Konfusianisme

Die Konfusianisme is 'n Chinese etiese en filosofiese stelsel, wat die leer van Konfusius (551 - 479 v.C.) volg. Die Konfusianisme het 'n groot invloed op die geskiedenis en kultuur van Oos-Asiatiese lande. Deur die geskiedenis van die Chinese keiserryk heen was die Konfusianisme die amptelike ideologie en het daardeur 'n groot invloed op die bevolking gehad.

In lande en gebiede met baie Han-Chinese, behalwe in die Volksrepubliek van China, bestaan daar baie konfusianistiese basisskole en konfusianistiese middelvlakskole.

Konfusius word gesien as die grondlegger van die Konfusianisme, hoewel Konfusius nie die bedoeling gehad het om 'n nuwe filosofie, godsdiens of ideologie te vestig nie. Konfusius beweer nie om 'n profeet te wees wat iets nuuts gebring het nie, byvoorbeeld in die vorm van 'n goddelike openbaring of 'n inkarnasie van God. Veeleerder was Konfusius 'n man wat op soek was na deugsaamheid en daarmee die verlede ondersoek. In die Gesprekke sê Konfusius: "Ek word nie met kennis gebore nie. Ek is toegewyd aan die oudheid en soek vinnig na kennis."

Die Konfusianisme ontstaan tydens die tydperk van die Strydende State en word later kort tyd verbied onder die Qin-dinastie. Dit is deur die Han-keiser Han Wudi as politieke stelsel en staatsideologie ingevoer. Ondanks 'n verlies aan populariteit tydens Tang-dinastie veral ten opsigte van die kultuur, bly dit die belangrikste filosofiese stroming in China.

Die Konfusianisme het veral die kulture van China, Taiwan, Korea, Japan, Vietnam, Singapoer (deur die groot teenwoordigheid van Han-Chinese) sterk beïnvloed.

Die Taoïsme en Boeddhisme is twee ander filosofiese stelsels met baie invloed in China en naburige Oos-Asiatiese lande. Die sogenaamde konfusianisme skool wat ontstaan tydens die Song-dinastie verenig later die Konfusianisme met die Taoïsme en die Boeddhisme. In Korea en Japan word die Neokonfusianisme later aangeneem as amptelike ideologie van die staat. Die Koreaanse Chosun-dinastie word ook 'n voorbeeld van 'n konfusianistiese staat genoem.

Die Goue Reël van die Konfusianisme vind mense in Gesprekke XV: 23:

• Tzu Kung vrae: "Is daar een woord waarmee 'n lewe lank in ooreenstemming geleef kan word?"

Konfusius het gesê: "Dit is 'vergewing'. Wat jy vir vir jouself wens nie, wens dit nie vir 'n ander nie."

Die Konfusianisme ken ses basis waardes wat in die Chinees bekend staan as Ren, Xiao, Yi, Li, Chung en Shu.

Menslikheid van medelye (Ren) (仁) is die deug wat verband hou met die omgang tussen mense. Die bogenoemde Goue Reël speel hierin 'n fundamentele rol. In die Konfusianisme beteken dit dat mense by die maak van elke beslissing rekening moet hou met elkeen wat daarmee te doen het. Die doel is dat alles ten goede moet kom en afhangende van die aard van die besluit en situasie, nie net die belang van een persoon, familie of selfs 'n land gedien word nie. Mens moet met wedersydse respek leef.

Die tweede deug (Xiao) (孝) toon die liefde, trou en sorg wat 'n kind teenoor sy ouers verskuldig is. Die beginsel word soms as die ruggraat van die Konfusianisme beskou omdat iemand wat hom aan hierdie beginsel hou, sy of haar besluite neem op grond van menslikheid en dus nie egoïstiese gedrag nie, maar nederig en waardig. Kinderlike gehoorsaamheid word hoog gereken omdat dit 'n vorm van liefde is waarby mense soms sy eie wil moet laat vaar en uit respek en ontsag vir die ouers en bereid wees om op te offer.

In die Konfusianisme beteken regverdigheid (Yi) (仪) om nie te op te tree in eie belang as dit ook nie in die belang van ander is nie. Dit beteken dat mense vir die groot sake optree, byvoorbeeld vir familie, die gemeenskap of vaderland. 'n Regverdige persoon beskou die belang van ander ook as sy eie belang. Wanneer 'n regverdige ryk persoon tydens 'n hongersnood byvoorbeeld graan sou koop en dit verdeel onder die armes om die hongersnood te verhoed, dan sou dit sorg dat sy arm medemense sou oorleef en sy besittings nie sou steel en in opstand kom nie. Op die manier speel regverdigheid ook in die eie belang deur regverdig te handel.

Konfusianiste verstaan onder fatsoen (Li) (礼) 'Juis optree op die regte oomblik'. Deur ander fatsoenlik en hoflik te benader, nie haastig om op te tree nie, en nooit te praat sonder om eers na te dink nie, kan konflik voorkom en vir 'n harmonieuse verstandhouding gesorg word. Dit geld onder familielede, tussen families of verskillende nasies.

Die begrip 'lojaliteit' (Chung) beteken in die Konfusianisme meer as om bereid te wees om jouself op te offer vir jou land. In die Konfusianisme geld 'lojaliteit' ook binne die familie en familie en kan dit beteken dat die voorkeur gegee word om familielede aan te moedig. In 'n breë sin kan 'Lojaliteit' ook inhou dat mense 'n beroep uitoefen dat die gemeenskap ten goede kom en vir dienste sorg wat nie van owerheid voorsien word nie, byvoorbeeld liefdadigheid. Lojaliteit is dus nie 'n deug wat die mense net in tye van oorlog terugvind nie, maar ook in tye van vrede; in elke situasie en elke aspek van die lewe.

Die beginsel van wederkerigheid (Shu) kan dalk die beste word omskryf as 'n vorm van wedersydse respek. Die Konfusianisme sien mense minder as aparte individue, maar eerder as persone wat verwikkeld is in 'n komplekse web van verhoudings. Elke verhouding hou wedersydse verstandhouding en handelinge in waar elke persoon sy rol goed moet vervul. So moet kinders hul ouers gehoorsaam wees, maar moet ook die ouers hul rol goed vervul deur die kind goed op te voed en met liefde te behandel. Om die verhouding tussen ouers en kinders goed te laat funksioneer, moet beide kante hul onderskeie rolle so so goed moontlik vervul.

Oor die vraag of die Konfusianisme 'n godsdiens of 'n filosofiese stelsel is, bestaan daar geen konsensus nie. As mens 'godsdiens' definieer as die aanbid van 'n opperwese, dan is die Konfusianisme nie 'n godsdiens nie. Konfusius het byvoorbeeld homself nie besig gehou met die menslike siel, die menslike natuur of die hiernamaals nie. As mense hierdie definisie volg dan kan mens egter ook sê dat nie die Boeddhisme, of die Taoïsme per definisie godsdienste is nie. Wanneer godsdiens gesien word as 'n geloofstelsel met 'n eie siening oor die mensheid en sy plek in die heelal, dan voldoen Konfusianisme, asook die Boeddhisme en die Taoïsme aan die definisie.

Konfusius self word deur westerlinge dikwels as 'n agnostikus gesien aangesien hy geweier het om homself uit te spreek oor die menslike natuur en hom toegespits het op etiese kwessies in die verhouding tussen mense onderling in plaas van tussen die mens en 'n Opperwese. Dit is egter nie so dat Konfusius godsdiens en die bestaan van God of ander bonatuurlike wesens soos geeste afwys as onbelangrik of dat dit nie bestaan nie. Die volgende aanhalings uit die Gesprekke van Konfusius gee hiervan 'n beeld:

• Chi Lu vrae oor die dien van geeste en gode. Konfusius het gesê: "Nie in staat om die lewende te dien nie, hoe is dit moontlik om die geeste te dien?" Chi Lu waag dit om na die dood te vra. Konfusius het gesê: "Niks weet van die lewe, hoe is dit moontlik om van die dood te weet?" '

• Konfusius was ernstig siek. Chi Lu wens om vir hom om te bid. Konfusius het gesê: "Het dit gebeur?" Chi Lu antwoord: "Ja, die ou gebed lui, 'Bid tot die gode en heilighede van bo en onder gee'." Konfusius het gesê: "So het ek lang gebede."'

• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia