Canarias

O nombre Islas Canarias prebablement se deriva d'o nombre latín Canariae Insulae, que significa "Islas d'os cans". Seguntes l'historiador Plinio o Viello, a isla Canaria auespaba grans multituz de cans de muit gran grandaria.^[6]

O clima subtropical de Canarias ye agradable mientres tot l'anyo a resultas d'a suya proximidat con o Tropico de Cáncer entre los paralelos 27 y 29, lo que le ha valiu a l'archipelago la embotada d'as Islas d'a Eterna Primavera u Islas Afortunadas. A Corrient de Canarias, de contino fresca, parti d'a Corriente d'o Golfo, equilibra as temperaturas, y los aires alisios d'o nord-este en a suya mayoría mantienen aluenyadas as masas d'aire calient d'o l'amanau Sahara y, bella vegada, trayen precipitacions, especialment en as costas d'o norte d'as islas. Una excepción ye la condición climatica conoixida como as islas como Calima (en aragonés gallín), que traye aire ixuto y calient con arena fina d'o Sahara a las islas cuan bufa l'aire d'o sudeste. Basicament, se puede fer una distinción entre una estación ixuta de verano y una estación pleviosa d'hibierno; as rechions d'o sud d'as islas son mas ixutas que las d'o norte. En as rechions costeras, as temperaturas meyas de verano tasament superan os 25 °C, d'hibierno rondan os 18 °C.

Amás, existe una dependencia significativa d'o clima d'a topografía d'as islas. Asinas, os aires alisios d'o nord-este tienen un influxo significativo en as islas occidentals altas, o nord-este d'as cuals ye significativament mas humido y fredo que lo sud per mor d'a fuerte formación de boiras en as montanyas. Dau que as diferencias d'altitut en estas islas son muit grans en comparanza con a redolada, existen redoladas climaticas verticals que se pueden diferenciar clarament. Istas van dende as rechions costeras ixutas y calidas dica las redoladas humidas y frescas y, per tanto, a ormino boscosas, y las redoladas fredas y ixutas con un clima parcial d'alta montanya. Os aires alisios tienen poco influxo en as islas planas de Lanzarote y Fuerteventura, que tienen un clima arido. Amás, en totas as islas existen microclimas con una gran variedat de plantas en redoladas de fundos congostos y altas cinglas.

As islas Canarias yeran habitadas antis d'a conquiesta europea per os guanches. Lo termin guanche ye propiament lo chentilicio d'os aboríchens de Tenerife, encara que lo suyo emplego s'ha extendiu pa denominar a los antigos habitants de tot l'archipelago, entroncaus etnica y culturalment con os berbers d'o norte d'Africa. Antis d'a incorporación a la Corona de Castiella, no existiba una unidat politica, sino que en cada isla existiban cuantas tribus u reinos independients os uns d'os atros.

A conquiesta d'as islas Canarias per parti d'a Corona de Castiella duró cuasi cient anyadas, de 1402 a 1496, suposó la desaparición de gran parti d'os elementos d'a cultura aborichen en totas as islas, a conversión a lo cristianismo d'os suyos habitants y lo mezclizache entre colonos y población local.

Dimpués d'a conquiesta, os castellanos imposoron un nuevo modelo economico, basau en o monocultivo: a canya de zucre. L'obchectivo d'a Corona castellana de convertir as islas en un motor de cautivo requeriba una man d'obra muito mayor. Isto s'aconsiguió a traviés d'una practica brutal d'esclavización, no nomás d'os indichenas canarios, sino tamién d'un gran numero d'africans que estioron levaus per a fuerza dende l'Africa subsahariana.^[7]

O metodo de reubicación forzosa d'africans en as Islas Canarias pa proporcionar man d'obra intensiva, a primera vegada que s'heba intentau, estió visto con buenos uellos per atras potencias europeas y estió l'inspiración dezaga d'a tracta transatlantica d'esclaus per la que se quitoron arredol de 12 millons d'africanos d'os países d'orichen pa ingresar en treballo forzau como treballadors de plantacions y emplegaus domesticos en America mientres un periodo de 400 anyadas.

Como resultau d'a enorme riqueza chenerada per o treballo esclau, se construyoron magnificos palacios y ilesias en La Palma mientres iste periodo prospero.

A riqueza de Canarias convidaba a los ataques de piratas y corsarios. L'ataque mas severo tenió puesto en 1599 cuan una flota holandesa de 74 barcos y 12.000 hombres, comandada per Pieter van der Does, atacó la capital Las Palmas de Gran Canaria. En 1618 os piratas berberiscos d'o norte d'Africa atacoron Lanzarote y La Gomera levando-se 1.000 captivos pa vender-los como esclaus.^[8] Unatro ataque digno de mención se produció en 1797, cuan Santa Cruz de Tenerife estió atacada per una flota britanica a lo mando de Horatio Nelson. Os britanicos estioron refusaus y perdioron cuasi 400 hombres. Estió mientres ista batalla que Nelson perdió lo suyo brazo dreito.

A economía basada en o zucre d'as islas enfrontinó una dura competencia d'as colonias caribenyas d'Espanya. Os baixos pres d'o zucre en o sieglo XIX provocoron grieus recesions en as islas. Istas dificultaz economicas empentoron a emigración masiva mientres o sieglo XIX y a primera metat d'o sieglo XX, sobretot enta America. Entre 1840 y 1890 emigroron enta Venezuela dica 40.000 canarios. Igualment, milars de canarios se tresladoron enta Puerto Rico. d En 1936, Francisco Franco estió nombrau Comandant Cheneral de Canarias. S'unió a la sublevación militar d'o 17 de chulio que encomenzó la Guerra Civil espanyola. Franco se fació a escape con o control de l'archipelago, fueras de cualques puestos de resistencia en La Palma y en a localidat de Vallehermoso, en La Gomera.

Mientres a Guerra d'Ifni, o rechimen franquista instaló campos de concentración en as islas pa engarcholar extrajudicialment a aquels en o Sahara Occidental sospitosos de desleyaltat ta Espanya. Istos campos de concentración se caracterizoron per l'emplego de treballo forzoso pa prochectos d'infraestructura y condicions altament insalubres que resultoron en l'ocurrencia cheneralizada de tuberculosi.^[9]

Dimpués d'a muerte de Franco, existió un movimiento armau independentista con seu en Alcheria, o Movimiento por la Autodeterminación e Independencia del Archipiélago Canario (u MPAIAC).^[10]

Dimpués de l'establimiento d'una monarquía constitucional democratica en Espanya, se concedió l'autonomía a Canarias per meyo d'una lei aprebada en 1982.

• Tenerife: 928 604 hab.^[11]
• Gran Canaria: 855 521 hab.
• Lanzarote: 155 812 hab.
• Fuerteventura: 119 732 hab.
• La Palma: 83 458 hab.
• La Gomera: 21 678 hab.
• El Hierro: 11 147 hab.
• La Graciosa: 751 hab.

A cocina canaria ha surtiu historicament d'a dieta d'os antigos canarios, d'os influxos d'os conqueridors en o sieglo XV y d'a relación d'as islas con America Latina. A situación insular, as guerras mundials y lo boicot a Espanya per parti d'a ONU mientres a dictadura franquista facioron que a meyaus d'o sieglo XX se desenvolvese en Canarias una cocina lo mas independient posible d'as importacions de l'exterior y d'a Peninsula.^[12] Entre os platos tipicos se troban: papas arrugadas con mojo, gofio, sancocho, bienmesabe y frangollo.

•  
  Canarias.
•  
  Teide, Tenerife.

•   Se veigan as imáchens de Commons sobre Canarias.
• (es) Gubierno de Canaries.
• (es) Pachina oficial de turismo en Canarias.