Sarah Bernhardt

D Sarah Bernhardt isch am 22. Oktober 1844 z Baris uf d Wält choo. Si isch d Dochter gsi vo dr Julie Bernardt, ere jüdische Niiderländere. Bis si achti gsi isch het si e Chinderfrau gha, denn isch si in e Pensionaat und mit zääni in e Chlosterschuel z Versailles choo. Dr Duc de Morny, e Halbbrueder vom Napoleon III. wo denn dr Liebhaber vo iirer Mueter gsi isch, het sä, wo si vierzääni gsi isch, an dr Comédie-Française underbrocht, für dass si en Usbildig zur Schauspiilere wurd überchoo, und das isch denn e Brivileeg gsi. Vier Joor spööter het si dr Naame Sarah Bernhardt aagnoo und mit dr Ditelrolle in Iphigénie vom Racine debütiert. Es het aber usgsee. ass iiri Karriere scho noch e baar Möned ume sig: Wo si sich mit ere Kollegin verstritte het, isch si entloo worde und het joorelang nume umbedütendi Rolle uf chliine Büünene chönne spiile. 1864 isch iire Soon Maurice z Baris uf d Wält choo. Si Vater isch dr belgisch Fürst Henri de Ligne gsi, wo si z Brüssel kenne gleert het. Dä het si au welle hüroote, das het si Familie aber verhinderet.

Dr erst groossi Erfolg het si 1868 ghaa, wo si am Odéon, eme Bariser Theater am Jardin du Luxembourg, e Rolle in Kean vom Alexandre Dumas em Eltere gspiilt het. Im Chrieg mit Dütschland 1870/71, wo alli Theater zue bliibe si, het si Verwundeti pflägt. Noch em Chrieg het si an d Comédie Française zrugg chönne. Si isch schnäll ufgstiige und bald die berüemtisti Schauspiilere vo iirer Zit worde. Z Frankriich het mä sä gfiirt as «la voix d'or», die Goldigi Stimm, oder «la divine», die Göttligi.

1882 het si e junge Attaschee an dr griechische Bootschaft, dr Jacques Damala, ghürootet. Dr Damala het dänkt, ass er gnueg begabt sig, zum Schauspiiler und dr Partner uf dr Büüni vo siner berüemte Frau wärde. D Bernhardt het für in en äignigs Theater under dr Läitig vo iirem Soon Maurice ufdoo. S het aber käi Erfolg ghaa und isch scho bald bankrott gsi. Äi Grund drfür isch dr griechisch Akzänt vom Damala gsi, wo s Publikum lächerlig gfunde het, en andere, wil er Gäld us dr Theaterkasse gnoo het, zum si Glücksspiil- und si Morphinsucht finanziere. Weniger as e Joor noch dr Hüroot häi si sich dr Damala und d Bernhardt drennt. 1889 isch dr Damala im Alter vo vieredrissig an de Folge vo siner Morphin-Sucht gstorbe.

Underdesse isch d Sarah Bernhardt e Staar worde und mä het sä in ganz Europa wie au in Amerika vereert. Si het as en exzentrischi, vilmol überspannti und luunischi Frau gulte und het e Hufe Liebhaber ghaa, drunder dr Charles Haas (beschriibe vom Marcel Proust in sim Roman Auf der Suche nach der verlorenen Zeit), dr Schauspiiler Mounet-Sully und dr Mooler und Illustrator Gustave Doré. D Bernhardt het sich mit iirer Exzentrik en öffentligs Imidsch gmacht: Si isch in ere Mongolfieere in dr Himmel über Frankriich ufgstiige und het Fotene lo verchaufe, wo mä sä druf gseet, wie si im ene Sarg lit und iiri Rolle studiert oder schlooft. In iirer Wohnig het si e Menascherii vo iihäimische und exotische Dier gha.

D Sarah Bernhardt het sich iiri Arbetszit däilt zwüsche Angaschemänt z Baris und lange Gastspiilräise. Iiri Begaabig für s emozionaale Schauspiil het er es mööglig gmacht, as groossi Dragöödin in klassische franzöösische Draamene wie au in modärne Gsellschaftsstück, aber au in Mannerollen (zum Bischbil as Hamlet) z überzüüge. In iirer Heimetstadt het si meereri Theater gläitet und isch dört au sälber ufdräte, so z. B. s „Théatre des Nations“, wo si sälber in „Théâtre Sarah Bernhardt“ umbenennt het und wo hüte no eso häisst.

Näbe Romään und Lustspiil het si 1907 ihri Memuaare (Mein Doppelleben) gschriibe, und si het mit däm e Hufe Schriftsteller inspiriert – zum Bischbil dr Marcel Proust in À la recherche du temps perdu („Auf der Suche nach der verlorenen Zeit“) zu dr Romaanfiguur vo dr Schauspiilere La Berma. Usser für s Schriibe het si au für s Moole und d Bildhauerei Dalänt ghaa.

1906 het si e Brofessuur am Bariiser Konservatorium überchoo, 1914 isch si Mitgliid vo dr franzöösische Eerelegioon worde.

1905 het d Bernardt im Victorien Sardou siiner La Tosca z Rio de Janeiro uf dr Büüni von ere Muure müesse gumpe und het sich schweer am Chneu verletzt. Joorelang het si wäge däm Schmärze ghaa und 1915 het iir rächts Bäi underhalb vo dr Hüfte müesse amputiert wärde. Aber au denn het si iiri Arbet nit ufgee. Während em Erste Wältchrieg het si sich bi dr Betröijig vo de Druppe angaschiert und het hinder dr Front in Zält, Schüüre und Lazarett uf improvisierte Büüne für d Soldaate Theater gmacht. Si het sogaar non enmol e Durnee dur d USA gmacht.

D Sarah Bernhardt isch am 26. Merz 1923 z Bariis gstorbe. Si gältet as die berühmtisti Schauspiilere vo iirer Zit und isch äine vo de erste Wältstar überhaupt gsii. Si isch uf em Friidhoof Père Lachaise im Oste vo Bariis begraabe.

Zitgenosse häi d Sarah Bernhardt au für e begabti Moolere und Bildhauere ghalte. Si het Theaterstück übersetzt, Romän gschriibe und e Buech über s Schauspiil (L’art du théâtre). 1907 het si iiri Memuare veröffentligt:

• Ma double vie. Mémoires. Charpentier et Fasquelle, Paris 1907
  • dütsch als Mein Doppelleben. Schulze, Leipzig 1908

En Uswaal vo witere Wärk:

• Dans les nuages. Impressions d’une chaise Charpentier, 1878
• L’aveu. Drame en un acte en prose, 1888
• Adrienne Lecouvreur. Drame en six actes, Paris 1908
• Un cœur d’homme. Pièce en quatre actes, 1911
• Petite idole, 1920

• Cornelia Otis Skinner: Madame Sarah. Das Leben der Schauspielerin Sarah Bernhardt. Fischer, Frankfurt am Main 1968
• Claudia Balk: Theatergöttinnen. Inszenierte Weiblichkeit (Clara Ziegler – Sarah Bernhardt – Eleonora Duse). Stroemfeld, 1994, ISBN 3-87877-485-0
• Claudia Thorun: Sarah Bernhardt. Inszenierungen von Weiblichkeit im Fin de siècle. Olms (Medien und Theater, Neue Folge 8), Hildesheim 2006, ISBN 978-3-487-13177-1
• Robert Gottlieb: Sarah: the life of Sarah Bernhardt, New Haven, Conn. [u. a.]: Yale Univ. Press, 2010, ISBN 978-0-300-14127-6

• Théâtre Sarah Bernhardt
• Sarah Bernhardt in de Internet Movie Database (änglisch)
• Umfangriichi Biographii (französisch; mit 24 Fotene under galerie)
• D Stimm vo dr Sarah Bernardt uf ere Waggswalzi