la escuela de Gregorio Fernández.
• Santa Elena: Sieglu XVI. Pertenez a la escuela de Gregorio Fernández.
• Cruz Esnuda: Sieglu XVI.
• Cruz d'Espeyos: Sieglos XVI-XVII.

• Colegio San Pedro: Asitiáu nel Barriu Fuentepino, inauguróse'l 24 d'abril de 1985, cuenta con un total de 111 alumnos (datos del cursu 2013-2014), procedentes na so mayoría de Baltanás pero tamién de pueblos asignaos a esti centru, Antigüedá, Castrillo de Onielo, Cevico Navero, Espinosa de Cerrato, Valdecañas de Cerrato, Valle de Cerrato, Villaviudas, Villaconancio y Vertavillo. Imparte enseñances d'Educación infantil y Educación primaria

• Centru d'aición social (CEAS) de Baltanás

Tien la so sede nel edificiu de conceyu de la llocalidá^[19]

• Sanidá

   

• Centru de Salú: Asitiáu nun edificiu construyíu en 1950 p'allugar les escueles, ufierta los servicios d'Atención primaria y Urxencies. A esti Centru de Salú pertenecen los conceyos d'Antigüedá, Baltanás, Castrillo de Don Juan, Cevico Navero, Espinosa de Cerrato, Hermedes de Cerrato, Reinoso de Cerrato, Villaconancio y Villaviudas.

• Voluntariáu
• Serviciu Voluntariáu Européu (SVE): Empecipiáu nel añu 2011, por Baltanás hán pasáu cada añu nuevos d'ente 18 y 30 años de distintos países europeos (Franceses, italianos y estonios). Les sos estancies duraron ente 3 y 8 meses y el so llugar de trabayu tuvo na Residencia y Centru de día La Milagrosa, el Colexu San Pedro, na Escuela de Branu y realizando distintos talleres.
• Agrupación de Voluntarios de Proteición Civil: Creáu en 2014, tien la so sede na Casa Consistorial de Baltanás. Cuenta con una ventena d'integrantes.^[20][21]

• Parque de Bomberos de Baltanás": Inauguráu'l nuevu edificiu nel añu 2010, da serviciu a tola contorna d'El Cerrato.^[22] Ye'l tercer parque comarcal por númberu d'intervenciones por detrás de los parques de Venta de Baños y Frómista de la provincia de Palencia con un total de 101 intervenciones (datos del añu 2015)^[23]
• Centru de xubilaos de Baltanás: Centru de la Obra Social de Caja España, dedicáu a les Persones Mayores, nel que se desenvuelven actividaes d'ociu, culturales y sociales. Asitiar na Plaza d'España.
• Piscines Municipales: Abiertes dende principios del mes de xunetu hasta finales del mes d'agostu. Dispón de tres vasos, una amplia zona axardinada con verde, vestuarios y baños afechos pa persones con movilidá amenorgada, Chigre-Quioscu, Zona sanitaria, Zona cubierta pa comer y mesa de ping pong. Dispón de Zona Wifi gratuita.
• Zones Wifi gratuites: La llocalidá dispón de 5 zones wifi gratuites, asitiaes na Plaza d'España, na Biblioteca Municipal, nel Parque La Carolina, nel Muséu del Cerrato y nes Piscines Municipales.
• Dende l'añu 2016, el Conceyu de Baltanás punxo a disposición de los vecinos de la llocalidá l'APP "Baltanás Informa" na que podrán informase de manera inmediata de bandos y anuncios municipales, noticies, información y servicios del conceyu. L'APP ta disponible de forma gratuita pa teléfonos Android y pa teléfonos iOS.

• San Gregorio: 9 de mayu
• La nuesa Señora de Revilla: 8 de setiembre
• San Millán: 12 de payares

• Oficina de turismu de Baltanás

Asitiada na cai La Virxe, ufierta los servicios d'asesoramientu turísticu y guía turística de Baltanás y de la contorna d'El Cerrato.^[24][25]

• Muséu del Cerrato Castellanu El

Muséu del Cerrato Castellanu atópase instaláu en dos conxuntos arquiteutónicos que conformen un espaciu museográficu unitariu. Na estructura principal atópase'l Palaciu-Hospital de Santu Tomás del sieglu XVIII y d'estilu Barrocu, destaquen la so espectacular fachada y el so singular patiu. El Muséu completar con dos edificaciones aledañas de lladriyu modernistes, qu'acueyen al espaciu dedicáu a Centru d'Interpretación del Cerrato Castellanu.

• Área de autocaravanas de Baltanás

Inaugurada nel añu 2013,^[26] asítiase na Plaza Arrañales de Revilla, cuenta con un total de 20 places.^[27] Los servicios qu'ufierta son, agua potable, baleráu d'agües negres, baleráu d'agües grises y zona de Picnic. Nel añu 2014 concedióse-y el Premiu nacional a la Excelencia Autocaravanista.^[28]

Les recetes más tradicionales de la zona son la sopa castellana y el lechazo asáu. Tamién son típiques les sopes d'ayu, de berru, la trucha frita y les torrijas. Numberoses bodegues onde tastiar quesos (de Baltanás), rustíos, lechazo de raza churra, dulces, aguardientes, embutíos caseros y vinu de la tierra.
Tocantes a la gastronomía, la cocina autóctona propia del llugar, puede englobarse nel conxuntu de platos típicos y variaos de la contorna cerrateña, con exemplos como la menestra palentina, la sopa castellana, l'asáu de lechazo churru, o los productos derivaos de la matanza del gochu: morciella, chorizu, xamón, llombu, etc., y caza menor: perdiz, pichones, llebre y coneyu. Tamién quesos propios, y duces como les fueyuques o orejuelas, rosquíes, mantecados y magdalenas.

Les principales víes d'accesu al conceyu son:

• Dende Madrid-Burgos A1, dende Aranda de Duero: 30 min.
• Dende Valladolid-Burgos A-62, dende Magaz de Pisuerga (Palencia): 10 min.
• Dende Valladolid-Santander A-67, dende Villamuriel de Cerrato (Palencia): 15 min.

• Llinia Regular: La empresa Autocares Antolín realiza la llinia Baltanás-Palencia con dos horarios d'ida y vuelta a Palencia de llunes a vienres.^[29][30]
• Llinia Baltanás-Madrid: La empresa La Sepulvedana realiza'l trayeutu con un horariu d'ida y vuelta tolos díes de la selmana.
• Taxi de Baltanás: El conceyu cunta dende l'añu 2016 con una llicencia de taxi afechu pa discapacitaos.^[31]

• Pedro Cabezudo García-Pelayo (1912-2004), veterinariu. Entamó numberosos cursos enriaos al perfeccionamiento del oficiu veterinariu destacando los que promovió na Universidá Internacional Menéndez-Pelayo. En Baltanás fundó una fábrica deshidratadora d'alfalfa. Cofundador y primer direutor de la fábrica de quesos de la Cooperativa Ganadera del Cerrato.^[32][33] Da nome a l'avenida na que ta dicha fábrica. Coles mesmes, participó na fundación de la Caxa Rural Provincial de Palencia, siendo'l primer Secretariu del Conseyu d'Alministración. Tamién foi Conseyeru de la Mutualidá Palentina de Seguros.
• Borja Pérez Rueda: Actor. Anque nun naciera en Baltanás, la so familia vien de Baltanás. Na serie de televisión Qué vida más triste emitida pola cadena de televisión La Sexta ente 2008 y 2010 mentábase enforma Baltanás y realizóse un cantar d'humor na serie sobre Baltanás llamada "Nunca más Baltanás" que tuvo una gran repercusión.
• María José de la Fuente Fombellida: Senadora por Palencia na IX llexislatura del Senáu^[34] y diputada de Servicios Sociales de la Diputación de Palencia^[35]
• Jesús del Amo: Comisariu provincial de policía en Palencia. Permaneció en Baltanás hasta los 14 años, yá que'l so padre exerció de médicu na llocalidá.^[36]

• Baranda Calzada, Alejandro. "El Llibru de Baltanás coles sos vieyes y modernes costumes". Palencia: L'autor, 1981.
• Cepeda Calzada, Pablo. "Baltanás, capital del Cerrato: apuntes pa un pueblu". Palencia: Diputación Provincial, Institución Tello Téllez de Meneses, 1983.
• Fonte, José María de la. "Baltanás, 375 años del Hospital Viejo". Palencia: J.M. de la Fuente, 1999.
• Vargas López, Lucía. "Llamatos de Baltanás y los sos oríxenes".
• Redondo Cantera, María José. "Cuatro sieglos de platería en Baltanás...". En: PITTM, nᵘ68 (1997), pp. 297-358
• Jové Sandoval, Félix y Sáinz Guerra, José Luis. "Tradición vinícola y arquiteutura escavada, Barriu de Bodegues de Baltanás". 2013

•   Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Baltanás.

• Páxina oficial del Conceyu de Baltanás
• Páxina oficial del Muséu del Cerrato
• IDECyL-Baltanás Archiváu 2014-07-14 en Wayback Machine
• www.noticiasbaltanas.blogspot.com (Noticies Baltanás - Portal d'información de Baltanás)
• www.todobaltanas.wordpress.com (Tou Baltanás - Blogue sobre Baltanás)
• Twitter oficial del Conceyu de Baltanás: @AytoBaltanas - https://twitter.com/AytoBaltanas
• Facebook oficial del Conceyu de Baltanás: https://www.facebook.com/Conceyu-de-Baltanás-1554727894842719/
• Páxina de YouTube del Conceyu de Baltanás: https://www.youtube.com/user/aytobaltanas